De 22e editie van het wereldkampioenschap voetbal voor mannen vindt plaats in Qatar van 20 november tot en met 18 december 2022. Qatar, het eerste Arabische land dat dit langverwachte mondiale evenement organiseert, beweert dat het de eerste “koolstofneutrale” wereldbeker in de geschiedenis zal zijn. Een groene World Cup, echt? Deze bewering is meer dan twijfelachtig en kreeg al voor de aftrap veel kritiek. De koolstofvoetafdruk van de infrastructuur, vliegreizen, airconditioning in de stadions, schendingen van mensenrechten, oproepen tot een boycot… we overlopen het kort.
Een duurzame en groene WK?
Dit wereldkampioenschap voetbal voor mannen in Qatar, het WK 2022, wordt door de organisatoren voorgesteld als een groot ecologisch sportevenement. Maar achter deze retoriek schuilt een rampzalige koolstofvoetafdruk. De beweringen van Qatar en de Fifa over koolstofneutraliteit zijn misleidend en kunnen worden beschouwd als greenwashing. Al in hun opgezet kunnen events zoals het wereldkampioenschap voetbal nauwelijks “koolstofneutraal” zijn. Elektrische bussen en andere maatregelen van de organisatoren om de CO2-uitstoot te compenseren zullen een minimale impact hebben, zeker wanneer je het vergelijkt met de koolstofvoetafdruk van de bouw van enorme stadions, wegen en vele andere infrastructuur. Volgens een rapport van de NGO Carbon Market Watch is de koolstofvoetafdruk van dergelijke constructies mogelijk met een factor acht onderschat. Er zijn verschillende klachten ingediend tegen de FIFA, de organisator van het WK, wegens misleidende reclame.
Honderden korteafstandsvluchten
Een ander groot milieuprobleem is de toename van het aantal vluchten in de regio als gevolg van beperkte accommodatie voor meer dan een miljoen voetbalfans. Er worden in totaal 1,5 tot 1,7 miljoen fans verwacht in een land met 2,8 miljoen inwoners, en op de drukste dagen zelfs 500.000 bezoekers. Ondanks de toename van hoogbouwhotels sinds de aankondiging van de FIFA in 2010 zijn er niet genoeg bedden. Daarom ondertekende WK-sponsor Qatar Airways in mei 2022 een akkoord met Flydubai, Kuwait Airways, Oman Air en Saudia voor de invoering van “wedstrijddagshuttlevluchten”, waardoor fans uit buurlanden ’s ochtends kunnen aankomen en ’s avonds kunnen vertrekken. De National Civil Aviation Authority verwacht dagelijks 2.000 vliegtuigen in de periode van het WK.
Ter herinnering: de luchtvaartsector is niet enkel verantwoordelijk voor een aanzienlijke uitstoot van CO2-emissies. Ze zorgt ook voor uitstoot van stikstofoxiden, waterdamp en fijne deeltjes op grote hoogte, in tegenstelling tot andere vervoerswijzen. Dagelijks honderden korte vluchten aanbieden is dus volledig in strijd met het beleid van “koolstofneutraliteit” waartoe de organisatoren van het WK in Qatar zich engageren.
Airconditioning in openlucht
De keuze voor energie-intensieve airconditioningsystemen in voetbalstadions in openlucht is waanzin vanuit ecologisch standpunt. Qatar heeft een woestijnklimaat met lange zomers van mei tot september, met intense droge hitte en temperaturen van meer dan 45°C. In deze periode is een sportevenement dus uitgesloten. Het WK voetbal 2022 wordt voor het eerst eind november tot half december georganiseerd. Ondanks deze aanpassing wordt toch gekozen voor airconditioning in de openluchtstadions. Airconditioning draagt extra bij tot de opwarming van de aarde door de uitstoot van koelmiddelen.
Klimaatcrisis sterk voelbaar in de regio
Het WK 2022 kan de klimaatcrisis in Qatar en de regio verder intensifiëren. Een recent rapport van Greenpeace International met de kantoren in het Midden-Oosten en Noord-Afrika (MENA), “Living on the Edge“, stelt vast dat in deze regio stijgende temperaturen, waterschaarste en voedselonzekerheid vaker voorkomen als rechtstreeks gevolg van de klimaatverandering. Tijdens de zomermaanden zijn de temperaturen op het Arabisch schiereiland met ongeveer 2°C – 3°C toegenomen vergeleken met het begin van de vorige eeuw. “De MENA-regio warmt bijna tweemaal zo snel op als het wereldgemiddelde en is bijzonder kwetsbaar voor de effecten en gevolgen van de klimaatverandering, inbegrepen extreme waterschaarste,” aldus het rapport.
Rechten van buitenlandse werknemers niet gerespecteerd
Naast deze milieuproblemen zijn er duidelijke schendingen van de mensenrechten. Verschillende mensenrechtenorganisaties hebben gewezen op omvangrijk misbruik van buitenlandse werknemers die voor de aanleg van de infrastructuur van het WK in Qatar zijn ingeschakeld. Amnesty International waarschuwt al sinds 2016 voor de uitbuiting van arbeidsmigranten op WK-bouwplaatsen in Qatar. Volgens een onderzoek van de Guardian zijn meer dan 6.500 buitenlandse werknemers in Qatar overleden sinds het land in 2010 werd geselecteerd voor de organisatie van het WK.
Moeten we het WK boycotten?
Sport is nog steeds een plezier voor miljoenen mensen over de hele wereld, dus het is moeilijk om voetbalfans te vragen een evenement te missen waarop ze zo hebben gewacht. We betreuren vooral dat de kans niet werd gegrepen om de algemene organisatie en de milieu-impact van een dergelijk mondiaal evenement te evalueren. Wij roepen niet op tot een regelrechte afgelasting van het wereldkampioenschap voetbal of andere sportevenementen van deze omvang. De negatieve gevolgen van het WK 2022 zijn er helaas al en die moeten zoveel mogelijk worden beperkt.
We dringen er op aan om vliegreizen te beperken en we moedigen voetbalfans aan het WK thuis te volgen, in je favoriete café, of bij vrienden en buren. Wij roepen politici en andere leiders op om niet naar Qatar te reizen, zowel om de ecologische voetafdruk te beperken als om de mensenrechtenschendingen aan de kaak te stellen.
Dit zou een duidelijk gebaar zijn naar de voetbalwereld om de klimaatcrisis ernstig te nemen en ingrijpende veranderingen door te voeren. De investeringen voor een WK moeten worden aangewend om de transitie van de gastlanden naar een duurzame samenleving te begeleiden.
Welke oplossingen voor een milieuvriendelijker WK?
Een “koolstofneutraal” WK, zoals beloofd door de FIFA, lijkt een heel moeilijke uitdaging. Er liggen verschillende voorstellen op tafel om de milieuschade van dit soort mondiale evenementen te beperken. Daarvoor moet de FIFA dringend een diepgaande verandering doorvoeren met duidelijke langetermijndoelstellingen. De milieu- en klimaatproblemen in de gastlanden moeten ernstig bekeken worden. De koolstofvoetafdruk van internationale sportevenementen moet verminderen door duurzaam transport. De bouw van nieuwe infrastructuur die schadelijk is voor het klimaat en het milieu moeten worden beperkt en zelfs stopgezet.
Het WK 2022 in Qatar is duidelijk niet groen. Dit moet anders. Grote sportevenementen moeten worden herdacht als samenkomsten van vrede en respect voor de planeet.