Toen Greenpeace goed vier jaar geleden onder de noemer Save the Arctic met een campagne voor de bescherming van de Noordpool begon, viel er naast bijval ook heel wat scepsis te horen. ‘Is het niet naïef om te geloven dat we die op winst beluste oliereuzen uit de regio kunnen houden’, kreeg ik vaak voor de voeten geworpen. En eerlijk, ik geloofde altijd dat het een strijd was die Greenpeace moést voeren, maar of ze ook kon gewonnen worden...?
En kijk, ondertussen berichten onder andere de The New York Times en De Morgen dat 'de Noordpool smelt, maar de oliedroom bevriest'. Enkele jaren geleden leek er een echte olie- (en gas-) rush op het gebied in de maak. Zowat elk groot olie- en gasconcern had licenties voor proefboringen in verschillende regio's van de Noordelijke IJszee op zak: in Groenland, Alaska, Canada, Noorwegen en Rusland. Vandaag is dat helemaal anders.
Rusland zette de voorbije jaren met veel bombarie in op de ontginning van de fossiele brandstoffen in haar stuk van de Noordelijke IJszee. In woorden doet het Kremlin dat nog steeds, maar in daden richt het zijn focus weer op de ontginning van het vasteland. Een groot en prestigieus gasproject (Shtokman) van staatsbedrijf Gazprom lijkt ten dode opgeschreven nu westerse partners Total en Statoil zich hebben terugtrokken. De Europese en Amerikaanse sancties tegen Rusland na het conflict in Oekraïne waren ook voor Exxon-Mobile de druppel om zich terug te trekken uit een joint venture met Rosneft – de andere Russische oliereus - dat in de Karazee naar olie wil speuren.
Toekomstige generaties
De Prirazlomnaya, het eerste boorplatform dat effectief olie naar boven haalt uit de wateren rond de Noordpool, is wel nog in werking. Het was tegen dit platform dat actievoerders van Greenpeace in 2012 en 2013 protesteerden, wat in 2013 leidde tot de illegale arrestatie en maandenlange gevangenschap van 30 actievoerders, de zogenaamde Arctic 30.
Maar er worden met dit controversiële platform nog steeds relatief onbeduidende hoeveelheden olie opgepompt, in vergelijking met de ontginning op het vasteland. Poetin zegt nu dat de fossiele reserves in de Noordelijke IJszee 'voor de toekomstige generaties' zijn. Mijn Russische collega Vladimir vertelde aan de journalist van The New York Times: "Van zodra men in Rusland spreekt over de volgende generatie, weet je dat er iets niet klopt. In mijn land denkt niemand aan de volgende generatie – dat was al zo ten tijde van de tsaren en de Sovjet-Unie."
Canada en Groenland
Ook in de andere regio’s is de situatie vergelijkbaar. Zowel in Canada als in Groenland is de pauzeknop ingedrukt. Heel wat bedrijven leverden hun licenties om te boren opnieuw in. Ook Statoil lijkt in Noorwegen zijn Arctische queeste steeds verder voor zich uit te schuiven. In Groenland worden helaas wel nog schadelijke seismische tests uitgevoerd om olievoorraden te lokaliseren. Maar die hebben iets weg van laatste stuiptrekkingen, want ook investeerders stellen zich steeds meer vragen bij de ontginning van de Noordpool.
En dan zijn er nog de activiteiten van Shell in Alaska. Fratsen die met argusogen worden gevolgd door de hele industrie. Hun Arctische onderneming wordt door waarnemers beschouwd als een make-or-breakproject voor de toekomst van olieontginning aan de Noordpool. Meer dan 5 miljard euro spendeerde het bedrijf al in Alaska, zonder enig resultaat. Het is niet naïef om te geloven dat het een kwestie van tijd is totdat ook zij - althans voorlopig - de handdoek in de ring zullen gooien.
Reputatie
De redenen voor deze tanende interesse zijn evident. Het is zelfs voor de rijkste en meest uitgeruste bedrijven een logistieke nachtmerrie om in het ruwe en desolate noordpoolgebied te opereren. De kosten zijn daardoor vele malen groter dan 'klassiekere' ontginning. Met de lage olieprijzen vandaag is de rekening snel gemaakt.
Daarbij komt nog de groeiende reputatieschade waar oliebedrijven mee kampen. Acties van Greenpeace in Groenland, Noorwegen, Rusland en de VS zorgden er de voorbije jaren voor dat de wereld meekijkt. In de VS is de strijd tegen de olieboringen van Shell uitgegroeid tot een nationaal en internationaal massaprotest zoals dat er ook al was tegen de Keystone-pijplijn. Inheemse groepen, Greenpeace en andere grote milieuorganisaties voerden afgelopen zomer schouder aan schouder actie tegen de plannen van Shell.
Klimaatverandering
Met de klimaattop in Parijs die nadert groeit ten slotte ook het besef dat olieontginning aan de Noordpool simpelweg vloekt met de strijd tegen de klimaatverandering. Om de opwarming van de aarde in de komende decennia binnen de perken te houden, moet volgens het Internationale Energieagentschap (IEA) immers minstens twee derde van de bekende reserves - waaronder die aan de Noordpool - in de grond blijven zitten.
Een ambitieus globaal klimaatakkoord in Parijs kan zo de doodsteek geven aan de voorspelde olierush op de Noordpool, nog voor die goed en wel van start kon gaan. Dat akkoord moet een klaar en duidelijk signaal geven dat we tegen het midden van deze eeuw volledig van fossiele brandstoffen moeten afstappen.
Zeg nu zelf, wie zal er dan nog zijn geld willen stoppen in dure, onzekere en langlopende projecten voor de ontginning van olie en gas aan de Noordpool?