Riba 11 di mei 2023, Angelo Vrolijk, Judmar Emerenciana, Helen Angela, Jackie Bernabela, Onnie Emerenciana, Danique Martis, Kjelld Masoud Kroon i Greenpeace Hulandu huntu ta tene gobièrnu Hulandes responsabel. Dikon? Pasobra gobièrnu no ta hasi sufisiente pa para kambio di klima i apénas ta protehá e hendenan na Boneiru kontra e konsekuensianan di kambio di klima.

Klik hier voor Nederlands

Deber pa tene siudadanonan sigur

Den nos sommatiebrief nos ta splika ku gobièrnu Hulandes ta kometé un ‘akto kontra lei’. Konforme tratadonan internashonal manera e Konvenio Europeo di Derechonan Humano, pero tambe segun Korte Supremo Hulandes, gobièrnu tin e deber di protehá tur su siudadanonan aktivamente kontra e (konsekuensianan di) kambio di klima peligroso. Nos ta di opinion ku gobièrnu Hulandes no ta hasiendo esaki sufisiente aktualmente.

Na promé lugá esaki ta pasobra aktualmente Hulanda no ta hasiendo sufisiente pa aportá su parti hustu, òf fair share, na e esfuerso mundial pa keda bou di e límite di 1.5 grado di kalentamentu. Ademas, Boneiru apénas ta ser protehá kontra e impakto di kambio di klima, miéntras ku e munisipionan na Hulanda Europeo por konta en todo kaso ku investigashon, plannan i sosten di parti di gobièrnu Nashonal.

Habitantenan di Boneiru i Greenpeace Hulanda ta eksigí pa gobièrnu na Den Haag protehá Boneiru kontra e konsekuensianan di kambio di klima. © Roëlton Thodé / Greenpeace

Protekshon igual pa tur Hulandes

Komo komunidat, nos ta haña ku tur hende di Hulanda mester haña trato igual, pero nos gobièrnu ta aktua komo sifuera e derechonan di e hendenan di Boneiru no ta importá. E trato desigual akí di Boneiru – i e otro dos munisipionan spesial den área di Karibe, Saba i St. Eustatius – ta mas doloroso ainda si nos wak e historia kolonial di Hulanda.

Hopi di e habitantenan aktual di Boneiru ta desendiente di hendenan sklabisá ku mester a traha na Boneiru i otro lugánan den área di Karibe. Na desèmber 2022 promé minister Rutte a pidi despensa pa e pasado di sklabitut Hulandes i a primintí ku gobièrnu lo saka lès for di su pasado. Sinembargo, tòg e habitantenan di e munisipionan spesial den área di Karibe ainda ta ser tené atras pa gobièrnu Hulandes.

Boneiru ta kore peliger

Boneiru ta masha vulnerabel pa e konsekuensianan di kambio di klima. Mas vulnerabel ku hopi otro lugá na Hulanda. Debí na kambio di klima, un kinto parti di Boneiru ta kore peliger di bai bou di awa permanentemente pa fin di e siglo akí. Refnan di koral, ku ta fungi manera ‘kibra-ola’ natural, ta disparsé i olanan di kalor lo oumentá. Esaki lo kambia bida riba e isla permanentemente.

Kambio di klima no ta menasá solamente e fuente di entrada di hendenan riba e isla, pero tambe e infrastruktura, salú i servisionan ku hende tin mester. Miéntras ku Boneiru no a kontribuí mashá na e krísis di klima, e poblashon si lo ser afektá hopi mas pisá pa esaki.

Nos ta eksigí hustisia

P’esei awor nos ta eksigí hustisia di klima. Si gobièrnu no drenta akshon awor mes, nos lo bai hues. Gobièrnu mester protehá mihó e derechonan humano na Boneiru i otro lugánan den e pais p’asina kumpli ku su debernan, i esei ta nifiká lo siguiente:

  1. Gobièrnu mester kontribuí ku su parti hustu òf fair share na e esfuerso mundial pa keda bou di 1.5 grado di kalentamentu, i tambe redusí e emishonnan di CO2 di Hulanda mas lihé.
  2. Gobièrnu mester tuma medida den akuerdo ku e habitantenan di Boneiru, pa protehá nan kontra kambio di klima peligroso i limitá e impakto riba nan derechonan humano – manera e derecho di bida, derecho di bida privá i derecho di kultura – mas tantu posibel. Hasiendo esei, gobièrnu no tin mag di trata e habitantenan di Boneiru di forma desigual kompará ku e habitantenan di restu di Hulanda.

Kiko ta nifiká fair share?

Fair share ta referí na e parti ku kada pais mester kontribuí kuné den e esfuerso mundial pa keda bou di e límite di 1.5 grado di kalentamentu. E esfuerso akí mester ser repartí di forma hustu entre tur pais, basá riba prinsipionan di honestidat i hustisia (manera emishon pa kápita i emishonnan históriko), i draagkracht.

Akshon ta di vital importansia

Den esakí ta hopi importante pa kumpli ku ámbos eksigensia. Pasobra prevenshon di kambio di klima (mitigashon) i sufisiente protekshon kontra e konsekuensianan di kambio di klima (adaptashon), tur dos ta nesesario pa Boneiru.

Tuma solamente medidanan di protekshon i no hasi esfuerso pa trata di keda bou di 1.5 grado, ta manera dueila ku kranchi habrí. Solamente si nos keda bou di e límite di 1.5 grado, nos ta keda ku e posibilidat di tuma medidanan ku por protehá e derechonan humano na Boneiru efektivamente.

De toekomst van Bonaire

De overheid moet ons beschermen in de klimaatcrisis, maar doet dit niet. Al helemaal niet voor Bonaire. Inwoners van Bonaire en Greenpeace stappen naar de rechter, als het kabinet nu niet in actie komt.

Doe mee