We reisden in het gezelschap van Anne-France (47), die samen met haar man granen teelt en schapen houdt in de buurt van Namen. Ze willen hun bedrijf volledig omschakelen naar bio, maar doen het nu noodgedwongen in fases. Raphaël (41) is een veeteler in de omgeving van Malmedy en al geruime tijd bio. Hij wil graag meer weten over de manier waarop boeren zich lokaal verenigen en bijvoorbeeld samen materiaal aankopen. De ouders van Maarten (26) tot slot hebben een zuivelbedrijf in Stekene en zijn in volle transitie naar bio. Maarten wil in de eerste plaats ontdekken hoe ze meer diversiteit op het veld kunnen brengen.
Sommige deelnemers aan ‘FarmErasmus’ zijn al bio, anderen zijn aan het omschakelen naar bio, en nog anderen zijn gangbare boeren die benieuwd zijn naar meer ecologische teeltwijzen. Al snel werd duidelijk in gesprekken met onze boeren dat bio niet altijd ecologisch is. Achter het label gaat soms een ongemakkelijke realiteit schuil, die van de grootschalige en geïndustrialiseerde bioproductie die maar weinig verschilt van conventionele landbouw.
Het was daarom verfrissend om te horen dat Frankrijk met BIOCOOP een grote winkelketen heeft die bio, lokaal én sociaal is. Lokaal betekent hier wel binnen een straal van 100 km, maar dat kan moeilijk anders in zo’n uitgestrekt land als Frankrijk. Een keten als Biocoop zou Anne-France ook wel bij ons willen. De verkoop van haar producten bezorgt haar soms echt kopzorgen.
Welzijn van de boer
Het hoogtepunt van de uitwisseling met de Belgische boeren in de Vendée, was een bezoek aan de boerderij van Sébastien in Chantonnay. Zijn landbouwbedrijf GAEC Ursule telt vier vennoten en een viertal werknemers, die samen 270 hectare bewerken. Ze telen granen en peulen voor veevoeder, houden koeien en pluimvee, en persen zelf olie uit koolzaad en zonnebloempitten.
Opvallend: hoewel ze heel wat grond hebben verworven in de afgelopen jaren, blijft het aantal werknemers per hectare stabiel. Sébastien en zijn collega’s willen hun productie niet maximaliseren – de mantra van de industriële landbouw - maar eerder ‘optimaliseren’. Ze gaan zeer correct om met werkuren en vakantie (bijna vijf weken!), iets waar de meeste Belgische boeren alleen maar van kunnen dromen.
Grote toaster
Bovendien gebruiken ze ook spitstechnologie om hun agro-ecologische project uit te voeren. Zo deelt Sébastien bijvoorbeeld een ‘toaster’ met enkele boeren uit de buurt. Dit innovatieve toestel roostert verschillende soorten graan en zaden waardoor de voedingswaarde tot driemaal beter behouden blijft en het voeder door de beesten beter verteerd wordt. De toaster helpt Sébastien en zijn collega’s om zelfvoorzienend te zijn op het vlak van veevoeder. Of neem hun tractor met gps die volledig automatisch en tot op 2 cm nauwkeurig het veld bewerkt. Zulk gereedschap is enorm duur in aankoop, maar hier wordt het door verschillende boerderijen gedeeld.
GAEC Ursule heeft het biolabel, maar Sébastien en zijn collega’s drijven de principes veel verder door. ‘Meer biodiversiteit’ bijvoorbeeld is geen holle slogan voor hen. Ze streven diversiteit na in gewassen en dierenrassen, maar hebben ook in totaal 45 km hagen aangeplant, doen aan bomenlandbouw (agroforestry), en houden bijen om de bestuiving te bevorderen. Ze laten de teelten op hun velden voortdurend roteren, om de bodem gezond te houden en het onkruid in te tomen. En ze wekken meer hernieuwbare energie op dan ze met hun landbouwactiviteiten verbruiken.
Dat totaalplaatje vindt Raphaël erg interessant. Maar hij is nuchter genoeg om te beseffen dat het model niet letterlijk te kopiëren valt. Bij GAEC Ursule timmeren ze al dertig jaar aan hun agro-ecologische methode. Landbouwgrond en personeel zijn bovendien veel goedkoper in Frankrijk, en de manier waarop Sébastien met boeren uit de regio samenwerkt en via coöperaties materiaal deelt, is (nog) ondenkbaar bij ons. Toch zal de groepsdynamiek bij Sébastien hem bijblijven, verzekert Raphaël ons.
Als een piloot in zijn cockpit
Ook het aspect van doorgedreven recuperatie werd door de Belgische bezoekers gesmaakt. De olie uit koolzaad en zonnebloemen is in de eerste plaats bedoeld voor menselijke consumptie, maar alles wat niet aan de kwaliteitsnorm voldoet, wordt gebruikt om veevoeder te verrijken. “Momenteel zijn alle gewassen die we telen nog bestemd voor onze beesten, maar het idee spreekt me wel aan”, verklaart Maarten.
Met voortdurende gewasrotatie en verschillende gewassen die vaak samen op één perceel staan, lijkt onze boerderij een zeer complexe onderneming, beseft Jacques, schoonvader van onze Franse boer Sébastien. “Maar voor wie er zoals ons middenin staat, is het als een piloot in zijn cockpit.”
Door en voor boeren
Bij Greenpeace geloven we dat de ecologische landbouw een serieuze boost kan krijgen als meer conventionele boeren met de kennis en technieken van ecologische boeren in contact kunnen komen. Initiatieven als FarmErasmus en natuurlijk het platform farmers2farmers.org zijn daarom ontwikkeld door boeren voor boeren. Maar ook de beleidsmakers en de manier waarop de landbouwsubsidies worden verdeeld, zullen bepalen hoe snel ecologische landbouw gangbaar wordt…