Was dit je eerste kennismaking met Greenpeace? 

Op deze manier wel, ja. Ik kende de campagnes van Greenpeace alleen uit de media. Ruchtbaarheid geven aan milieuproblemen zoals de klimaatverandering is zeer belangrijk, en iets waar Greenpeace volgens mij goed in is. 

Vanwaar je bezorgdheid om de Noordpool? 

Ik wist al langer hoe uniek het noordpoolgebied is, want ik was er in 1998 voor de opnames van de film 'Licht': twee maanden in de winter en een maand in de zomer. Het was fijn om nu met Greenpeace naar Spitsbergen terug te keren. Daarnaast heb ik enkele jaren geleden een thesis geschreven over de Noordpool. Ik wou een onderwerp dat me echt boeit en waar nog niet veel over geweten is. Dat werd het politieke statuut van het noordpoolgebied, met de standpunten van onder andere Europa, de VN en de Navo. De Noordpool is economisch interessant en dus wil iedereen een stuk van de koek, dat is volgens mij het grote verschil met de Zuidpool.

Heb je met eigen ogen de impact van de klimaatverandering kunnen vaststellen?

Ik kan moeilijk vergelijken, want nu was ik er in een ander seizoen, namelijk aan het begin van de herfst. Qua koude viel het nog wel mee. Het moest nog echt beginnen vriezen en sneeuwen. Maar de wetenschappelijke metingen die hier worden uitgevoerd, laten duidelijk een verontrustende opwarming zien.

We zijn wel aan wal gegaan in een fjord waar in 1928 een beroemde foto werd gemaakt van een gletsjer. Greenpeace heeft in 2001 dagenlang rond Spitsbergen gevaren om dezelfde plek te terug te vinden om exact dezelfde foto te nemen. De twee beelden naast mekaar bekijken is schokkend. We stonden met zijn allen te kijken naar de sterk afgeslankte gletsjer. Daaraan zie je dat het niet vijf voor twaalf, maar vijf over twaalf is.

Wat is de grootste bedreiging voor de Noordpool?

We zijn de Noordpool als airconditioning van de planeet aan het kapotmaken en dat brengt de opwarming van de aarde nog in een hogere versnelling. In plaats van zeeijs krijg je donker water dat de warmte absorbeert, waardoor het resterende ijs nog sneller smelt. Op die manier ligt de weg open om in het noordpoolgebied naar olie te boren, die op haar beurt nog meer uitstoot veroorzaakt. Uiteindelijk is het slechts uitstel van de noodzakelijke transitie. Het gaat zeer veel geld kosten om de laatste druppels olie uit de aarde te knijpen, om van de financiële gevolgen van de klimaatverandering nog maar te zwijgen.

Uiteindelijk is het slechts uitstel van de noodzakelijke transitie.

Hoe was het leven aan boord van de Arctic Sunrise?

Ik ben blij dat ik de werking van Greenpeace van nabij heb leren kennen. Op voorhand zat ik met heel wat vragen: wat voor mensen zijn het, hoeveel van zo'n reis is er nu gepland en hoeveel geïmproviseerd? Het viel op dat de bemanning zeer goed weet waarmee ze bezig is. Ze pleiten niet voor een geïdealiseerde samenleving die nooit heeft bestaan en nooit zal bestaan. Ze weten waar de wereld om draait en waar het fout loopt. Bovendien zijn het mensen met heel veel overtuiging, van alle leeftijden en nationaliteiten. Ik vond het fantastisch om met hen te praten. 

Voor alle duidelijkheid: er heerst discipline aan boord. Om 7 uur opstaan, om 8 uur de boot kuisen, om 12 uur middageten… Het was ook zeer basic reizen, waarbij je dicht op elkaar leeft. Het moet een beetje in je aard liggen, denk ik. Persoonlijk vond ik het fijn om tijdens deze reis aan niets te hoeven denken. Je enige zorg is dat je voldoende warme kleding aantrekt. En het eten was fantastisch. We hadden een Mexicaanse kok, Daniel, die in alle keukens zijn weg vindt: Thais, Brits, Italiaans, Marokkaans, Mexicaans, noem maar op. Zeer gevarieerd, met heel veel groenten.

De keerzijde is zeeziekte, waaraan ik op een ochtend ook ten prooi ben gevallen. Regel nummer 1 op de Arctic Sunrise is niet kotsen over de reling. Het liefste dat je wil doen is nochtans ver weg van de anderen je maag legen in de frisse buitenlucht. Maar misselijkheid komt opzetten bij schommelende bewegingen van de boot, en als je dan slapjes boven een reling hangt, is het risico groot dat je overboord valt.

Je hebt miljoenen Vlamingen bereikt met je verhaal. Ben je nu uitverteld?

Nee hoor, vanaf volgend jaar is er een lezingenreeks in culturele centra met onder andere Robbe De Hert, Yves Desmet en Dirk Frimout. Ze hebben mij ook gevraagd, en ik zal het hebben over de Noordpool. Daarbij ga ik zeker de beelden van deze expeditie gebruiken.

Hoe kunnen we de urgentie van het probleem aan het brede publiek duidelijk maken, zonder te vervallen in doemdenken?

Greenpeace gebruikt regelmatig humor bij hun acties, dat vind ik goed. We hebben bijvoorbeeld een foto van een 'ijsbeer' genomen die in een boek over Antarctica bladert. Hij lijkt te denken: mijn habitat smelt weg, waar moet ik naartoe gaan? Ook de confronterende aanpak kan sterk zijn. Ik denk aan het folterfimpje met Elio Di Rupo dat jullie in juni hebben gelanceerd. Het klopt dat nog lang niet iedereen doordrongen is van de urgentie van het klimaatprobleem. We moeten niet alleen informeren, maar ook mobiliseren, zoals met de Save The Arctic-campagne.

Slotvraag: een boorplatform bezetten, is dat ook iets voor jou?

Waarom niet? Ik geloof in de zaak en ben avontuurlijk aangelegd. Shell en Gazprom zijn gewaarschuwd. (lacht)