Boeren protesteren tegen de plannen van de overheid die de stikstofuitstoot fors moet terugdringen. Op sommige plekken zullen stallen moeten sluiten en de veestapel zal naar verwachting met ongeveer 30% krimpen.
Veestapel moet krimpen om natuur- en klimaatcrisis aan te pakken
De afgelopen jaren stelden steeds meer wetenschappers en politici dat krimp van de veestapel noodzakelijk is om de natuur- en klimaatcrisis aan te pakken. Nu lijkt de overheid daar ook op aan te gaan sturen. De onlangs aangekondigde plannen van de minister voor Natuur en Stikstof maken duidelijk dat veehouderijen op sommige plekken zullen moeten sluiten. Naar verwachting zal de veestapel met ongeveer 30% krimpen.
Overheid hield boeren jarenlang een worst voor
Dat boeren protesteren is volkomen begrijpelijk. Dat het voortbestaan van hun bedrijf nu onzeker is, is een pijnlijk resultaat van decennia lang zwalkend overheidsbeleid. Jarenlang heeft de overheid met telkens wisselende regels en wetten boeren geen eerlijk en duurzaam toekomstperspectief geboden. De natuur, het klimaat én de boer betalen hiervoor nu de rekening.
Ook wij zijn het zat: de natuur en ons klimaat lijden al decennia onder de gevolgen van een doorgedraaid landbouwsysteem, waarvan de veevoerfabrikanten, de kunstmestproducenten, de bestrijdingsmiddelenfabrikanten, banken en de supermarkten de vruchten plukken.
Hun belang is niet gelijk aan die van de individuele boer. Terwijl het voor een boer aantrekkelijk kan zijn om kleinschaliger te boeren of zich uit laten kopen, betekent het voor deze fabrikanten simpelweg een daling van inkomsten. Deze fabrikanten zijn gebaat bij een intensief en zo grootschalig mogelijke productie.
80% de Nederlandse productie is voor de export
De Nederlandse landbouw is hyperproductief, maar ons huidige voedselsysteem put onze aarde uit. Het merendeel, zo’n 80% van de Nederlandse productie, wordt geëxporteerd.
Nederland heeft het hoogste aantal landbouwdieren per hectare in heel Europa, en de ruim 100 miljoen dieren in ons land produceren meer mest dan onze bodem kan verwerken. De landbouw (en dan vooral de veehouderij) is dan ook verantwoordelijk voor zo’n 65% van de Nederlandse stikstofuitstoot die neerslaat in onze natuur.
Dit zijn de gevolgen van ons huidige landbouwsysteem
Te veel stikstof zorgt ervoor dat unieke plantensoorten verdwijnen, en daardoor de insecten die van deze planten leven, en daardoor weer de vogels die de insecten eten. En zo wordt het steeds stiller en leger in de natuur. Onze politici kunnen en moeten daar nú iets aan doen. Meer achteruitgang is simpelweg geen optie, dat is zelfs bij wet verboden. Wij houden scherp in de gaten of de overheid nu eindelijk voldoende maatregelen gaat nemen om de natuur te redden. Doen zij dat niet, dan zijn wij genoodzaakt om juridische stappen te nemen.
Een aantal feiten op een rij:
- 400 plantensoorten die karakteristiek zijn voor stikstofarme milieus zijn sterk afgenomen of verdwenen;
- Een derde van de plant- en diersoorten staat inmiddels op de Rode Lijst, wat betekent dat ze bedreigd worden in hun voortbestaan.
- Het aantal wilde dieren is sinds 1990 gehalveerd. Op de heide is het aantal zelfs met 70% afgenomen.
Boeren zelf ook ‘bedreigde soort’
Maar ook boeren zelf behoren tot ‘bedreigde soorten’: Het aantal boerenbedrijven kromp in de periode van 2000 tot 2018 met maar liefst 45% van 97.000 naar 54.000. 38% van de boerenfamilies leefde in 2018 onder de armoedegrens, terwijl het boerenbedrijf vaak een miljoeneninvestering is en boeren uitzonderlijk lang en veel werken. Als we doorgaan op hetzelfde pad, is in 2030 nog maar de helft van het huidige aantal boeren over.
De politiek is aan zet: pak de natuurcrisis aan én zet in op een duurzaam voedselsysteem
Deze maand lanceerde de minister voor Natuur & Stikstof een doorvertaling van de landelijke stikstofdoelen die staan in het regeerakkoord. Duidelijk werd hoeveel stikstof elke provincie dient te reduceren.
