Kei te whakaū tēnei kaupapa here i Te Tiriti o Waitangi ki roto i ngā mahi a Greenpeace Aotearoa, ā, koinei te tūāpapa e ārahi ana i ngā hononga o Greenpeace Aotearoa ki ngā hapū me ngā iwi Māori i roto i āna mahi ki Aotearoa.
Te kaupapa here mō Te Tiriti o Waitangi
Kei te whakamana a Greenpeace Aotearoa i Te Tiriti o Waitangi i hainatia ki te reo Māori i te 6 o Pēpuere i te tau 1840 hei tūāpapa mō te hononga i waenga i te Karauna (arā, ko te Kāwanatanga o Aotearoa) me ngā hapū o te iwi taketake o Aotearoa.
Kei te hāpai a Greenpeace Aotearoa i te mana o Te Tiriti o Waitangi ki te whakaū i te rangatiratanga o te tangata whenua, otirā, kāore te rangatiratanga i tukuna atu, ahakoa ngā riri kino o tauiwi ki Aotearoa.
I raro i ngā kōrero a Te Tiriti o Waitangi:
- Kei te Karauna te mana ki te whakahaere i a tauiwi, huri noa i Aotearoa;
- Kei ngā hapū te tino rangatiratanga ki runga i ō rātou tāngata, i ō rātou whenua me ō rātou taonga katoa.
- E rua ngā momo kirirarautanga a te Māori ki tēnei whenua, arā, e noho ana rātou ki raro i ngā tikanga ā-iwi, ki raro hoki i ngā whakahaere o te Kāwanatanga o Aotearoa; ā
- Me manaaki ngā whakapono me ngā tikanga katoa.
Ahakoa nō te Karauna te kawenga nui ki te hāpai i ngā wāhanga o Te Tiriti, ka āhei tonu ngā whakahaere pērā i GPAo ki te whakamana i tēnei whakaaetanga, arā, me whai whakaaro, me hāpai hoki te tino rangatiratanga o ngā hapū.
Ngā Uara me ngā Tikanga – Ngā pou e whā
Kia whakahōnoretia Te Tiriti, kia whakamanahia hoki te tino rangatiratanga me whakahōnore a Greenpeace Aotearoa ngā tikanga Māori i roto i ā rātou mahi i te taha o ngā hapū me ngā iwi Māori.
Nō reira, kei te pūmau a Greenpeace Aotearoa ki ngā pou e whā, ki ngā uara matua e whā rānei, hei ārahi i ā mātou mahi ki Aotearoa. E ū pūmau ana mātou ki te whakawhanaketanga o ngā anga mahi me ngā tukanga e whakaata ana i ngā pou nei: ko te whakamanatanga o te tangata whenua me ōna whenua, ōna wai me ōna tāngata; ko te whakamanatanga o te kaitiakitanga; me mārama ki te tikanga o te manaakitanga, me whai hoki te kotahitanga i roto i ā mātou mahere rautaki me ngā mahere mahi, i roto i ngā tukanga mahi me ngā hononga tāngata.
Ko ngā pou e whā ēnei:
- Me whakamana te tangata whenua, ōna whenua, ōna wai me ōna tāngata – arā, ko te mana tuku iho i runga i te whenua, i runga i te moana, ko te mana hoki o te tangata. E hāpai ana te mana whenua, te mana moana me te mana tangata i te whakapapa me te mātauranga o te tangata whenua.
- Me whakamana te kaitiakitanga – he mahi tuku iho te tiaki taiao, hei kawe mā te whānau, mā te hapū me te iwi.
- Me kimi māramatanga mō te manaakitanga – he mahi tāutuutu i runga i te ngākau atawhai, i te whakaute, i te hūmārie, i te whakaaro nui ki te tangata me te taiao.
- Me whai te kotahitanga – me mahi kotahi i runga i te kaupapa kotahi, i runga i te ara kotahi. Ka ākina te katoa ki te kuhu mai ki te kaupapa, ka rangona ngā kōrero a tēnā me tēnā, kātahi ka puta mai te whakatau a te katoa.
Ngā takahanga o Greenpeace ki Aotearoa
Kua puta mai tēnei kaupapa here o Greenpeace Aotearoa, arā, ko te kaupapa here tuatahi mō Te Tiriti o Waitangi, i ā mātou mahi mō te huhua o ngā take me ngā hononga ki ngā iwi me ngā hapū, i runga anō i te ngākau makuru, i ngā mahi me ngā kōrero akiaki a ngā kaimahi Māori, a ngā mema o te poari me ngā hoamahi i te roanga o te 30 tau.
