Τον περασμένο Αύγουστο, ένα ακόμα διατροφικό σκάνδαλο ταρακούνησε την Ευρώπη, όταν βρέθηκαν αυγά μολυσμένα με το εντομοκτόνο fipronil σε μονάδες εκτροφής πουλερικών στην Ολλανδία. Σύντομα αποκαλύφθηκε το εύρος του προβλήματος, με μολυσμένα προϊόντα να εντοπίζονται σε 45 χώρες, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό.

© Fred Dott / Greenpeace

Τα καλά νέα είναι ότι από τις 30 Σεπτεμβρίου η χρήση του fipronil στην Ευρωπαϊκή Ένωση απαγορεύτηκε. Θα σκεφτόταν κανείς ότι με αυτό τον τρόπο διαφυλάσσουμε τα τρόφιμα που φτάνουν στο τραπέζι μας από επικίνδυνες και απαγορευμένες ουσίες. Δυστυχώς όμως, η βιομηχανική παραγωγή της τροφής μας ευθύνεται τόσο συχνά για τόσο σοβαρά διατροφικά σκάνδαλα (τρελές αγελάδες, διοξίνες σε κοτόπουλα κλπ), που είναι πλέον σαφές ότι απαιτείται επειγόντως ριζική στροφή προς τη βιώσιμη γεωργία για να έχουμε τρόφιμα ασφαλή και υγιεινά.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Τι είναι το fipronil, πώς βρέθηκε στα αυγά και γιατί απαγορεύτηκε;

Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα τοξικό εντομοκτόνο, το οποίο στο παρελθόν χρησιμοποιήθηκε ευρέως για την καταπολέμηση παρασίτων, ως επενδυτικό σπόρων. Η χρήση του όμως είχε ως αποτέλεσμα τη δηλητηρίαση των μελισσών και άλλων επικονιαστών που συνέλεγαν νέκταρ και γύρη από τα χωράφια στα οποία είχε χρησιμοποιηθεί το χημικό φυτοφάρμακο. Λόγω αυτής της υψηλής τοξικότητας για τους επικονιαστές, η χρήση του στην Ευρωπαϊκή Ένωση περιορίστηκε σημαντικά το 2013.

Αν και το fipronil χρησιμοποιείται στην κτηνιατρική σε ζώα συντροφιάς, η χρήση του σε ζώα για την παραγωγή τροφίμων απαγορεύεται. Η ανίχνευσή του επομένως σε μονάδες εκτροφής πουλερικών (όπου χρησιμοποιήθηκε παράνομα για την καταπολέμηση παρασίτων) και κατ’ επέκταση σε τρόφιμα που φτάνουν στο τραπέζι μας, αναδεικνύει τα επικίνδυνα κενά της ευρωπαϊκής νομοθεσίας και των ελέγχων για την παρουσία φυτοφαρμάκων ή άλλων επικίνδυνων ουσιών σε κάθε στάδιο της παραγωγής τροφίμων. Κυρίως όμως αναδεικνύει ότι κάτι πάει πάρα πολύ λάθος στο κυρίαρχο μοντέλο παραγωγής τροφίμων. Αυτά είναι τα κακά νέα: το αγροδιατροφικό μοντέλο ασθενεί, κι εμείς κοιτάμε να περιορίσουμε τα συμπτώματα, αγνοώντας την ασθένεια.

