Onze fotograaf had echt geluk dat hij dit beeld van deze bruine beer kon nemen, in het boreale woud in Lapland! De beer overwintert namelijk maanden lang, bijna de helft van zijn leven, in zijn hol om zich te beschermen tegen de extreme koude. Het vrouwtje baart zelfs haar jongen diep onder de grond. Het was dus echt een kwestie van op het juiste moment op de juiste plaats zijn om hem te zien te krijgen. Onze fotograaf had trouwens ook al gewoon geluk dat hij kon gaan wandelen in de bossen van het hoge noorden.
30% van de bossen op aarde bevinden zich in boreaal gebied
Want het minste wat je kunt zeggen, is dat dit feeërieke bossen zijn. Ze vormen een soort ‘groene kroon’ rond de Noordpool en strekken zich uit van Alaska tot Rusland, over Canada en Scandinavië. De wetenschappers noemen ze ‘boreale bossen’, naar de naam van de Griekse god van de noordenwind Boreas.
Is het einde van het sprookje nabij?
Jammer genoeg zou de houtkap in dit woud wel eens een eind aan dit sprookje kunnen maken. Naar schatting de helft van de vogels die vandaag in deze bossen leven en ook ongeveer de helft van de zoogdieren, zouden tot bedreigde soorten behoren. Dat geldt ook voor het grootste dier uit deze bossen, de bizon. En ook de inheemse volken die hier wonen, zoals de Inuit in Canada of de Sami in Scandinavië, zouden wel eens de levensbelangrijke en spirituele band die ze al eeuwenlang met het bos hebben, kunnen verliezen.
Om dat te vermijden, wil Greenpeace zich vandaag om hun lot bekommeren. In België trekt bossendeskundige An Lambrechts de campagne voor de bescherming van deze bossen. Lezers van dit magazine herinneren zich allicht nog wel dat An vorige zomer een tijdlang in het Amazonegebied verbleef om haar Braziliaanse collega’s te helpen bij de bescherming van het tropisch woud. Vandaag buigt ze zich over het lot van het boreale woud: “Die bossen liggen zo ver in het noorden dat grote delen ervan lange tijd heel moeilijk toegankelijk zijn geweest en dus ook weinig interessant voor economische en commerciële doeleinden. Dat verklaart trouwens ook waarom ze nog grotendeels intact zijn. Maar dat is stilaan aan het veranderen: de druk op deze delen van het boreale woud neemt enorm toe en er wordt steeds meer hout gekapt. De landen met bossen op hun grondgebied hebben zich er, via het verdrag over de biologische diversiteit van 2010, toe verbonden om de nog overblijvende bossen beter te beschermen, maar die belofte wordt niet voldoende nagekomen. En de gebieden die officieel beschermd hadden moeten worden, hebben nog altijd geen beschermd statuut, vaak onder druk van bedrijven, uit bijvoorbeeld de houtindustrie. Dat is onder andere het geval met het Russische Dvinskywoud.”
Het voorbeeld van het Dvinskywoud
Het Dvinskywoud, in de streek van Arkhangelsk in West-Rusland illustreert heel goed wat er gebeurt in de boreale bossen. Al in 2001 lanceerden we een campagne over de houtkap in Rusland, vooral met de bedoeling om het Dvinskywoud te beschermen. Het resultaat: dankzij verscheidene akkoorden tussen de ngo’s die aan de actie meededen en de houtbedrijven die actief waren op het terrein was het mogelijk om een moratorium van vijftien jaar in te stellen op de activiteiten in dit kostbare ecosysteem.
Sinds 2000 ging er 4 procent van de boreale bossen verloren
Maar omdat het Dvinskywoud niet officieel beschermd is, oefenen de houtkapbedrijven en de industrielobby helaas voortdurend druk uit op de lokale en regionale overheid, die niet sterk genoeg is om daaraan te weerstaan. De bedrijven willen het bos in de streek weer gaan ontginnen en de belangrijkste ondernemingen die op het terrein aanwezig zijn, beginnen nu opnieuw ongestraft het Dvinskywoud te vernietigen.
