Dit jaar richtten we een spot op het boreale woud, een enorm ecosysteem dat meer koolstof vasthoudt dan alle tropische bossen samen. Maar hoe lang nog? De industriële houtkap slaat lelijke gaten in dit majestueuze woud. Waanzinnig genoeg gebeurt dit vaak voor de productie van wegwerpproducten die ook bij ons in de winkel liggen.

Bij Zweden denken we spontaan aan uitgestrekte, ongerepte natuur. Het Scandinavische land heeft het imago van een goede natuurbeheer. Maar dat beeld is dringend aan herziening toe. Wist je dat minder dan 5 procent van de Zweedse bossen beschermd is? Hout is hier ‘big business’, en kritiek op deze industrietak wordt niet geduld.

Wist je dat minder dan 5% van de Zweedse bossen bescherming genieten?

De Zweedse autoriteiten hebben wel 366 bosgebieden met ‘hoge beschermingswaarde’ in kaart gebracht, maar het blijft koffiedik kijken wat de regering met deze aanbevelingen zal aanvangen. Vaak gaat het om kleine gebieden die verspreid liggen in kaalgeslagen landschappen en plantages. Deze fragmentatie is nefast voor de biodiversiteit. De boreale bossen worden traag maar zeker uiteengereten.

Het spoor van ontbossing in het noorden leidt naar Essity, de tweede grootste toiletpapier- en zakdoekjesproducent in de wereld. Je kent dit bedrijf beter van merknamen als Tempo, Lotus en Tork. Essity bevoorraadt zich bij houtkapbedrijven die ook ecologisch waardevolle bossen kaalslaan, niet alleen in Zweden, maar ook in Finland en Rusland.

Het klopt dat er in Zweden nog veel groen is. Dat is de verdienste van de houtindustrie, die grootschalige heraanplantingen doet. Maar de snelgroeiende draaidennen die ze planten zijn exoten, en brengen het ecosysteem nog verder uit balans. Bovendien bedreigen zulke plantagebossen de levenswijze van de Sámi-gemeenschap, inheemse bewoners van Lapland. Hun rendieren voeden zich met korstmossen, maar vinden steeds moeilijker toegang tot graasplekken.

De boreale bossen spelen een cruciale rol voor het klimaatevenwicht op aarde

Met deze campagne wil Greenpeace het tij keren en zoveel mogelijk van de overblijvende, nog intacte bossen redden. Als eerste belangrijke stap moet Essity zijn bevoorradingsketen uitzuiveren, om te garanderen dat geen enkele van zijn leveranciers ecologisch waardevol bos vernietigt. Meer dan 200.000 mensen hebben deze eis ondertekend. Daarnaast kan het bedrijf perfect meer gerecycleerde papierpulp gebruiken. Zo hoeven we onze neus niet te snuiten in eeuwenoude bomen, of oerbossen door te spoelen als ordinair wc-papier…

Gevecht om het laatste oerbos in Europa

Zou jij lijf en leden in de strijd werpen om te verhinderen dat enkele van de oudste bomen in Europa tegen de vlakte gaan? Dat is wat honderden activisten deze zomer hebben gedaan om het Bialowieza-woud in Polen te redden. Ze ketenden zich vast aan bomen en zware bosbouwmachines, maar werden uiteindelijk door parkwachters verwijderd.

Polen ging vorig jaar van start met de ontginning van het laatste laaglandoerbos van Europa. Het Europese Hof van Justitie floot de Poolse regering terug, en beval om de houtkap in Bialowieza onmiddellijk te staken. Maar dat was buiten de Poolse milieuminister Jan Szyszko gerekend. Die trekt zich geen jota aan van de EU-wetgeving en de Poolse beloftes aan Unesco, en zette snel weer het licht op groen voor de exploitatie van Bialowieza.

Volgens de Poolse autoriteiten gaat het om het verwijderen van dode bomen, als maatregel tegen een schorskeverplaag. Maar heel wat wetenschappers (en dus ook het Europese Hof van Justitie) zien de kever niet als een bedreiging voor het woud, op voorwaarde dat het natuurlijke ecosysteem met rust wordt gelaten. Dode bomen zijn net enorm belangrijk voor de biodiversiteit van het bos. De ontbossing is de enige echte bedreiging voor deze habitat van zeldzame vogels, lynxen, wolven en wilde bizons.

