Αθήνα, 23-4-2002
Η υποβολή αίτησης για την
πειραματική καλλιέργεια μεταλλαγμένου ρυζιού, στο Καλοχώρι
Θεσσαλονίκης, και οι φήμες για πιθανή έγκρισή της από το ΥΠΕΧΩΔΕ,
σηματοδοτούν μια στροφή 180 μοιρών στη μέχρι σήμερα πολιτική της
Ελλάδας στο θέμα των μεταλλαγμένων, επισημαίνει η Greenpeace. Αν
τελικά υλοποιηθεί η αλλαγή στάσης της ηγεσίας του ΥΠΕΧΩΔΕ, θα
ανοίξει ένα επικίνδυνο κεφάλαιο για το περιβάλλον και την υγεία των
καταναλωτών. Οι πειραματικές καλλιέργειες δεν είναι παρά η
κερκόπορτα για τη μαζική είσοδο των μεταλλαγμένων στο περιβάλλον
και στη ζωή μας, την ίδια στιγμή που η συντριπτική πλειοψηφία των
πολιτών της χώρας δηλώνει τη σαφή αντίθεσή της στα
μεταλλαγμένα.
Οι τελευταίες πειραματικές καλλιέργειες μεταλλαγμένων φυτών στη
χώρα μας έγιναν το 1999. Ύστερα από σχετική απόφαση του Υπουργικού
Συμβουλίου και με τη στήριξη του πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη, ο τότε
υφυπουργός ΠΕΧΩΔΕ Θεόδωρος Κολιοπάνος δεσμεύτηκε να παγώσει κάθε
περαιτέρω πειραματική καλλιέργεια μεταλλαγμένων φυτών καθώς και την
έγκριση νέων προϊόντων και εμπορικών καλλιεργειών μεταλλαγμένων
φυτών. Αυτή η πρωτοβουλία του υφυπουργού, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με
τη στήριξη και άλλων χωρών, οδήγησε στο πάγωμα των εγκρίσεων νέων
μεταλλαγμένων προϊόντων και καλλιεργειών στην Ευρώπη (de facto
moratorium).Το πάγωμα των πειραματικών καλλιεργειών επιβεβαίωσε στη
συνέχεια και ο τότε υπουργός Ανάπτυξης Ευάγγελος Βενιζέλος. Η τυχόν
αποδοχή της αίτησης πειραματικής καλλιέργειας μεταλλαγμένου ρυζιού
θα σηματοδοτήσει την εκ βάθρων αλλαγή στη στάση της χώρας μας πάνω
σ' αυτό το θέμα.
"Δεν είναι γνωστό αν η συγκεκριμένη πρωτοβουλία υποκινείται από
παράγοντες του ΥΠΕΧΩΔΕ ή είναι αποτέλεσμα ευρύτερης πολιτικής
απόφασης. Οι πειραματικές καλλιέργειες όχι μόνο δεν απαντούν στα
κρίσιμα ερωτήματα σχετικά με τις επιπτώσεις των μεταλλαγμένων στο
φυσικό περιβάλλον και την υγεία, αλλά ουσιαστικά αποτελούν το
δούρειο ίππο για την εμπορική καλλιέργεια μεταλλαγμένων φυτών",
τόνισε ο Νίκος Χαραλαμπίδης, διευθυντής του ελληνικού γραφείου της
Greenpeace.
Τα σημαντικά αναπάντητα ερωτήματα γύρω από τους μεταλλαγμένους
οργανισμούς σχετίζονται με τη σταθερότητα των εισαγόμενων γονιδίων,
την πιθανότητα μεταφοράς των εισαγόμενων γονιδίων σε άλλους
οργανισμούς, τις μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις τους
στη χλωρίδα και την πανίδα των αγρών, τη δυνατότητα μεταφοράς των
γονιδίων ανθεκτικότητας σε αντιβιοτικά σε παθογόνους οργανισμούς,
την πιθανή αλλεργιογόνο δράση των μεταλλαγμένων φυτών στον άνθρωπο
και τα ζώα. Οι απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα απαιτούν πολυετείς
και συστηματικές έρευνες και δεν μπορούν να προκύψουν μέσα από την
προτεινόμενη βραχυχρόνια πειραματική καλλιέργεια.
