Μετά την κλιμάκωση των εξελίξεων στην Ουκρανία, η οποία γέννησε εύλογα φόβους στην Ευρωπαϊκή Ένωση για την ασφαλή τροφοδοσία φυσικού αερίου, οι ηγέτες των κρατών μελών έδωσαν εντολή στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ετοιμάσει σχέδιο για την μείωση της ενεργειακής εξάρτησης από ξένες πηγές. Παρά το γεγονός ότι η Ευρώπη ξοδεύει περισσότερο από 1 δις ευρώ κάθε ημέρα σε εισαγωγές για να καλύψει τις μισές ενεργειακές της ανάγκες (53% το 2012), το σχέδιο δράσης της Επιτροπής που δημοσιεύτηκε χθες σε καμία περίπτωση δεν προβλέπει ουσιαστική μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της Ε.Ε.
Αντίθετα, η Επιτροπή κρίνει ότι το πρόβλημα είναι μόνο η «μεγάλη εξάρτηση από έναν συγκεκριμένο προμηθευτή» (Ρωσία) και όχι ότι η Ευρώπη παράγει στο εσωτερικό της λιγότερη από τη μισή ενέργεια που καταναλώνει. Μοιραία, αντί να προωθήσει την περαιτέρω εκμετάλλευση των ανεξάντλητων εγχώριων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η Επιτροπή προτείνει την αγορά ορυκτών καυσίμων από αλλού.
Σχεδιάζοντας νέο αδιέξοδο
Εκτός από κάποια βραχυπρόθεσμα και επουσιώδη μέτρα, όπως «τεστ αντοχής» και «ανάπτυξη μηχανισμών εφεδρείας, αν κριθούν απαραίτητοι», καθώς και κάποιες αυτονόητες προτάσεις που ήδη βρίσκονται σε τροχιά υλοποίησης (π.χ. ολοκλήρωση 34 ενεργειακών έργων υποδομών προτεραιότητας συνολικού κόστους 17 δις ευρώ και επέκταση των δικτύων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας), δεν προτείνεται μία ολοκληρωμένη και βιώσιμη λύση για το μέλλον.
Η διαφοροποίηση των ενεργειακών εισαγωγών δεν λύνει ούτε το πρόβλημα της εξάρτησης εν γένει, αλλά ούτε και το πρόβλημα της εξάρτησης από τη Ρωσία συγκεκριμένα. Για παράδειγμα, ο σχεδιαζόμενος αγωγός φυσικού αερίου της Ανατολίας (Trans-Anatolian Gas Pipeline) που αποτελεί μέρος του Νοτίου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου (Southern Gas Corridor) θα κοστίσει 7 δις ευρώ και αρχικά θα μεταφέρει 10 δις κυβικά μέτρα από το Αζερμπαϊτζάν. Αν παραβλέψει κανείς ότι χώρες όπως το Αζερμπαϊτζάν, το Τουρκμενιστάν και το Ιράν δεν είναι και οι πιο δημοκρατικές και αξιόπιστες στον κόσμο, η συνολική ποσότητα αερίου που θα εισάγει από εκεί η Ευρώπη ωχριά μπροστά στις ποσότητες που εισάγει σήμερα από τη Ρωσία (περίπου 130 δις κυβικά μέτρα).
Παρόμοια προβλήματα προκύπτουν και με την αύξηση των εισαγωγών από Βόρεια Αφρική αλλά και τις προτάσεις για εισαγωγή υγροποιημένου φυσικού αερίου από Αμερική και Αυστραλία. Σημειώστε ότι απαιτούνται μεγάλες επενδύσεις σε εγκαταστάσεις (απαιτούν πολύ χρόνο και χρήμα για κάτι που δεν μειώνει την εξάρτηση της Ευρώπης) ενώ είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν κάτι τέτοιο θα διασφαλίσει φυσικό αέριο σε ανταγωνιστικές τιμές με το ρωσικό.