Zij maken gebruik van een bijzonder verwoestende methode, die tot een ecologische ramp leidt: ze hakken de bomen om en trekken dan naar een ander bos zonder dat ze dezelfde oppervlakte als ze hebben geoogst opnieuw bebossen. En omdat ze op middellange termijn geen bossen meer kunnen ontginnen, dringen de bedrijven steeds dieper door in de gebieden met primair woud.
Jammer genoeg biedt de geldende boswetgeving in Rusland onvoldoende bescherming voor het milieu en is een niet-duurzame ontginning van de natuurlijke rijkdommen nog altijd toegestaan. Zonder een diepgaande hervorming door de overheid zal het Dvinskywoud over tien jaar verdwenen zijn. Dit toont alvast welke grote inspanningen nodig zijn om het boreale woud te beschermen. De politieke overheid moet dus snel ingrijpen.
3 redenen voor de bescherming van de boreale bossen
 Eén boom op vier groeit in de boreale streken
Met een oppervlakte van 16 miljoen km² is dit het meest uitgestrekte bosecosysteem ter wereld na het regenwoud: het boreale woud telt 750 miljard bomen, dat is één boom op vier op aarde! De bossen bestaan vooral uit naaldbomen (dennen en sparren) die dankzij hun naalden die weinig sap bevatten bestand zijn tegen duizelingwekkende temperatuurdalingen.
 Unieke soorten die bestand zijn tegen grote koude
En dan zijn er ook nog de ongeveer 20.000 planten- en diersoorten die er leven. Natuurlijk heeft al dat leven in de noordelijke streken zich moeten aanpassen om te kunnen overleven bij temperaturen die tijdens de lange wintermaanden kunnen dalen tot -35°C.
Terwijl de bruine beer een hol maakt om zich te beschermen tegen de koude, verandert de vacht van de Amerikaanse haas of de Peary-kariboe van kleur afhankelijk van het seizoen: bruingrijs in de zomer en wit in de winter. Het lichaam van de Siberische landsalamander produceert een chemische stof die als antivriesmiddel werkt en waardoor hij kan overleven in ijzige temperaturen.
 Ongelooflijke koolstofvoorraden
De bomen, de ondergrond, de veengebieden en de permafrost in het hoge noorden vormen samen het grootste koolstofreservoir ter wereld (de oceanen niet meegerekend). In tegenstelling tot het tropisch woud zit de koolstof hier vooral opgeslagen in de bodem en niet in de bomen. In de boreale bossen groeien en herstellen de bomen zich immers minder snel dan in de tropen, waar het altijd warm en vochtig is. En bomen die minder snel groeien, stapelen de koolstof langzamer op. Maar veengronden bevatten dan weer enorm grote hoeveelheden koolstof en in het hoge noorden komen deze bodems heel vaak voor.
|
 Van boom tot papier…
Erika Bjureby werkt rond de bescherming van het boreale woud in het kantoor van Greenpeace in Zweden. Zij is gefascineerd door de schoonheid van deze bossen. Ze beschrijft ze als een enorme groene kroon die de aarde helpt om te ademen. We hadden een gesprek met haar om een beter beeld te krijgen van de bedreigingen voor de bossen van het hoge noorden.
Erika, je kent deze bossen heel goed?
Dat klopt. Als kind al ging ik er wandelen, vaak samen met mijn ouders en grootouders, om er paddenstoelen of bessen te plukken. Er leefden boeiende, maar ook wel enge dieren, zoals de wolf, de beer en de lynx, al moet ik zeggen dat ik die maar heel zelden heb gezien! Destijds wist ik niet dat die bossen zo’n belangrijke rol speelden voor het klimaat. En ik wist evenmin dat ze zouden worden gekapt om er goedkope wegwerpproducten van te maken.
Zijn ze dan niet beschermd?
