“De eerste dagen moesten we onze reis voorbereiden. We hadden een tijdelijk kantoor opgesteld in Osaka, op 600 kilometer van Fukushima. Het was een noodoplossing
want het kantoor van Greenpeace in Tokio was niet meer bereikbaar door de ravage die de aardbeving had aangericht. Het bleek ook zeer moeilijk om betrouwbare informatie te krijgen over de situatie in Fukushima. Vooral de mogelijkheden om onderweg brandstof bij te tanken, baarden ons zorgen. De afstanden zijn niet min...

Om Fukushima te bereiken, moesten we eerst langs de westkust rijden en vervolgens door bergachtige en besneeuwde regio’s. We moesten ons op onbekend terrein wagen: deze reis was potentieel gevaarlijk, de straling kon op elk ogenblik vrijkomen. We moesten dus voldoende uitgerust zijn. Bovendien dienden we rekening te houden met het weerbericht: het was uitgesloten om ons in bepaalde zones te wagen wanneer de heersende windrichting uit Fukushima kwam. We waren dan ook voortdurend in contact met het kantoor in Osaka.
 

Evacuatie van Iitate en Watari

De regio in het noordwesten van de centrale is sterk besmet. Op sommige plaatsen gaven onze dosimeters een radioactiviteit aan van 500 microsievert per uur (terwijl de internationale norm in normale omstandigheden 1000 microsievert per jaar bedraagt). De teams van de overheid waren hier nochtans gepasseerd, maar hadden zelfs niet de moeite genomen om waarschuwingsborden te plaatsen. Op ongeveer 40 kilometer van Fukushima ligt het dorp Iitate. We hebben er bij de burgemeester op aangedrongen dat hij begon met de evacuatie van de 7000 inwoners van het plaatsje. Rond 20 april, een maand later dus, heeft de regering eindelijk beslist om het dorp te ontruimen. In dezelfde periode werd de evacuatiezone uitgebreid tot 30 kilometer rond Fukushima.

Het heeft ons met verstomming geslagen hoe weinig informatie er circuleerde. De Japanse regering had wel redelijk wat informatie, maar hield die achter. We hebben getracht om het monopolie op informatie te doorbreken en rechtstreeks te communiceren met de lokale autoriteiten.

We hebben gesproken met geëvacueerden, waarvan de meesten zich erg kritisch uitlieten over de centrale overheid. Vandaag leven ze in tijdelijke huizen, in minder besmette zones. Ganse dorpen zijn gescheiden, schoolklassen uiteengerukt. Veel volwassenen raakten werkloos. De sociale schade is enorm.

Ook vandaag nog blijven we de situatie van nabij volgen, want volledige streken blijven sterk besmet. In december hebben we de radioactiviteit gemeten in Watari en Onami, twee dorpjes rond de stad Fukushima, op ongeveer 60 kilometer van de getroffen reactoren. We maten er een radioactiviteit van 37 microsievert per uur in een tuin in Watari en 10 microsievert per uur in vuilniszakken langs een weg naar Onami. De besmettingswaarden zijn vergelijkbaar met de waarden op plaatsen die als ‘evacuatiezone’ worden bestempeld. Op zijn minst de zwangere vrouwen en kinderen dienen geëvacueerd te worden tot de zone ontsmet is. Maar er is niets in die zin gepland.  

Huizen schoonmaken

De autoriteiten verzaken niet alleen aan hun opdracht om te informeren. Het ontsmettingswerk laat ook te wensen over. Daar is veel meer personeel voor nodig. Een huis schoonmaken neemt twee tot drie dagen in beslag. Ze moeten alles besproeien, en de bovenste grondlaag in de tuin wegschrapen. Vervolgens moet het radioactief afval gestockeerd worden. Het heeft geen zin om gewoon een gat in de grond van de tuin te maken en het te begraven: dat verschuift het probleem alleen maar. In de nabijheid van de reactoren ligt een zone die sterk besmet is, en sowieso voor zeer lange tijd onbewoonbaar blijft. Misschien kunnen ze die opofferen om er alle radioactieve afval gedurende honderden jaren op te slaan. Voorts moet de bescherming van competent personeel gegarandeerd worden.  

In Fukushima moeten kinderen leren leven met radioactiviteit

Een van de moeilijke zaken om toe te geven, is dat de radioactiviteit overal kan zijn: Het is onmogelijk om de bevolking daar optimaal tegen te beschermen, zelfs in ontsmette zones. Het is aan de inwoners om te beslissen of ze al dan niet hun huis willen verlaten. Daarvoor moeten ze wel correct geïnformeerd zijn. Zelfs in dat geval, is het niet evident: ze leven ergens waar ze werken, hun kinderen naar school sturen... Hoe laat je dat allemaal achter van vandaag op morgen? En hebben ze de middelen om elders te slapen? Zelfs in Tokio, op ongeveer 250 kilometer van Fukushima, hebben we op bepaalde plaatsen stralingswaarden gemeten die tot 2,5 keer hoger lagen dan de internationaal toegelaten norm. Het is onmogelijk om iedereen te evacueren. De kinderen leren op zeer jonge leeftijd dat ze eerst moeten kijken voor ze de straat oversteken. In Fukushima moeten ze ook leren leven met radioactiviteit, een gevaar dat je niet ziet afkomen.

De publieke opinie in Japan staat steeds sceptischer tegenover kernenergie. Volgens de laatste peilingen is driekwart van de bevolking tegen. Vooral de jongeren staan kritisch tegenover de berichten in de traditionele media en zoeken hun heil in Twitter en andere sociale netwerken. Het lijkt een sociale onderstroom die zich voortbeweegt als een gletsjer: nog niet erg zichtbaar, maar onmogelijk te stoppen.”