Net iets meer dan een jaar geleden bracht president Joko "Jokowi" Widodo van Indonesië – samen met de VS, China en India een van de landen met de grootste uitstoot van broeikasgassen – een bezoek aan een lokale gemeenschap die getroffen was door de bosbranden en beloofde hij de verwoestende crisis aan te pakken.
Maar omdat delen van het land de voorbije maanden in giftige rook gehuld zijn geweest, pikken de lokale bevolking, vrijwilligers en actievoerders het niet langer! En daarom nemen ze zelf het heft in handen.
Dorpsbewoners, actievoerders van ngo’s en vrijwilligers leggen een dam aan om een kanaal te blokkeren dat het water laat wegstromen uit een veengebied naar plantages in het dorp Paduran, in de Indonesische provincie Midden-Kalimantan.De provincie was het epicentrum van de rampzalige bosbranden die Indonesië in 2015 hebben geteisterd.
Eerder dit jaar verbleef Muhammad "Benny" Prasetiya, een student film en televisie aan het Kunstinstituut van Jakarta, een maand lang diep in de bossen van Midden-Kalimantan, in het Indonesische deel van Borneo. Hij vond er inspiratie in de natuur en raakte bevriend met de lokale dorpsbewoners. Gelukkig voor hem keerde hij naar Jakarta terug net voordat de bosbranden de provincie in hun greep kregen, bossen op veengrond verwoestten en het bestaan van vele mensen ruïneerde. Maar nu is hij teruggekeerd om de mensen te helpen in de provincie waar hij zo is van gaan houden.
"Het woud is een tijdje mijn thuis geweest en ik wil het beschermen", zegt Benny. "Ik help mee een dam aanleggen om het kanaal af te dammen dat dit veengebied drooglegt, omdat ik wil dat het zich opnieuw kan herstellen als waterrijk gebied."
Op een veenkoepel ten oosten van het nationale park Sebangau in Midden-Kalimantan hebben vrijwilligers zoals Benny samen met de bewoners van de plaatselijke dorpen en actievoerders van ngo’s hun kamp opgeslagen. Twee weken lang hebben ze dag en nacht gewerkt om een afwateringskanaal af te dammen om het uitgedroogde veengebied te herstellen en toekomstige branden te voorkomen. Samen met de plaatselijke ngo’s Save our Borneo en het Center for International Cooperation in Sustainable Management of Tropical Peatland (CIMTROP) van de Universiteit van Palangkaraya combineren zij traditionele kennis met enthousiasme en een ecologisch wetenschappelijke aanpak om een blijvende verandering te bewerkstelligen.
Door grote en lange stokken hout in het kanaal te steken, gaat het water langzamer stromen, waardoor het veen vochtig blijft en het risico van brand beperkt wordt.
Het nabijgelegen Nationaal Park Sebangau is een van de laatste veenmoerasbossen in Borneo en ook een thuishaven voor de bedreigde orang-oetans. Maar jammer genoeg wordt het gebied aangetast door palmolieplantages en illegale houtkap. Sommige deelnemers aan de actie zijn zwaar aangeslagen door wat ze te zien hebben gekregen.
"Ik dacht eerst dat het in het woud nog wel zou meevallen, maar nu ik met eigen ogen de schade zie die de branden hebben aangericht, voel ik me triestig," zegt Enung Karwati, een lerares en moeder van twee kinderen. "In de toekomst wil ik meer praktijkgericht werken en mijn leerlingen bijvoorbeeld wijzen op het belang van de bescherming van bos- en veengebieden."
Enung, met haar witte hoofddoek, werkt mee aan de actie van de plaatselijke bevolking. De verwoesting van bossen en veengebieden, vooral voor de aanleg van plantages, is een belangrijke oorzaak van bosbranden en zorgt ook voor Indonesiës grootste bijdrage aan de klimaatverandering.
Droge veengebieden vormen een gemakkelijke prooi voor bosbranden. Er worden kanalen aangelegd die de veengronden ontwateren om er plantages te kunnen aanleggen voor gewassen die niet gedijen op vochtige bodem, zoals oliepalmen. Maar wanneer de veengronden eenmaal zijn ontwaterd, branden ze met een smeulende vlam en daarbij komen grote hoeveelheden rook en koolstof vrij.
Sinds 1990 zijn in Indonesië 31 miljoen hectare bos verloren gegaan, dat is een gebied bijna zo groot als Duitsland. Dat komt grotendeels doordat Indonesië de grootste producent van palmolie ter wereld is. Hoewel de regering in 2011 een moratorium heeft ingesteld op het verlenen van nieuwe concessies voor de aanleg van plantages of de houtkap in primair woud en veengebieden, is de ontbossing in het land nog toegenomen.
We hebben jullie stem meegenomen uit het veengebied tot in Parijs
We weten dat internationale aandacht de regering aanspoort om actie te ondernemen in verband met dit probleem. In zijn toespraak tijdens de klimaatgesprekken in Parijs beloofde Jokowi nieuwe ontwikkelingen op veenbodem tegen te houden, de verbrande gebieden te herstellen en de vergunningen voor bestaande plantages op in veengebieden te herzien.
Maar tot nu toe bestaan er geen bindende regels ter zake, noch sancties voor bedrijven die de regels overtreden. Door zich toe te spitsen op de veengebieden, vergat de president trouwens de bossen op te nemen in de agenda voor hervormingen.
Daarom hebben we in Parijs JULLIE BOODSCHAP overhandigd aan president Jokowi, en de bescherming geëist van de bossen en veengebieden om voorgoed een eind te maken aan de branden. Meer dan 250.000 mensen hebben onze petitie ondertekend – mensen die opkomen voor alle mannen, vrouwen en kinderen die de giftige rook moesten inademen en die ook vragen dat er een eind komt aan de verwoesting van het bedreigde leefgebied van de orang-oetans.
Bij een ontmoeting met president Jokowi tijdens de COP21 in Parijs overhandigden campagnevoerders van Greenpeace Indonesië een petitie met 253.800 handtekeningen van mensen over de hele wereld.
Er is aanhoudende internationale druk nodig om te vermijden dat de branden opnieuw oplaaien – al worden er al nieuwe branden voorspeld voor begin volgend jaar. De bescherming van de bossen is van essentieel belang om een eind te maken aan de rampzalige klimaatverandering en de strijd begint in bossen als die op Kalimantan.
Stop de branden voorgoed: zet je handtekening om de Indonesische bossen te redden en onze gezondheid te beschermen!
- Yuyun Indradi is campagneverantwoordelijke bij Greenpeace Indonesië.