David Boilley: "Als je kernenergie aanvaardt, moet je ook de mogelijke risico’s aanvaarden en dus in overeenstemming daarmee handelen. Anders moet je ermee stoppen"

"België beschikt over noodplannen maar die volstaan niet. Zij voorzien onder andere de evacuatie en/of het laten schuilen in een straal van 10 km en de verdeling van jodiumtabletten in een straal van 20 km rond een getroffen centrale. Buiten die straal zullen, indien nodig, met spoed jodiumtabletten uitgedeeld worden – maar dat is niet realistisch. Hoe doe je dat als de bewoners het bevel hebben gekregen binnen te blijven? Of als er files ontstaan omdat mensen wegvluchten? De evacuatie beperken tot een straal van 10 km is nonsens bij een ongeval in de aard van Fukushima!”

Boilley vervolgt: “De plannen moeten worden uitgebreid, maar in de praktijk is dat erg complex omdat de bevolkingsdichtheid zo hoog is. In een straal van 30 km rond Tihange en Doel wonen respectievelijk 840.000 en 1,5 miljoen mensen. Stel je voor dat al die mensen de omgeving van Doel moeten verlaten… Kwetsbare personen, mensen in het ziekenhuis of in een rusthuis zullen de grootste problemen kennen. Vooral ook omdat er in België weinig noodopvang is. Het zou dus nog veel meer behelpen zijn dan in Japan, waar heel veel secundaire scholen meestal worden gebruikt voor de opvang van slachtoffers in extreme situaties.”

Fukushima bood nochtans de mogelijkheid om het Westen wakker te schudden, aan het denken te zetten. Geleidelijk aan groeit het bewustzijn. Boilley: “Een werkgroep heeft een nota gepubliceerd die de voorbereiding van een evacuatie aanbeveelt in een straal van 20 kilometer en maatregelen ter bescherming van de schildklier tot op 100 km. Die nota is trouwens mee ondertekend door de Belgische overheid. Maar België heeft ze niet omgezet in nationale plannen. Twee landen hebben wel al iets ondernomen: in Zwitserland, heeft 60% van de bevolking jodiumtabletten gekregen en in Luxemburg is de hele bevolking bevoorraad. Nochtans heeft dat land geen kerncentrales op zijn grondgebied, maar het blijft waakzaam voor de Franse reactor van Cattenom, niet ver van de grens.”

David Boilley heeft een duidelijke boodschap voor de Belgische overheid: “De noodplannen moeten dringend verbeterd worden. Allereerst moeten we erkennen dat een ramp als in Fukushima mogelijk is. Vervolgens moet met de betrokken partijen - zoals de brandweer, de artsen en de bevolking - worden nagegaan wat zo’n ongeval echt inhoudt. Ten slotte, in geval van een noodevacuatie moeten de meest kwetsbare mensen voorrang krijgen. "

Bart Martens: "Naar het failliet van België?"

Een kernramp zou België heel erg duur te staan komen. Dat blijkt uit een onderzoek dat eind 2014 werd uitgevoerd door het onderzoeksbureau Smart Matters, op verzoek van Greenpeace. Enkele vragen aan Bart Martens, auteur van de studie.

Als zich in Doel een ramp zou voordien als in Fukushima, zou dat kosten met zich mee brengen die drie tot zeven keer hoger liggen dan in Japan. Hoe valt dat te verklaren?

"Het heeft gewoon te maken met de bevolkingsdichtheid. Op 20 kilometer van de centrale van Doel wonen tien keer meer mensen dan in dezelfde straal rond Fukushima. De gezondheidskosten als gevolg van de straling en ook de kosten voor evacuatie en hervestiging zouden dus veel hoger liggen. En dat is nog niet alles: het gebied rond Doel staat bekend om zijn grote concentratie van economische activiteiten en omvat de tweede grootste handelshaven en de grootste chemische cluster van heel Europa. Kortom, bij een ernstig ongeval zou een sterke economische motor stilvallen. De torenhoge kosten bij een ramp in Doel tonen dat je om het risico van kernenergie te berekenen niet enkel rekening mag houden met de (zwaar onderschatte) kwetsbaarheid van de technologie zelf, maar ook met de kwetsbaarheid van de omliggende regio."

In het slechtste geval kunnen de kosten volgens jou oplopen tot 1.400 miljard euro. Wie zal dat betalen?

