Türkiye, yılda 2700 saat güneş alıyor. Güneş enerjisine dayalı kurulu gücü ise sadece 1 GW! Bir başka deyişle dünyada en fazla güneş alma oranlarında zirveye oynayan ülkemiz, böylesi güçlü bir enerjiyi değerlendirme konusunda maalesef henüz zirveden çok uzakta... Zirvenin önündeki en büyük engellerden biri de: Bürokrasi.
Fakat, zirveye giden yoldaki bu engellerin kaldırılması adına Nisan ayında küçük ama umut veren bir adım atıldı. "Elektrik Piyasası Düzenleme Kurulu" (EPDK) 10 Nisan'da kişilerin çatılarına kuracakları güneş panelleri ile üretecekleri elektriğin fazlasını şebekeye geri satarak tüketicinin yanısıra üretici olmalarını da sağlamasının önündeki engelleri kaldırması beklenen 'taslak'ı yayınladı. Ne var ki taslak beklenen kolaylıkları henüz sunmuyor, mevcut yönetmelikten çok da farklı bir şey getirmiyor. Bir başka deyişle yoğunlukla çatı uygulamalarını kapsayacak 10 kW altını hedefleyen bu taslak; şu anda 10 kW altını da kapsayan ama esasında 1MW altı lisanssız elektrik üretimi için hazırlanmış yönetmelikten çok farklı değil.
Taslak, 10 Nisan'da yayınlanmasının ardından 24 Nisan 2017 tarihine kadar kamuoyu ile sivil toplum, akademisyen, uzman ve güneş enerjisi sektörünün değerlendirmelerine sunuldu. Bu süreçte biz de Greenpeace olarak, sunulan taslağın çatılara güneş paneli kurulmasının önündeki bürokratik engelleri kaldıracak içeriğe kavuşması için bazı önerilerde bulunduk. Önerilerimizin EPDK tarafından değerlendirmeye alınmasını ve 2018'in Türkiye'de güneş panelli çatıların yılı olmasını diliyoruz.
Greenpeace olarak taslak metne dair sunduğumuz görüş ve düzenlemelerimiz şöyle;
- Taslak yönetmelikte, "bir trafoya bağlanacak Güneş Enerjisi Santrallerinin (GES) toplam kapasitesi trafo gücünün yarısından fazla olamaz" deniyor. Bu, çatı uygulamalarına herhangi bir kolaylık ya da öncelik sağlamıyor. Bu noktada şu değişikliklerin yapılmasını öneriyoruz;
- Şebekeye bağlanma önceliği 10 KW ve altı kurulu güçteki çatı uygulamalarına tanınmalıdır.
- Trafoda yer olması ilgili 'şebeke işletmecisinin' sorumluluğu altında olmalı, ihtiyaç duyulan yerlerde belli bir zaman şartı ile ek kapasite açılması zorunlu hale getirilmelidir.
Söz konusu madde bu konuda bir düzenleme getirmezken sadece azami bir kota belirtmektedir. İlgili şebeke işletmecisinin trafosunda yer olmadığı gerekçesiyle başvuruları reddetme yolunu da engellememektedir. Yurtdışında güneş enerjisinin desteklendiği örneklerde, ilgili şebeke işletmecisine trafosunu belli bir oranda yenilenebilir enerji ile üretilen elektrikle doldurma zorunluluğu getirildiği görülmektedir. Benzer bir kolaylığın Türkiye'de de sağlanması talep edilmektedir.