Ontbossing bedreigt de habitat van zeldzame vogels, lynxen, wolven en wilde bizons

Greenpeace spant zich al vele jaren in voor het Poolse Bialowieza, aan de zijde van andere organisaties. Dit oeroude en kwetsbare ecosysteem mag niet worden vernietigd voor de winst van de houtkapindustrie. De Poolse overheid moet het woud erkennen als nationaal park.

Thorgal snelt Bialowieza te hulp

Dat laatste mag je letterlijk nemen. Begin september signeerde Roszinski op het Stripfestival van Brussel, met naast zich een collectebus van Greenpeace voor de bescherming van zijn teerbeminde woud...

Grzegorz Rosinski, de tekenaar van Thorgal, steunt onze strijd voor de bescherming van Bialowieza. In augustus postte hij een tekening van de stripheld op Facebook met de woorden 'Nie odpuszczamy' (raak niet aan mijn woud).

Dat werd hem niet door in iedereen in dank afgenomen. "Ik kreeg een golf van haatberichten over mij heen, van sympathisanten van de conservatieve Poolse regering. Ze wilden me het zwijgen opleggen. Maar ik ben niet akkoord met wat er zich in Bialowieza afspeelt. En mijn potlood is nu eenmaal mijn wapen", vertelde Rosinski aan de krant Le Soir.

"Thorgal is een man van het woud", legt hij uit. "Natuurlijk steunt hij de bescherming van het oerbos van Bialowieza. Zonder bos zou er geen Thorgal zijn. Zelf ben ik ook zo: ik heb altijd al een bijzondere band gehad met de natuur. Ik roep al mijn lezers op om ook op de bres te kruipen voor Bialowieza."

Aan boord van de Esperanza

Dit najaar vaarde het Greenpeaceschip de Esperanza naar het hart van Afrika, om aandacht te vragen voor het regenwoud daar. Aan boord is Marie-Elise Bettens, sinds jaar en dag vrijwilliger bij Greenpeace België. Ze stuurde ons onderweg dit bericht:

<p“Zeven jaar geleden maakte ik kennis met Greenpeace op een activiteit in het Brusselse Jubelpark, een manifestatie onder de naam 'Red Congo’s bossen’. En nu ben ik aan boord van de Esperanza op weg naar de DR Congo!”

“Op dit moment zijn we in Douala, in Kameroen, de grootste haven van Centraal-Afrika. Het voornaamste exportproduct van deze haven zijn de gigantische boomstammen uit het woud. Ze komen hier per vrachtwagen en per trein aan uit het hele land maar ook uit de omringende landen, zoals de DR Congo.”

“Dag en nacht, non-stop worden deze kanjers met kranen in gigantische schepen geladen, op weg naar Antwerpen en andere plaatsen in West-Europa. De lokale bevolking ziet amper iets van het geld dat grote kapbedrijven krijgen. En de regeringen willen al eens een oogje dichtknijpen als het over duurzaam bosbeheer gaat.”

“Het ergste is dat ik deze dingen al leerde op school, en nu, vijftien jaar later, gebeurt het nog steeds zo. Het Congolese regenwoud krijgt niet de aandacht die het verdient. Dat moet dringend veranderen.”

En in 2018 ?

Ons land doet nog veel te weinig voor de strijd tegen illegaal hout maar daar kan nu verandering in komen: de Europese Commissie heeft dit najaar een procedure opgestart tegen België voor schending van het Europees recht, na een klacht van Greenpeace. Al jaren hekelen we, aan de hand van concrete cases, de lakse houding van ons land. Ook in 2018 zal Greenpeace de situatie nauwgezet volgen, en blijven we vernietigende houtkap in Brazilië en het Congobekken aankaarten.

Daarnaast gaan we zeker door met onze campagne om het boreale woud te redden, waarbij de focus op wegwerpproducten ligt. In Brazilië en Argentinië krijgt de strijd tegen ontbossing een nieuwe invalshoek, met de nood om minder en beter vlees te produceren en consumeren (zie p. 34).