"Door de duizelingwekkende economische gevolgen van een kernramp in Doel is het duidelijk dat België in zijn eentje nooit de middelen zal kunnen bijeenbrengen om de slachtoffers te vergoeden. En de verantwoordelijkheid van de exploitant van de centrales is peanuts. Die beperkt zich wettelijk gezien tot 1,2 miljard euro. Als je daar de 500 miljoen euro ten laste van de Belgische staat en de 300 miljoen solidariteitsgarantie van de lidstaten van het Verdrag van Brussel bijtelt, kom je op 2 miljard euro. Dat is dus amper 0,1 à 0,2% van de reële kosten van een ernstige ramp. Dat is dus dikke pech voor de slachtoffers."

Eloi Glorieux: "Duitsland zegt de kernenergie vaarwel"

"Duitsland heeft na Fukushima duidelijk de knoop doorgehakt: het land besliste om af te stappen van kernenergie en stelde een duidelijk actieplan op – iets wat ons land tot nu toe ‘vergeten’ is."

"Concreet hebben onze oosterburen beslist om geleidelijk aan te stoppen met kernenergie en daar vanaf 2022 volledig vanaf te stappen. Op het moment dat die beslissing definitief werd genomen, in 2011, telde het land zeventien kernreactoren. Daarvan zijn er intussen al acht gesloten. Zes andere zullen eind 2021 worden gesloten en de drie modernste worden eind 2022 stilgelegd. Het land ging meteen op zoek naar alternatieven om te voorzien in de 22% van de energievraag die werd gedekt door kernenergie."

"Natuurlijk barstte de kritiek destijds meteen los, want de kernuitstap zou zeker leiden tot het gebruik van meer steenkool in het land van Angela Merkel! En er viel zeker ook een forse stijging van de elektriciteitsprijzen te verwachten…"

"Vandaag is het land op de goede weg: in 2014 was hernieuwbare energie, met 27,3%, voor het eerst de belangrijkste energiebron in Duitsland. Steenkool en gas zijn duidelijk de grote verliezers. Tijdens diezelfde periode is het elektriciteitsverbruik in Duitsland ook met 3,8% gedaald, een bewijs dat het land op verstandige wijze heeft geïnvesteerd in energiezuiniger toestellen en productiemethodes, terwijl de economische groei 1,4% bedroeg. En met alle respect voor de tegenstanders van de ‘Energiewende’: de prijs van de elektriciteit op de markt is in 2014 stabiel gebleven. Die prijs behoort zelfs tot de laagste van heel Europa en ligt lager dan in België of in Frankrijk."

Tarjeii Haaland: "In Denemarken heeft de wind de strijd gewonnen"

Als er één land is met een progressief energieproject, dan is het wel het land van de kleine zeemeermin. We spraken met Tarjeii Haaland.

Denemarken is een echte koploper op het vlak van hernieuwbare energie. Wat zijn de doelstellingen?

"In 2011 heeft het land beslist om te streven naar 100% hernieuwbare energie tegen 2050. De regering heeft hiervoor een stappenplan opgesteld. Tegen 2020 moet 50% van het stroomverbruik worden gedekt met windenergie. Dat is een logische keuze, want in Denemarken waait het heel veel. Maar we zullen de goede combinatie moeten vinden tussen windmolens op land en op zee."

Is deze overgang al ingezet?

"Ja! 39% van de verbruikte elektriciteit komt nu al uit windenergie. Het zal dus niet al te ingewikkeld zijn om tegen 2020 het streefdoel van 50% te bereiken. Er is zelfs veel kans dat we meer zullen halen. Je moet weten dat de bevolking erg gunstig staat tegenover het duurzame energiemodel. Uit een peiling bleek dat 87% van de Denen volledig of gedeeltelijk achter een 100% hernieuwbare toekomst staat."

En hoe zit het met kernenergie?

"Denemarken heeft nooit een kerncentrale gehad en die energiebron maakt dus geen deel uit van het toekomstige energielandschap, ook al is er in ons land in het verleden strijd geleverd tussen kernenergie en hernieuwbare energie. Daarvoor moeten we terug tot in 1974, ten tijde van de oliecrisis. Sommigen wilden toen nucleaire energie gaan ontwikkelen. Na elf jaar discussie sprak de meerderheid in het parlement zich uiteindelijk uit tegen die optie. Dat was in 1985. Ik herinner me dat nog heel goed, want ik maakte op dat moment deel uit van de anti-atoombeweging."

De wind heeft dus de strijd gewonnen…

"Ja, het heeft wel elf jaar geduurd om voorgoed af te raken van kernenergie. En het zal ook heel wat tijd hebben gekost om af te komen van steenkool. Dat bewijst maar al te goed dat je een strijd niet zomaar op één, twee, drie kunt winnen."