Op dit moment is maar 3% van de boreale bossen wettelijk beschermd. Voor de rest zijn ze bedreigd, allereerst door bosbranden en verder door houtkap. Daardoor raken ze versnipperd en aangetast. Hoewel bosbranden worden beschouwd als een natuurlijk proces in de boreale bossen, blijken ze toch toe te nemen op plaatsen waar er veel menselijke activiteit is. Dat geldt vooral voor Rusland. In Finland en Zweden zijn de branden maar een vrij beperkt probleem in vergelijking met Rusland, omdat die landen een doeltreffend systeem van brandpreventie hebben ontwikkeld.
Kun je nog iets meer zeggen over de houtkap?
Ongeveer twee derde van de boreale bossen wordt beheerd om in de eerste plaats te dienen voor de houtproductie. Dat geldt vooral in Zweden en Finland. Jammer genoeg verwoest de houtkap grote hoeveelheden oude en grote bomen. De bomen die opnieuw worden aangeplant, zijn jong en hebben allemaal min of meer dezelfde leeftijd. Die homogenisering heeft een impact op de biologische diversiteit en verzwakt de weerbaarheid van het bos tegen verstoring, bijvoorbeeld door de klimaatverandering. Er wordt steeds meer bos ontgonnen voor de houtproductie, zowel in de Scandinavische landen als in Rusland, waar een aanzienlijk deel ook illegaal wordt gekapt.
En waarvoor worden die bomen dan geveld?
Het hout dient heel eenvoudig om er goedkope producten van te maken, zoals bekertjes, papier, meubelen, wc-papier,…
Hebben jullie al campagne gevoerd voor het behoud van het boreale woud?
Ja, we werken daar al jaren aan, vooral in Canada, Rusland en Finland. Maar sinds kort kiezen we voor een gezamenlijk initiatief met de verschillende betrokken landen, om op die manier het boreale ecosysteem in zijn geheel te beschermen. In bepaalde landen hebben we al vooruitgang geboekt en we hebben bepaalde bedrijven gedwongen om strenger op te treden wanneer ze hout of producten in hout uit deze bossen kopen. Maar veel grote bedrijven hebben nog altijd geen eind gemaakt aan deze verwoesting en er is geen strenge wetgeving om deze bossen te beschermen. Daarom gaan we nu onze krachten bundelen om druk uit te oefenen op de betrokken bedrijven en regeringen.
Waarom kartonnen bekertjes gebruiken als het evengoed met kopje van keramiek kan?
Existe-t-il tout de même des initiatives positives?
Bestaan er ook positieve initiatieven? Sommige landen, zoals Finland, hebben hun model van bosbeheer verbeterd en wij steunen hen natuurlijk bij hun inspanningen. Jammer genoeg zijn die modellen nog niet algemeen bekend en de traditionele bosbouwsector hanteert nog altijd niet-duurzame kapmethodes. Het fundamentele probleem is in het hele boreale bosgebied hetzelfde: er is te veel industriële houtkap en er zijn te weinig beschermde gebieden om de schade aan de biodiversiteit, de schending van de rechten van de inheemse volken en het verlies aan koolstofopslag in het bos te compenseren. De bosbouw moet evolueren naar een beheer met meer respect voor de biodiversiteit en het klimaat en het aantal beschermde bossen moet in alle streken sterk toenemen.
Hoe kunnen onze lezers deze bossen mee helpen beschermen?
Hout is een schitterend materiaal voor allerlei toepassingen, zoals het maken van meubels. Een mooi en stevig meubelstuk kan levenslang meegaan. Maar we kunnen het ons niet veroorloven om een oneindige hoeveelheid hout te gebruiken voor zaken waarvoor er duurzamer alternatieven bestaan. Waarom kartonnen bekertjes gebruiken als het ook perfect met een stenen kopje kan? En waarom nog alles op papier communiceren, terwijl de technologie ons vandaag ook andere mogelijkheden biedt? En ten slotte, als je papier nodig hebt, kies dan voor kringlooppapier!
|