Het is zo ver: we zijn met het Greenpeaceschip de Arctic Sunrise vertrokken voor een relatief korte maar intense kennismaking met de pracht van het noordpoolgebied vanuit Longyearbyen, op de Svalbard-archipel helemaal ten noorden van Noorwegen. 78° noorderbreedte, op ongeveer 1300 km van de geografische noordpool. Voor mij persoonlijk is dit een jeugddroom die in vervulling gaat. Maar ook voor Greenpeace België is het een schitterende kans om twee mensen aan boord van de Arctic Sunrise te hebben, naast mij ook Francesca Vanthielen.

Tekening uit 1994 van de toen twaalfjarige Joeri

Onderweg naar hier stootte ik al op een enorm reclamepaneel met de slogan: “Where can I take the next step in Norway's global oil and gas success story?” De toon was meteen gezet, de tentakels van de olie-industrie reiken tot in deze  afgelegen regio.

Die olie-industrie tekende donderdag ook present in Brussel. Daar sprak Robert J. Blaauw, het hoofd van Shells Noordpoolprogramma in Alaska, op een conferentie over de toekomst van de Noordpool. De kern van zijn betoog was: Shell is zeer toegewijd in alles wat het doet, dus ook bij olieboringen in de Noordpool. De oliemaatschappij stelt alles in het werk om politici en andere stakeholders ervan te overtuigen dat het veilig naar olie kan boren in deze wonderschone maar barkoude en moeilijk toegankelijke regio.

De mensen hier op Longyearbyen kijken er heel nuchter naar – hier geldt het gezegde: slecht weer bestaat niet, onaangepaste kledij wel. Maar het valt niet te ontkennen dat dit gebied een soort van ruwe ontoegankelijkheid uitademt.

Greenpeace was in Brussel natuurlijk ook van de partij. Onze actievoerders moesten verzekeren dat de toehoorders van Shells greenwashing op zijn minst ook de harde feiten erachter te horen kregen. Ondanks de ongetwijfeld gladde praatjes van Mr. Shell zien de zaken er niet echt rooskleurig uit. Zo schat de U.S Minerals Management Service dat de kans op een olielek over de ganse levensduur van booractiviteiten in bepaalde gebieden van de Noordelijke IJszee bij Alaska maar liefst één kans op vijf is. De gevolgen van een olielek in het noordpoolgebied zouden ook niet te overzien zijn. Een rapport van de US Geological Survey over olieboringen in Alaska besluit dat “er geen omvattende methode bestaat om olie op te kuisen in zee-ijs” en dat recuperatiesystemen hier “ernstige beperkingen” hebben door de extreme omstandigheden in het gebied. Niks van dit alles in de promotalk van Shell, waarschijnlijk.

Dat nu opnieuw een jaar verloren ging voor Shells ambities om naar olie te zoeken onder het noordpoolijs bewijst nochtans dat dit pure waanzin is. Het jaar 2012 was een nachtmerrie voor het bedrijf: problemen met vergunningen, de kustwacht die een belangrijk schip van de verplichte opkuisvloot niet zeevaardig verklaarde, hun (ook verouderd) boorschipschip dat losgeslagen raakte nog voor het de haven kon verlaten, een ijsberg die zelfs de gezichtsreddende activiteiten saboteerde gedurende meerdere dagen, en tot slot een afdekkoepel die stuk raakte en Shell dwong alle booractiviteiten voor dit jaar op te schorten. You name it, Shell had it.

Het voelt raar aan: terwijl onze actievoerders protesteerden tegen Shell en zijn Arctische plannen, ben ik hier in het Hoge Noorden getuige van wat er op het spel staat.

Ik leerde vandaag trouwens dat de huidige olierush in het noordpoolgebied niet de eerste is. In de jaren 1600 was er hier rond Svalbard al een grootschalige klopjacht op olie… Op walvisolie meer bepaald. Het vet van de walvis werd gegeerd goed voor de productie van onder andere zeep in Europa, dus kwamen grote Europese vloten hier op walvisjacht. Tot er op een bepaald moment zo goed als geen walvissen meer rondzwommen omdat de soort bijna uitgestorven was. Een nieuwe olierush zou nog wel eens veel faliekanter kunnen aflopen.

Onze reis met de Arctic Sunrise is nog maar net begonnen, maar wat ik al gezien heb, bevestigt alleen maar de gedachte waarmee ik naar hier kwam.  Dit ongerepte gebied verdient een beschermd statuut, en geen overrompeling door de roekeloze winstwolven van de olie-industrie.

- Lees ook Francesca's blog (aflevering 1, aflevering 2)