- Taslak yönetmeliğin 6. Maddesi'nin 6 fıkrası ve 7. Maddesi kapsamında, Çağrı Usulü belirlenmiştir. Çağrı mektubu süreci kaldırılmalı veya kolaylaştırılmalıdır. Önerilen taslak, mevcut 1 MW altı lisanssız elektrik üretimine ilişkin yönetmeliğin süreçlerine benzer uzunlukta bir süreç barındırmaktadır. Bu süreç enerji üretimine katılmak isteyen bireyler için oldukça yüksek maliyetli ve meşakkatli olup, uzun süreler almaktadır. Güneş enerjisinin bireyler tarafından elektrik üretim amacıyla yaygın olarak kullanıldığı ülkelerde bu süreç internet üzerinden başvuru ve elektrik aboneliği alınması kadar kolay bir süreçle 15 gün içinde tamamlanmaktadır. Kurulunuzdan, Taslak Yönetmelik ve ilgili prosedürler konusunda uzman sivil toplum kuruluşları ile istişarelerde bulunmasını ile birlikte güneş enerjisinden elektrik üretimi konusunda üst sıralarda yer alan ülk örneklerinin incelenmesini talep ediyoruz.
- "Bağlantı ve Sistem Kullanımı için Başvuru" başlığı altında 7. Madde 1. Fıkra'da şu ifadeler yer almaktadır: 'Çağrı Mektubu sahibi kişiye, başvurusuna konu üretim tesisine ilişkin proje onayını tamamlaması için 6 ncı maddeye istinaden düzenlenen Çağrı Mektubu'nun kendisine tebellüğ edildiği tarihten itibaren 90 (Doksan) gün süre verilir. Çağrı mektubu sahibi kişi, söz konusu süre içerisinde, başvurusuna konu üretim tesisinin projesini Bakanlığa veya Bakanlığın yetki verdiği kuruma onaylattırmak ve proje onayına ilişkin belgeyi İlgili Şebeke İşletmecisine sunmakla yükümlüdür.' Bu noktada onaylayıcı kurum belirlenirken kurumun kapasitesi göz önünde bulundurulmalıdır. Başvurularda yoğunluk olduğunda, başvurulara mümkün olan en hızlı sürede cevap verebilecek bir kurumun seçilmesine ve bu sürecin maliyetinin başvuru sahibine ek bir yük getirmemesine özen gösterilmelidir.
- İhtiyaç fazlası enerjinin tespiti, faturalandırılması ve değerlendirilmesi konusunda bir açıklık getirilmelidir. Özellikle T.C. Maliye Bakanlığı ile görüşülerek evlerinde elektrik üreteceklerin statüsü açıklığa kavuşturulmalıdır. "İhtiyaç Fazlası Enerjinin Tespiti, Faturalandırılması ve Değerlendirilmesi" başlığı altında 9. Maddenin 1. Fıkrası'da şu ifadeler kullanılmıştır: "Bu usul ve esas hükümlerine göre tesis edilecek GES'lerin ihtiyaç fazlası enerjisinin tespiti, faturalandırılması ve değerlendirilmesinde ilgili diğer mevzuatlardan kaynaklanan yükümlülükler dışında Yönetmelik ve Tebliğ uyarınca işlem tesis edilir." Söz konusu ifade konuyla ilgili soru işaretlerinin giderilmesinde yeterli değildir. Belli bir gelir seviyesinin altındaki kazanç, kira benzeri uygulamalarda da yapıldığı üzere gelir vergisi muafiyet sınırından yararlanabilir. Ayrıca, ülkemizde döviz kurlarında zaman zaman yaşanan belirsizliklerden ötürü, ilk yatırım aşamasında destek mekanizmaları, uzun dönemli ödeme kolaylığı, mahsuplaşma gibi uygulamaların önü açılmalıdır.
- Mevcut sürecin bir diğer sorunlu ayağı olan belediye izinleri konusu T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile görüşülerek söz konusu izin gerekliliği kaldırılmalı ya da kaldırılamadığı durumda kolaylaştırılmalıdır. Türkiye, herhangi bir izne tabi olmayan çatı ısı kolektörlerinde dünyada ilk 3'te yer alırken; zengin güneş potansiyeli elektrik üretiminde, bürokratik çeşitli zorluklar nedeniyle değerlendirilememektedir. Bu da bir yandan vatandaşların enerji üretimine katkı sağlarken kazanç sağlama konusunda önünü tıkamakta, diğer yandan ülkemizin enerji bağımsızlığına erişmesini geciktirmektedir.