‘Ik slaap slecht, ik ben zo bang’, zegt André Karipuna. En daar heeft hij ook alle reden toe. De regering van president Bolsonaro wil de Amazone opofferen voor snelle winsten. Houtkap-, land en mijnbouwbedrijven dringen het natuurgebied in. Wie zich verzet, moet vrezen voor zijn leven.
Om precies te zijn leven nog 58 Karipuna in de Braziliaanse Amazonestaat Rondônia. Zij zijn de afstammelingen van de slechts vier Karipuna die het eerste contact met de witte indringers overleefden. Veel is intussen veranderd – Karipuna gaan naar school, spreken (ook) Portugees – maar ze leven nog altijd in een deel van hun oorspronkelijke gebied. In 1998 werd 152.000 hectare ongerept Amazonewoud formeel aan hen overgedragen. De Karipuna houden van hun bos en beschermen het tegen indringers – zolang ze kunnen.
Beste bosbeschermers bedreigd
Inheemse gemeenschappen zoals de Karipuna zijn de beste bosbeschermers ter wereld. Waar zij landrechten hebben, is het bos het beste intact. Via Google Maps pik je deze leefgebieden er zo uit. Het land van de Karipuna is een eenzame donkergroene plek in een geel gekleurd gebied: daar is Amazonewoud al gekapt voor de landbouw- en veeteeltindustrie.
Als je goed kijkt, zie je op de kaart ook de bedreigingen. Verschillende wegen lopen tot – en soms al tot ín – het Karipunagebied. Wegen gemaakt voor de machtige houtkapindustrie, die jagen op de dikste bomen die het meeste geld opleveren.
Maar liefst 80% van de houtkap op Karipuna-grondgebied vond plaats in de afgelopen drie jaar, met de komst van de rechtse president Temer in 2016. Zijn opvolger Jair Bolsonaro maakt het mogelijk nog erger. Hij liet al weten vol voor economische groei te gaan, ten koste van het Amazonewoud.
Milieubeschermers onder druk gezet
Slechts enkele uren na zijn aantreden op 1 januari 2019 legde Bolsonaro de toekenning van inheemse landrechten in handen van het Ministerie van Landbouw – gecontroleerd door de machtige landbouwlobby van boeren die zich illegaal en vaak met geweld inheemse gronden toe-eigenen. FUNAI, de overheidsorganisatie voor inheemse zaken valt nu onder het nieuwe Ministerie voor Vrouwen, Gezinnen en Mensenrechten. Dat wordt gerund door Damares Alves, een evangelische dominee en medeoprichter van een omstreden organisatie die inheemse gemeenschappen wil bekeren.
De nieuwe regeringsploeg van Bolsonaro keert zich af van milieubeschermers als milieuagentschap Ibama, federale openbare aanklagers, inheemse gemeenschappen en NGO’s als Greenpeace. De directeur van Ibama moest begin januari ontslag nemen en Bolsonaro kondigde op z’n Trumps een oorlog aan tegen ‘de boetecultuur’ van dit instituut – ook Bolsonaro kreeg zo’n boete toen hij op heterdaad betrapt werd tijdens illegale visserij in het Amazonewoud.
Vrijbrief voor bosvernietiging
De Karipuna ondervonden direct de gevolgen van deze nieuwe situatie. In het weekend van 19 januari brachten ze een zieke dorpsgenoot naar de weg, waar hij door een ambulance zou worden opgehaald. Maar de Karipuna stuitten op een bende veeboeren die de weg blokkeerden. Ze schreeuwden tegen de Karipuna dat ze moesten ophoepelen. Zo lieten ze zien wie in het Karipunagebied tegenwoordig de macht in handen heeft.
Elke week trekt er wel een groep illegaal hun gebied binnen – en de politie doet niets. ‘Wij kunnen niet meer op ons eigen grondgebied rondlopen om te jagen. Als we houtkappers tegenkomen, schieten ze op ons’, vertelt André Karipuna. Zij ontvangen nu ook regelmatig doodsbedreigingen sinds Bolsonaro aan de macht is: ‘We schieten een kogel in je rug.’
Internationaal podium
Wat er nu moet gebeuren? André Karipuna probeert zoveel mogelijk internationale aandacht te vragen voor hun strijd tegen de houtkappers. Afgelopen jaar sprak hij voor de VN in New York en het VN-mensenrechtencomité in Genève. ‘We willen vechten om de natuur te beschermen, maar we weten niet meer wat we moeten doen tegen de huidige ernstige bedreigingen. Daarom roep ik de wereld op: help mijn mensen te beschermen en stop de bedrijven die ons land inpikken en het regenwoud vernietigen. Alstublieft.’
Half april 2019 trekken inheemse gemeenschappen uit heel Brazilië naar de hoofdstad Brasilia om te protesteren tegen de schending van hun rechten. Ook de Karipuna zijn erbij. Ze slaan een kamp op, houden toespraken en organiseren een reeks activiteiten. Voor Greenpeace hét moment om de Karipuna in de schijnwerpers te zetten en op te roepen tot internationale solidariteit. Want als wereldwijde organisatie kan Greenpeace de Karipuna en andere moedige volkeren die de Amazone beschermen, het podium bieden dat zij verdienen. Want uiteindelijk is hun strijd tegen de houtkappers ook onze strijd tegen klimaatverandering.
Doe mee