Greenpeace Duitsland kreeg de tekst in handen van de associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en Brazilië, Argentinië, Paraguay en Uruguay, die de EU en de vier Mercosur-landen op 18 juni hebben gesloten. Het document bewijst alleen lippendienst aan de bescherming van het klimaat en de biodiversiteit: de facto zal het vrijhandelsakkoord de ecologische crisis verergeren. Greenpeace roept onze regeringen op om het akkoord onder geen beding goed te keuren.

De associatieovereenkomst geeft klimaat- en milieubescherming een zwakke juridische status. Het wordt niet als een essentieel element beschouwd en kan dus niet gesanctioneerd worden.[1]  Dat is belangrijk, want een schending van een essentieel element door de ene partij geeft de andere partij het recht om onmiddellijk actie te ondernemen – met mogelijk de gedeeltelijke of volledige opschorting van de overeenkomst tot gevolg.

Hoewel de bescherming van het milieu en het klimaat vaak in de tekst voorkomt, blijft het slechts een intentieverklaring. Zo wordt het klimaatakkoord van Parijs uit 2015 toegejuicht en roepen de partijen op tot een snelle uitvoering ervan, maar concrete toezeggingen en maatregelen ontbreken. 

“Erger nog, het EU-Mercosur-handelsakkoord ondermijnt net belangrijke wereldwijde verdragen als het Akkoord van Parijs en het Biodiversiteitsverdrag door precies die sectoren te promoten die het meest bijdragen aan de klimaat- en biodiversiteitscrisis. Met name de auto-industrie en de intensieve veeteelt”, verklaart Matteo De Vos, die het dossier bij Greenpeace België volgt.

“Wie had gehoopt dat de overkoepelende associatieovereenkomst de ecologische pijnpunten in het handelsverdrag zou wegwerken, moet beseffen dat ook hier vooral niet-bindende verklaringen en holle woorden in staan.” 

De financiële sector wordt aangemoedigd om te investeren in samenwerkingsprojecten en de Europese Investeringsbank (EIB) om haar activiteiten in de Mercosur-landen voortzetten. Maar deze investeringen worden niet gekoppeld aan duurzaamheidscriteria, waardoor het bijvoorbeeld mogelijk blijft om klimaatschadelijke industriële landbouw te financieren.

Uit dit document blijkt ook duidelijk dat de overeenkomst structuren opzet die buiten de democratische besluitvormingsprocessen vallen, waarvan de beslissingen in tegenspraak kunnen zijn met die van de Europese en nationale parlementen. 

“Het EU-Mercosur-akkoord is een volledig achterhaalde overeenkomst die onder geen beding goedgekeurd mag worden. Aanpassingen kunnen het akkoord niet meer redden. We hebben integendeel een compleet nieuwe oriëntatie van het EU-handelsbeleid nodig, dat gericht is op de promotie van sociale rechtvaardigheid en dat een antwoord biedt op de klimaat- en biodiversiteitscrisis”, besluit Matteo De Vos.

Dit zijn de 10 principes voor een eerlijk, sociaal en ecologisch handelsbeleid volgens Greenpeace (2018)

Volgende stappen voor EU-Mercosur

De bal ligt nu in het kamp van de Europese Commissie, die met een voorstel komen dat ter goedkeuring aan de Europese Raad kan worden voorgelegd. Dat kan ten vroegste gebeuren tijdens de Raad Buitenlandse Zaken (handel) van 9 november 2020. Aangezien de handelsovereenkomst deel uitmaakt van de associatieovereenkomst, moet deze door de EU-Raad unaniem worden goedgekeurd voordat de overeenkomst ter goedkeuring aan het Europees Parlement kan worden voorgelegd.

Indien de Commissie besluit om de handelsovereenkomst los te koppelen van de associatieovereenkomst en alleen de handelsovereenkomst ter goedkeuring voorlegt aan de Raad, is voor deze goedkeuring slechts een gekwalificeerde meerderheid van de lidstaten nodig. Zo’n besluit om de overeenkomst op te splitsen zou een technische manoeuvre zijn om de juridisch bindende stemming van het Oostenrijkse parlement te omzeilen, waardoor de Oostenrijkse regering verplicht zou zijn om in de Raad tegen de overeenkomst te stemmen. 

Naast Oostenrijk, dat zich sterk tegen het akkoord verzet, hebben de regeringen in Ierland, Frankrijk, België en Luxemburg hun bezorgdheid over het akkoord geuit. Zelfs delen van de Duitse regering zijn bezorgd over de overeenkomst in verband met de huidige ontbossing in het Amazonegebied, hoewel Duitsland vastbesloten lijkt om de overeenkomst erdoor te duwen. Ook de Europese boeren hebben zich verenigd om zich tegen de overeenkomst te verzetten.

Noten:

[1] De associatieovereenkomst is het overkoepelende verdrag, waar het veelbesproken vrijhandelsakkoord slechts een deel van uitmaakt. Het legt het institutionele kader vast en regelt aspecten zoals de politieke dialoog en de samenwerking op het vlak van de democratische beginselen, de mensenrechten en de rechtsstaat. De inhoud ervan is dus cruciaal voor een uitgebreide evaluatie van de afzonderlijke hoofdstukken, en meer bepaald van het deel over de handel tussen beide blokken. Greenpeace maakt het gelekte document vanaf 9 oktober publiek beschikbaar op https://trade-leaks.org/mercosur-eu-association-agreement-leaks-8-october-2020/