Scheurtjes wellicht wereldwijd probleem

Stel je een asfaltweg voor van 33 jaar oud: verweerd door de tijd, met putten en gaten van zogezegd onschuldig water, dat al decennialang in spleten druppelt, daarna bevriest, uitzet en de weg stilletjes van binnenuit afbreekt.

De meeste mensen zouden hun auto niet over zo’n weg willen sturen. 

En het is zeker niet het beeld dat iemand zich wil voorstellen bij cruciale installaties van kernreactoren.

Vrijdag de dertiende

Toch is het dat wat twee vooraanstaande materiaaldeskundigen meedeelden op vrijdag 13 februari jl: dat het reactorvat van de Belgische reactoren Doel 3 en Tihange 2 kan lijden aan het nucleaire equivalent van de kwaal van een oude, versleten weg. In die reactorvaten zit hoogradioactieve kernbrandstof.

In de drukvaten van beide reactoren werden duizenden scheurtjes ontdekt. Dit deel van de installatie moet nochtans volledig gezond zijn, zonder risico van defect, omwille van de mogelijke nucleaire ramp die kan voortkomen uit het falen van een reactordrukvat.

Naarmate reactoren verouderen, raakt het staal van het reactorvat beschadigd – of bros – door de straling. Volgens de wetenschappers zou het kunnen dat waterstof uit het water in het reactorvat – dat bestemd is voor het afkoelen van de nucleaire brandstofkern – de roestvrijstalen binnenbekleding kan aantasten en waterstofatomen in het koolstofstaal van het vat zelf injecteren. Daardoor neemt de druk toe en gaat het staal uiteindelijk bladderen – en wordt het drukvat dus van binnenuit afgebroken.

Uit de tests bleek verbijsterend genoeg dat de reactor van Doel 3 wel 13 047 scheurtjes vertoont en die van Tihange 2 in totaal 3 149.

In 2012 ontdekte het FANC de scheurtjes in Doel 3 en Tihange 2. Het liet de reactoren wel sluiten, maar deed het probleem af als een productiefout en liet ze al terug opstarten in 2013. Het FANC gaf toe dat ze die beslissing nam zonder volledig te begrijpen wat er aan de hand was met het staal van het reactorvat. Tijdens verdere tests bleek een monster van het staal een onverklaarbare en onverwachte brosheid te vertonen. Na die bevindingen werden beide reactoren vanaf 24 maart 2014 stilgelegd.

De mededeling van de materiaaldeskundigen gaat nu nog een stap verder: zij stelden dat dit probleem wel eens het resultaat kan zijn van de normale werking van een reactor. Dat betekent dus dat de kwaal inherent kan zijn aan de wereldwijde vloot van kernreactoren. Anders gezegd: de bevindingen in België hebben ernstige implicaties voor de veiligheid van elke kernreactor op aarde.

Wereldwijd probleem?

In een reactie zei Jan Bens, directeur van het FANC, dat "dit een wereldwijd probleem kan zijn voor de volledige nucleaire sector. De oplossing bestaat erin over de hele wereld nauwgezette inspecties uit te voeren, van alle 430 nucleaire installaties.”

Wanneer het hoofd van een federale nucleaire regulator stelt dat elke reactor in de wereld moet worden geïnspecteerd omwille van een cruciaal probleem voor de nucleaire veiligheid, kunnen de nationale nucleaire controle-instanties alleen maar onmiddellijk actie ondernemen. Elke reactor moet uiteraard zo snel mogelijk worden geïnspecteerd op dergelijke scheurtjes, uiterlijk bij de volgende stillegging voor onderhoud.

Electrabel heeft meegedeeld dat het eventueel bereid is om een van zijn beschadigde reactoren “op te offeren” voor wetenschappelijk onderzoek. Dat betekent dat het de reactor voorgoed zou sluiten en destructieve tests zou toestaan, in de hoop meer te weten te komen over dit probleem voor de nucleaire veiligheid, dat eerder over het hoofd is gezien of werd genegeerd.

Wereldwijde inspectie nodig

Omdat dit fenomeen niet voldoende is onderzocht en niet volledig is doorgrond, zou het opstarten van elke reactor waarin scheurtjes zijn aangetroffen, niet alleen neerkomen op een nucleair experiment. Het zou het ook betekenen dat het publiek wordt blootgesteld aan onnodige en onaanvaardbare risico’s. Er wonen 1,5 miljoen mensen binnen een straal van 30 km rond Doel.

Het is dus duidelijk: elke reactor moet worden geïnspecteerd – en wel voor de oude, versleten nucleaire weg ons naar een volgende nucleaire ramp leidt.

Kendra Ulrich is Senior Energy Campaigner bij Greenpeace International.
Eloi Glorieux is Energy Campaigner bij Greenpeace Belgium.