Wat is de situatie van de vier net opgestarte reactoren?

Doel 1 en 2 zijn de oudste reactoren van ons land. Zij werden in 2015 40 jaar oud en volgens de wet op de kernuitstap van 2003 moesten ze dus worden gesloten. De regering besliste echter om de wet te wijzigen en de reactoren 10 jaar langer open te houden – net als Tihange 1 trouwens. Eind november sloot ze hiervoor een deal met Electrabel. Deze moet nog worden goedgekeurd door het parlement, maar de reactoren werden wel al opnieuw opgestart. Doel 3 en Tihange 2 zijn de intussen ook in het buitenland beruchte ‘scheurtjesreactoren’: de reactorvaten tellen samen meer dan 16.000 scheurtjes. Niemand, ook het FANC (Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle, nvdr) niet, weet precies waar die vandaan komen, maar toch gaf het groen licht voor een heropstart.

Minister voor Energie Marie-Christine Marghem beweert dat met de heropening van deze reactoren het gevaar van een black-out nu eindelijk geweken is.

Doel 1, 2, 3 en Tihange 2 zijn samen goed voor 2.866 MW. Dat is bijna vier keer zo veel als de strategische reserve van 750 MW die Marghem vorige winter had bijeengesprokkeld om een black-out te vermijden. Tijdens het debat over de verlenging van Doel 1 en 2 haalde de minister steeds de bevoorradingszekerheid aan als argument. De cijfers van netwerkbeheerder Elia tonen echter aan dat ze het parlement en de bevolking heeft voorgelogen: ook zonder Doel 1 en 2 is er deze winter en de komende jaren geen risico op een black-out, zelfs zonder de stroom van de scheurtjesreactoren.

Dreigen we dan nu niet in het andere uiterste te vallen: te veel elektriciteit?

Inderdaad, de productie van de zeven kernreactoren voldoet op de meeste momenten aan onze vraag naar elektriciteit. Daarnaast zijn er ook gascentrales, windmolens, zonnepanelen en noem maar op. Door de groei van hernieuwbare energie neemt onze productiecapaciteit ook alsmaar toe. En ook in de buurlanden is er overcapaciteit. Het zou dus goedkoper zijn om enkele kernreactoren gesloten te houden en Nederlandse of Duitse stroom in te voeren.

Waarom houdt minister Marghem dan zo koppig vast aan de heropstart van deze reactoren?

Je mag de nucleaire belangen in ons land niet onderschatten. Uitbater Electrabel en Frans moederbedrijf Engie (het vroegere GDF-Suez, nvdr) willen gewoon niet veranderen. De nucleaire sector is zowat overal op de terugweg en ze klampen zich vast aan elke reactor. Ook voor de regering wegen de belangen van Parijs blijkbaar zwaarder door dan die van de eigen burgers in België. En bedrijvenkoepel VOKA kijkt enkel naar haar grote leden in de Antwerpse haven, die ware energieverslinders zijn. Zo blijft ons land nog 10 jaar vastgeroest in een energiesysteem dat eigenlijk tot het verleden behoort: nucleair en gecentraliseerd in plaats van hernieuwbaar en gedecentraliseerd.

Even terug naar 2003. De Wet op de kernuitstap was een overwinning voor de groene partijen in de regering en bepaalde dat tussen 2015 en 2025 alle kernreactoren zouden sluiten. Nu zien we dat deze kernuitstap wordt geconcentreerd op slechts 3 jaar tijd, van 2022 tot 2025. Een onmogelijke opdracht?

Dat is moeilijk te zeggen. De wet op de kernuitstap voorzag een geleidelijke sluiting van de reactoren over een periode van 10 jaar. Zo was er voldoende tijd om alternatieven zoals hernieuwbare energie uit te bouwen. Maar de inkt van de wet was nog niet droog of politici en bedrijfsfederaties begonnen de haalbaarheid al in twijfel te trekken. In tegenstelling tot in Duitsland was er maar weinig politieke consensus over de kernuitstap. Investeerders werden nerveus en door het onduidelijke subsidiebeleid haakten ook veel particulieren af. Allemaal koren op de molen van minister Marghem, die claimde dat we Doel 1 en 2 wel moesten verlengen om een black-out te vermijden.

Hoe kunnen we vermijden dat de geschiedenis zich de komende jaren herhaalt?

De situatie vandaag is niet meer dezelfde als in 2003. Hernieuwbare energie is een volwassen technologie geworden met steeds verder dalende prijzen, en de eindeloos aanslepende nucleaire bouwprojecten in Frankrijk en Finland bewijzen dat kernenergie definitief tot het verleden behoort. Als de politiek dit niet wil inzien, zal de verandering van onderuit moeten komen. Vandaag al nemen steden en gemeenten het initiatief in de transitie naar hernieuwbare energie. Burgercoöperaties schieten als paddenstoelen uit de grond en ook energiereuzen als ENEL en E.ON nemen afscheid van hun kolen- en kerncentrales.

Als de politici de waarheid niet onder ogen willen zien, zal de verandering van onderuit moeten komen

De doorbraak van hernieuwbare energie is fantastisch nieuws natuurlijk, maar wat als we deze zomer te veel elektriciteit produceren? Zullen al die windmolens dan stilgelegd worden?

Het mooie is dat hernieuwbare energie wettelijk gezien voorrang heeft op kernenergie. Althans in theorie, want in de praktijk is het veel gemakkelijker om enkele windmolens stil te leggen dan een kernreactor van 1.000 MW. En dus zien we dat gratis windenergie afgeschakeld wordt om dure kerncentrales te laten draaien, eeuwigdurend kernafval te produceren en de winst naar Parijs te sturen. Dat is toch absurd? Daarom dat hernieuwbare energiecoöperatieven en groenestroomcontracten zo belangrijk zijn. Door samen te kiezen voor hernieuwbare energie kunnen we de politiek tonen dat de kerncentrales wél gesloten kunnen en moeten worden.