Η προτεινόμενη πειραματική καλλιέργεια μεταλλαγμένου ρυζιού
ασχολείται με τα αγρονομικά χαρακτηριστικά του φυτού και είναι
μέρος προγράμματος που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Αποτελεί τουλάχιστον ειρωνεία και σκάνδαλο το γεγονός ότι το
συγκεκριμένο πρόγραμμα ανήκει σε ευρύτερο κύκλο προγραμμάτων για
την "Ποιότητα Ζωής" και πιο συγκεκριμένα αφορά σε "δράσεις για τη
βιώσιμη γεωργία" (Δράση 5.1). Σκοπός της δράσης είναι η έρευνα σε
"νέα και βιώσιμα συστήματα παραγωγής"! Είναι σαφές ότι η
απελευθέρωση μεταλλαγμένων οργανισμών στο περιβάλλον δεν έχει καμιά
σχέση με τη βιώσιμη γεωργία. Κι όμως η Ευρωπαϊκή Ένωση χρηματοδοτεί
το όλο πρόγραμμα με 1,5 εκατομμύρια ευρώ. Αλήθεια πόσα χρήματα
διατίθενται σε ερευνητικά προγράμματα για τη βιολογική γεωργία;
Αυτό που προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία είναι ο τρόπος που
χειρίζεται το αρμόδιο υπουργείο ένα τόσο σημαντικό θέμα. "Η αλλαγή
θέσης στο θέμα των μεταλλαγμένων, τη στιγμή που το 93,3% των
Ελλήνων είναι αντίθετοι με τη χρήση μεταλλαγμένων οργανισμών στα
τρόφιμα μόνο απορία και οργή μπορεί να προκαλέσει. Δεν γνωρίζω με
ποιά δεδομένα αποφασίζεται αυτή η αλλαγή πολιτικής, την ίδια στιγμή
μάλιστα που οι πειραματικές καλλιέργειες μεταλλαγμένων φυτών σε όλη
την Ευρώπη μειώνονται συνεχώς", δήλωσε ο Νίκος Χαραλαμπίδης. "Η
αντίδραση στα μεταλλαγμένα, στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο
εντείνεται με το πέρασμα του χρόνου. Η πρόθεση του ΥΠΕΧΩΔΕ όχι μόνο
δεν συνιστά πρόοδο, αλλά μας φέρνει πολλά χρόνια πίσω."
Η Greenpeace ζητά από την κυβέρνηση:
- Να μην προχωρήσει στην έγκριση πειραματικών καλλιεργειών
μεταλλαγμένων φυτών.
- Να διατηρήσει τη μέχρι σήμερα θέση της στο θέμα των
μεταλλαγμένων και να υποστηρίξει σε ευρωπαϊκό επίπεδο το σταμάτημα
νέων εγκρίσεων μεταλλαγμένων προϊόντων για καλλιέργεια ή για χρήση
σε τρόφιμα ή ζωοτροφές.
- Να αναλάβει θετικές πρωτοβουλίες τόσο στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσο
και στις διαπραγματεύσεις που ξεκίνησαν χθές στη Χάγη της
Ολλανδίας, στο πλαίσιο του Πρωτοκόλλου για τη Βιοασφάλεια, για την
προώθηση αυστηρής νομοθεσίας καθώς και της αντικειμενικής ευθύνης
για τα μεταλλαγμένα.
- Να χαράξει και να εφαρμόσει επιτέλους μια αγροτική πολιτική
βιώσιμη, μακριά από τον εφιάλτη των μεταλλαγμένων αλλά και από την
τοξική απειλή των φυτοφαρμάκων.