Ενώ λοιπόν η απαγόρευση του fipronil στις καλλιέργειες στο σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τις 30 Σεπτεμβρίου είναι ένα πολύ καλό νέο για τις μέλισσες, τους βομβίνους, τις πεταλούδες και άλλα έντομα, άλλα επικίνδυνα φυτοφάρμακα παραμένουν στην αγορά και απειλούν το περιβάλλον και ενδεχομένως την υγεία μας. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το Roundup της Monsanto, ένα από τα πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα ζιζανιοκτόνα διεθνώς. Η δραστική ουσία του Roundup, το Glyphosate, χαρακτηρίστηκε ως πιθανώς καρκινογόνο από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας το 2015. Θα περίμενε κανείς η Ευρωπαϊκή Ένωση να προχωρήσει άμεσα στην απαγόρευσή του, για την προστασία της υγείας μας και του περιβάλλοντος. Αντίθετα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προτείνει την ανανέωση της άδειας χρήσης του στην Ευρωπαϊκή Ένωση για άλλα 10 χρόνια, εν μέσω ισχυρών πιέσεων από τη βιομηχανία, αγνοώντας κραυγαλέα τις επισημάνσεις των επιστημόνων για την επικινδυνότητά του. Την ίδια στιγμή, άλλα επικίνδυνα για τις μέλισσες φυτοφάρμακα, όπως τα clothianidin, imidacloprid και thiamethoxam, που ανήκουν στην κατηγορία των νεονικοτινοειδών, παραμένουν στην αγορά. Ενώ η χρήση τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι αυστηρά περιορισμένη, δεν υπάρχουν ακόμα κινήσεις για την πλήρη απαγόρευσή τους, παρά τις αυξανόμενες αποδείξεις για την επικινδυνότητά τους, τόσο στο εργαστήριο, όσο και στο χωράφι.

© Fred Dott / Greenpeace

Είναι σαφές ότι το πρόβλημα είναι πολύ ευρύ για να μπορεί να αντιμετωπιστεί κατά περίπτωση με μεμονωμένες απαγορεύσεις και περιορισμούς σε κάθε δραστική ουσία. Η βιομηχανική γεωργία, πραγματικός ένοχος – μεταξύ πολλών άλλων – για τις δραστικές μειώσεις των μελισσών διεθνώς και τα διατροφικά σκάνδαλα που κατακλύζουν τα μέσα ενημέρωσης για λίγες μέρες για να ξεχαστούν λίγο αργότερα, πρέπει να αντιμετωπιστεί ολοκληρωμένα. Η μόνη λύση είναι ένα νέο αγροτικό μοντέλο, με επίκεντρο τον άνθρωπο και το περιβάλλον. Το μοντέλο αυτό, βασισμένο στις αρχές της βιώσιμης γεωργίας, μπορεί όχι μόνο να διασφαλίσει υγιή και ασφαλή τροφή για όλους, αλλά και να συμβάλει στην αντιμετώπιση των μεγάλων προκλήσεων που αντιμετωπίζει ο πλανήτης λόγω των κλιματικών αλλαγών, όπως η απώλεια της βιοποικιλότητας, η ξηρασία και η ερημοποίηση.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα ξεκινήσει το επόμενο διάστημα τη συζήτηση για τη νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική. Αυτή είναι μία νέα ευκαιρία για να συζητηθούν οι τρόποι προώθησης της βιώσιμης γεωργίας, η οποία εκτός από περιβαλλοντικά μπορεί να έχει και οικονομικά και κοινωνικά οφέλη σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι προσπάθειες για την εφαρμογή της βιώσιμης γεωργίας όμως έχουν ήδη ξεκινήσει και η επιτυχία τους εξαρτάται από όλους μας. Κυρίως όμως, η επιτυχία αυτή θα μας ωφελήσει όλους! Στη χώρα μας, αυξάνεται διαρκώς ο αριθμός των αγροτών και κτηνοτρόφων που στρέφονται στην καλλιέργεια ντόπιων κτηνοτροφικών φυτών. Παράλληλα, αγρότες σε πολλές περιοχές της χώρας στρέφονται σε εναλλακτικές μεθόδους καλλιέργειας και προώθησης των προϊόντων τους, βάζοντας στο επίκεντρο της δραστηριότητάς τους τον άνθρωπο και το περιβάλλον.

© Tomas Halasz / Greenpeace

Στους παρακάτω σύνδεσμους μπορείς να διαβάσεις για τις προσπάθειες αυτές, να τις στηρίξεις και να βρεις κι εσύ αγρότες που καλλιεργούν προϊόντα ασφαλή και υγιεινά για όλους μας:

Φύτεψε τη λύση
Πάτα εδώ