Daarmee lijkt de overheid eindelijk oog te hebben voor de ernst en omvang van de natuurcrisis, maar we vragen ons zeer af of de maatregelen die daaruit volgen op tijd gaan zijn. Voor de meest kwetsbare natuur komt het nu aan op snelheid en effectiviteit, terwijl er de afgelopen jaren – sinds de start van de stikstofcrisis – nog amper stikstof is gereduceerd. Daarbij vinden wij het onbegrijpelijk dat de sector opnieuw het oneerlijke beeld voorgeschoteld kreeg dat de intensieve veehouderij met technische maatregelen een toekomst heeft. Dit stond in de visie op de landbouwsector van de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, die tegelijk met de stikstofdoelen werd gepresenteerd.
Boeren verdienen, na jarenlange onduidelijkheid, nu eindelijk een eerlijk en duidelijk langetermijnperspectief. Een omslag naar een ecologische manier van werken met een drastische krimp van de veestapel is onvermijdelijk om de natuur te redden. Daarmee lossen we in een keer meerdere problemen op; het aandeel van de veehouderij aan de natuur- en stikstofcrisis, ontbossing voor veevoer, vermindering van de uitstoot van broeikasgassen, dierenwelzijnsproblematiek, stankoverlast, gezondheidsrisico’s door fijnstof en dierziekten, water- en bodemvervuiling en de prikkel voor illegale mestpraktijken.
Redenen genoeg om het roer in de landbouw flink om te gooien naar een voedselsysteem dat goed is voor klimaat, natuur én boer. Boeren dienen op een rechtvaardige manier te worden geholpen in deze noodzakelijke omslag, want veel boerenfamilies zijn nu afhankelijk van grote bedrijven en banken die de omslag naar een duurzaam landbouwsysteem blokkeren. Ook moeten zij eerlijk betaald krijgen voor duurzame inspanningen. Op deze manier kunnen we ook de achteruitgang van de boerenstand keren. En voorkomen we dat van crisis naar crisis hoppen.
Belangrijk is dat de overheid ook naar andere grote vervuilers, zoals Schiphol en Tata Steel kijkt. Ook zij zullen hun stikstofuitstoot moeten terugdringen.
Boeren nodig voor een toekomstbestendig voedselsysteem
We hebben boeren keihard nodig voor een toekomstbestendig voedselsysteem. Wij zetten ons in voor de eerlijke prijs die boeren nodig hebben voor een duurzamer product. We hebben in 2020 ons Betaalbaar Beter Boerenplan gepresenteerd waarin we pleiten voor een grootschalig omslagfonds. We hebben onderzoek gedaan naar de schandalige uitkomsten van overheidsbeleid rond het afschaffen van het melkquotum en invoering van het fosfaatrechtenstelsel.
We verzetten ons tegen handelsverdragen, zoals de EU-Mercosur-deal, die contraproductief zijn voor de Nederlandse landbouwsector. We hebben laten zien op welke manier LTO niet is opgekomen voor de belangen van boeren. We hebben de Rabobank opgeroepen boeren te helpen in de omslag en hun leningen in de vee-industrie af te schrijven. En we laten zien dat een groeiende groep van toekomstboeren en lokale voedselgroepen juist open staan en samen met ons pleiten voor echt duurzame landbouw. Dat biedt volop kansen om juist nu samen op te trekken.
Agro-ecologische landbouw kan de wereld voeden
Agro-ecologische landbouw wil onze gezondheid én onze voedselproductie ook in de toekomst veiligstellen. En ook de biologische sector werkt bij uitstek volgens de principes van kringlooplandbouw en maakt zich niet schuldig aan het mest- en fosfaatoverschot.
Minder vlees en zuivel eten is de beste manier om onze ecologische voetafdruk te verkleinen (zie bv het EAT-Lancet rapport). Door meer plantaardig te eten wordt het mogelijk om de hele wereld op een agro-ecologische manier te voeden.
Zie bijvoorbeeld een rapport van denktank IDDRI, dat deze oefening voor Europa maakte. Agro-ecologie kan de wereld dus voeden, als we bereid zijn om onze consumptie van vlees en zuivel verminderen, en tegelijkertijd ook minder voedsel verspillen.
Dit kun jij doen:
De stikstofcrisis maakt pijnlijk duidelijk dat het klimaat, natuur en dieren lijden onder de enorme vlees- en zuivelproductie. Spreek je uit voor duurzame landbouw!