Σημειώσεις
1. Σύμφωνα με την αίτηση, "η
εκτέλεση των πειραμάτων θα γίνει το έτος 2002 στα πλαίσια του
ερευνητικού προγράμματος QLK5-1999-01484, που χρηματοδοτείται από
την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα πειράματα αξιολόγησης στον αγρό των
γενετικώς τροποποιημένων φυτών ρυζιού θα γίνουν στη χώρα μας και
στην Ιταλία". Το συγκεκριμένο πρόγραμμα ανήκει σε ευρύτερο κύκλο
προγραμμάτων για την "Ποιότητα Ζωής" και πιο συγκεκριμένα αφορά σε
"δράσεις για τη βιώσιμη γεωργία" (Δράση 5.1). Σκοπός της δράσης
είναι η έρευνα σε "νέα και βιώσιμα συστήματα παραγωγής"! Η
απελευθέρωση μεταλλαγμένων οργανισμών στο περιβάλλον δεν έχει καμιά
σχέση με τη βιώσιμη γεωργία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση χρηματοδοτεί το όλο
πρόγραμμα με 1,5 εκατομμύρια ευρώ.
2. Η πειραματική καλλιέργεια προβλέπεται να πραγματοποιηθεί στο
αγρόκτημα Καλοχωρίου Θεσσαλονίκης του Ινστιτούτου Σιτηρών (3,5
χιλιόμετρα από το Καλοχώρι) του Εθνικού Ινστιτούτου Αγροτικής
Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ), σε έκταση 58 τετραγωνικών μέτρων. Το συγκεκριμένο
μεταλλαγμένο ρύζι περιέχει γονίδια από καλαμπόκι, βακτήρια και
μύκητες. Περιέχει επίσης γονίδιο ανθεκτικότητας στο αντιβιοτικό
αμπικιλίνη. Το φυτό κατασκευάστηκε με σκοπό να εμφανίζει
ανθεκτικότητα σε παθογόνους μύκητες και αντοχή στο ζιζανιοκτόνο
ammonium glufosinate (Basta).
3. Οι χρησιμοποιούμενες τεχνικές παρέμβασης της γενετικής
μηχανικής στο DNA συχνά προκαλούν ανακατατάξεις ή και εξαφάνιση
τμημάτων του DNA του ρυζιού, όπως έδειξαν πρόσφατες μελέτες (2001).
Τα αποτελέσματα αυτών των ανακατατάξεων είναι απρόβλεπτα αφού το
γονίδιο εισέρχεται σε τυχαία θέση. Τέτοιες ανακατατάξεις είναι
δυνατό να διακόψουν τη λειτουργία ενός γονιδίου ή και να εκφράσουν
μια νέα πρωτεϊνη.
4. Πρόσφατες μελέτες (Μάϊος 2001) που πραγματοποιήθηκαν στις ΗΠΑ
και αφορούσαν σε σόγια με ανθεκτικότητα στο ζιζανιοκτόνο glyphosate
(Roundup) έδειξαν ότι η καλλιέργειά της προκάλεσε αύξηση της χρήσης
του ζιζανιοκτόνου.
5. Παρά τον ενθουσιασμό ορισμένων οι οποίοι ισχυρίζονται ότι "οι
γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί είναι απολύτως ασφαλείς",
τονίζουμε ότι στα πλαίσια των διαπραγματεύσεων για την υπογραφή
ενός Διεθνούς Νομικά Δεσμευτικού Πρωτοκόλλου για τη Βιοασφάλεια
(Κολομβία - Φεβρουάριος 1999, Καναδάς - Ιανουάριος 2000), οι
εταιρείες κατασκευής των μεταλλαγμένων φυτών αρνήθηκαν να αναλάβουν
την αντικειμενική ευθύνη (liability) για τις όποιες βλάβες
προκύψουν στο φυσικό περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία. Όποιος
λοιπόν εγγυάται για την ασφάλεια των νέων φυτών είναι ή ανεύθυνος ή
εξαιρετικά επιπόλαιος και άρα επικίνδυνος.
6. Μετά το 1999, παρατηρείται σημαντική μείωση (Αγγλία, Βέλγιο,
Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ολλανδία, Ισπανία) ή παύση (Αυστρία,
Δανία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία, Σουηδία) των πειραματικών
καλλιεργειών στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.