Ο ελέφαντας στο δωμάτιο
Δυστυχώς το τελευταίο – κατά παραγγελία – πόνημα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής πολύ βολικά αποφεύγει να θίξει τον ‘ελέφαντα’ στο δωμάτιο: το γεγονός δηλαδή ότι η Ευρώπη δεν έχει αξιόλογες εγχώριες πηγές ορυκτών καυσίμων για να αντικαταστήσουν τις εισαγόμενες…
Όσον αφορά την αντιγραφή του… αμερικανικού ενεργειακού ‘ονείρου’ – δηλαδή το σχιστολιθικό αέριο – τα ευρωπαϊκά δεδομένα είναι τελείως διαφορετικά. Πέρα από τις δριμείς επιπτώσεις σε περιβάλλον και δημόσια υγεία, όπως έχουν επισημανθεί από την ίδια την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, όλο και περισσότερες μελέτες δείχνουν ότι η ανάπτυξη σχιστολιθικού αερίου θα έχει μηδενική επίπτωση στις εισαγωγές από τη Ρωσία.
Αγνοώντας το αυτονόητο
Η Ευρώπη – και ιδιαίτερα η Ελλάδα – διαθέτει τεράστιο δυναμικό εγχώριας καθαρής ενέργειας. Σύμφωνα με την μελέτη Ενεργειακή Επανάσταση της Greenpeace, θα μπορούσε να καλύψει σχεδόν τη μισή ενεργειακή ζήτησή της έως το 2030.
Το περίεργο είναι ότι αυτό το ξέρει πολύ καλά η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Σύμφωνα με την Αξιολόγηση Επιπτώσεων των διαφορετικών σεναρίων για το 2030 που δημοσίευσε στις 22 Ιανουαρίου, μόνο το σενάριο ανάπτυξης των ΑΠΕ κατά 35% συνδυασμένο με φιλόδοξες πολιτικές εξοικονόμησης μειώνει κατά 28% τις εισαγωγές φυσικού αερίου και κατά 22% τις ενεργειακές εισαγωγές γενικότερα ως το 2030 (η Επιτροπή δεν εξέτασε σενάρια με πιο φιλόδοξη ανάπτυξη ΑΠΕ).
Παρ’ όλα αυτά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή του απερχόμενου Μπαρόζο προτείνει στόχο ΑΠΕ 27% χωρίς καθόλου στόχο για εξοικονόμηση… Οι προτεινόμενοι στόχοι μειώνουν μόλις 11% τις εισαγωγές αερίου και 9% τις ενεργειακές εισαγωγές γενικότερα ως το 2030.
Πιέσεις ενάντια στο προφανές συμφέρον της Ευρώπης
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι υπάρχουν ισχυρές φωνές στην Ευρώπη που επιθυμούν τη συνέχιση του σημερινού (και αποτυχημένου) ενεργειακού καθεστώτος που βασίζεται στην καύση ορυκτών καυσίμων, φωνές που αντανακλώνται στις τελικές προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αλλά και στη ρητορική κάποιων κυβερνήσεων κρατών-μελών.
Οι τελικές αποφάσεις για τους ενεργειακούς και κλιματικούς στόχους θα ληφθούν έως τον ερχόμενο Οκτώβριο. Θα πρέπει τα πιο προοδευτικά κράτη-μέλη, η Δανία, η Σουηδία, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία και ιδίως η Γερμανία να ορθώσουν ανάστημα και να διεκδικήσουν μεγαλύτερη φιλοδοξία σε ΑΠΕ και εξοικονόμηση ενέργειας. Δεν χρειάζεται να πούμε σε πιο γκρουπ θα πρέπει να βρίσκεται η Ελλάδα. Τυχόν αποτυχία έγκαιρης μετάβασης σε μία πιο καθαρή, ασφαλή και ανταγωνιστική ευρωπαϊκή οικονομία θα έχει σοβαρές συνέπειες στην προοπτική ανάπτυξης της χώρας μας.