De schandalen blijven zich opstapelen in de stikstofcrisis. In het laatste Tweede Kamerdebat over het advies Remkes zag je hoe het kabinet nog steeds de plank moedwillig misslaat. Conclusie? Met de huidige voornemens redden we de meest kwetsbare natuur niet. Maar ook het klimaat is de dupe van het kabinetsbeleid. We zetten de 4 bitterste schandalen van het recente ‘pappen en nathouden’-beleid voor jou op een rij.
Schandaal 1: Het redden van de meest kwetsbare natuur krijgt onvoldoende prio
Als we nu gericht piekbelasters aanpakken zetten we flinke stappen om de meest kwetsbare natuur te redden. Dat is hard nodig want natuur zoals de Noord-Hollandse duinen of de oude eikenbossen op de Veluwe staan inmiddels op omvallen. De stikstofneerslag moet daarom voor eind 2025 drastisch naar beneden. De Staat is juridisch verplicht om maatregelen te nemen als de natuur dreigt te verslechteren.
In Nederland zijn er sinds de stikstofuitspraak in 2019 duizenden (vee)bedrijven illegaal geworden. Dit komt doordat de hoogste rechter in 2019 een streep trok door het stikstofbeleid. Duizenden bedrijven die eerst geen vergunning nodig hadden, hadden dit vanaf nu wel. Dit zijn de zogenaamde PAS-melders. Het kabinet had zichzelf al een termijn opgelegd door de ‘legalisatie’ van deze PAS-melders binnen drie jaar, en uiterlijk in 2025 rond te willen hebben. Remkes adviseert om daarvoor 500/600 van de grootste ‘piekbelasters’ binnen een jaar aan te pakken. Met als doel om de stikstofruimte die dit oplevert in te zetten om PAS-melders een vergunning te geven.
Maar Remkes, en het kabinet die de piekbelasters ook nog eens vrijwillig wil aanpakken (schandaal 3), geven hiermee onvoldoende prioriteit aan de noodzaak om de stikstofneerslag op de meest urgente natuur terug te dringen. Terwijl we op het punt staan die natuur misschien wel voorgoed te verliezen.
Schandaal 2: Aanpak piekbelasters beloont boeren die zich niet aan de regels hielden
Het advies van Remkes om honderden piekbelasters aan te pakken om PAS-melders een vergunning te geven, gaat mogelijk boeren belonen die zich niet aan de regels hebben gehouden. Ondanks dat er voortdurend is geschetst dat de PAS-melders ondernemers zijn die ‘te goeder trouw’ hadden gehandeld, blijkt dat niet voor alle boeren zo te zijn.
Uit onderzoek van het Financieel Dagblad komt naar voren dat ‘misschien wel honderden boeren’ de afgelopen jaren ’trucjes’ hebben gebruikt om hun stallen of aantal dieren uit te breiden zonder natuurvergunning. Dit gebeurde bijvoorbeeld rond de afschaffing van het melkquotum en de invoering van het fosfaatrechtenstelsel, maar ook onder het Programma Aanpak Stikstof (PAS) uit 2015. Uit het artikel blijkt dat veel boeren in 2015 via het geruchtencircuit hoorden dat de overheid zou ingrijpen (omdat de veestapel te snel groeide) en snel hun bedrijf hebben uitgebreid. Maar ook dat verschillende boeren probeerden om illegale uitbreidingen onder het PAS met een ‘PAS-melding’ af te doen. Onder hen bleken zelfs boerenleiders van verschillende landbouwlobbyclubs als LTO en NZO te zitten.
Het gevolg is dat de stikstofruimte die vrijkomt door de aanpak van honderden boeren die piekbelaster zijn, (deels) zal gaan naar een vergunning voor boeren die illegaal hebben uitgebreid. Dat is natuurlijk schandalig, ook omdat er onvoldoende prioriteit gaat naar de natuur die nu op omvallen staat. Bovendien gaat dit mogelijk ook ten koste van groene boeren die juist laten zien welke kant we op moeten met de landbouw.
Schandaal 3: Overheid wil piekbelasters vrijwillig aanpakken terwijl experts zeggen dat dat niet werkt
Daar komt bij dat, hoewel Remkes adviseert om 500/600 piekbelasters binnen een jaar aan te pakken, het kabinet besluit om dat deel van het advies niet over te nemen, maar dit op vrijwillige basis te doen. Ook dit is schandalig omdat de natuurcrisis nog steeds doorwoedt, de uitstoot sinds de uitspraak in 2019 nog steeds amper is gedaald en de effectiviteit van vrijwilligheid wordt omringd met onzekerheid. Zo kaartte het Planbureau van de Leefomgeving onlangs aan dat vrijwillige regelingen onvoldoende zekerheid geven dat daarmee de doelen kunnen worden gehaald.
Vrijwilligheid biedt bovendien geen enkele garantie dat juist de allergrootste vervuilers zullen worden aangepakt, noch dat 500/600 überhaupt gericht genoeg ingezet kunnen worden om de 14 meest urgente natuurtypen voor eind 2025 te kunnen redden. Een vrijwillige aanpak staat dan ook haaks op de recente oproep van 11 vooraanstaande ecologen om aan die deadline vast te houden.
Schandaal 4: De energietransitie wordt vertraagd omdat de overheid de veestapel niet aanpakt
Al het getreuzel van de overheid vertraagt inmiddels ook de energietransitie. Zo haalde de Raad van State onlangs opnieuw een belangrijke pijler onder het stikstofbeleid van de overheid onderuit, wat ervoor zorgt dat Nederland verder op slot komt te zitten. Zolang de overheid niet kiest voor een fundamentele aanpak van de natuurcrisis door de stikstofuitstoot snel en drastisch terug te brengen – en eindelijk besluit de veestapel te krimpen -, zullen ook klimaatoplossingen zoals de bouw van windmolens op zee, die ook stikstofruimte nodig hebben, vertraging oplopen, en dat is een groot schandaal.
Wat moet er gebeuren?
De tijd van pappen, nathouden en vrijwilligheid is nu definitief voorbij. De overheid moet de stikstofuitstoot van alle sectoren terugdringen. Vooral de veestapel moet drastisch krimpen. Het kabinet moet boeren helpen in de omslag naar ecologische landbouw, op basis van een goed verdienmodel.
Dat is niet alleen nodig om onze meest kwetsbare natuur te redden, maar ook om de energietransitie weer op gang te krijgen, én de broeikasgasuitstoot van de landbouw terug te dringen.
Ook helpt het om natuurverwoesting voor veevoer in landen als Brazilië tegen te gaan. Minder stikstofvervuiling van onze kwetsbare natuur is ook de enige uitweg om uiteindelijk de PAS-melders te legaliseren, waarbij de prioriteit in eerste instantie op het redden van de natuur zou moeten komen te liggen, in plaats van andersom.
Doe mee