Kei te mārama tēnei kaupapa here ki te mana me te whaihua o ā mātou hononga tāngata, o ā mātou hononga mahi hoki ki ngā iwi me ngā hapū e pā ana ki ētahi take motuhake, heoi, e kore e tutuki i a Greenpeace Aotearoa ngā haepapa o Te Tiriti, e kore hoki ngā pātuinga ki ngā iwi, ki ngā hapū rānei e mau pūmau i runga i aua mahi anake. Kua āhua mai hoki tēnei kaupapa here i ō mātou kitenga mō te ngoikore o te kaupapa here o Greenpeace International e pā ana ki ā rātou mahinga ngātahi ki ngā iwi taketake o te ao hei ārahi i ā mātou mahi ki Aotearoa nei.
Ko tētahi o ngā take tuatahi o Greenpeace ki Aotearoa, ko te whakahētanga o ngā whakamātautau kariri a Wīwī ki Te Moananui-a-Kiwa. Ka mahitahi a Greenpeace ki ngā rōpū whakahau o Nuclear Free me Independent Pacific, waihoki ki ngā iwi, heoi, kāore anō mātou kia āta whakatakoto i ō mātou whakaaro mō ngā mahi tāmi ki Aotearoa. Kua toro atu te ringa a Greenpeace ki a Ngāti Whātua i runga i taua kaupapa me tōna noho ki roto o Tāmaki Makaurau.
Nō muri mai i te pahūtanga o te Rainbow Warrior me te totohutanga o te waka ki Matauri, ka whanake mai tētahi hononga ki a Ngāti Kura ki Matauri. I ia tau, ka haere atu a Greenpeace ki te wāhi whakamahara, ā, tūtakitaki tonu ai ki a Ngāti Kura.
I ngā tau 1980 me ngā tau 1990, i āta tohua Te Tiriti o Waitangi i roto i te kaupapa whakahau o Greenpeace Aotearoa mō ngā ngahere, te puru, te pepa me ngā para tāoke. Waihoki, ka whakatūria ngā hononga ki te mana whenua o Mātaatua i a mātou e tohe ana mō te pokenga o te awa o Tarawera e te mīra, i te taha o te rōpū o SWAP (ko Sawmill Workers Against Pollution). Ka tau atu te Rainbow Warrior ki te rohe o Mātaatua ki te tautoko i ngā tūmahi riri-kore me ngā huihuinga i whakatūria i te taha o te mana whenua.
I te paunga o ngā tau 1990, ka whakatūria e Greenpeace Aotearoa tētahi tari hou, hei whakapakari ake i ngā hononga ki ngā hapori me ngā iwi, arā, ko te tari o Mana Tangata. Ka mahitahi tēnā tari ki a Ngāti Whātua ki te aukati i te tukunga o ngā para ki roto i Te Waitematā, ka mahi hoki ki a Ngāti Rangitihi, ki a Ngāti Awa me Ngāti Tūwharetoa ki Kawerau ki te whakahē i te whakakinotanga tonu o te awa o Tarawera e Tasman Pulp and Paper.
Mai i te tau 2011, ka tū tahi a Greenpeace ki te taha o Te Whānau-ā-Apanui ki te whakamutu atu i ngā mahi keri hinu ki te moana. I whakatūria ēnei hononga tāngata i runga i te kaupapa kotahi me te anga o te pātuitanga, ā, ka whakatūria tētahi kaiwhakahau matua e aronui ana ki ngā hononga ki ngā hapū me ngā iwi. Ka whai hua ā mātou mahi, arā, ka whakarērea e Petrobras tā rātou raihana. Nō te aranga mai o ētahi atu kamupene ki ngā rohe o te motu, ka mahitahi anō a Greenpeace Aotearoa ki ngā iwi me ngā hapū – ko ētahi o ngā kamupene rongonui ko Satoil ki Te Tai Tokerau, ā, ka puta atu hoki taua kamupene, ki Kaikōura i te taha o Ngāti Kurī/Ngāi Tahu e tohe ana ki a Andarko, ki ngā iwi me ngā hapū o Taranaki me Ngāti Kahungunu ki Te Matau-a-Māui (i ara ake tēnei hononga nā tā mātou whakahē ki te matatara o Ruataniwha). Otirā, he nui te wāhi ki ēnei hononga i roto i te whakatutukinga pai o tēnei take i te tau 2018.
I waenga i ngā tau 2017-19, ka whakawhanakehia tēnei kaupapa here mā ētahi huihuinga kōrero me ngā papamahi i runga i te tūmanako, ka whaihua, ka whai tikanga, ka tika hoki ā mātou mahi i waenganui i te pāpori me ngā iwi. Kei te mōhio mātou, ka tutuki ngā wawata o Te Tiriti mā ngā kōrero i runga i te ngākau māia me te manawanui, ahakoa ngā uauatanga me ngā mahi huakore. Me ‘tū ake’ anō mātou, me whakatika ā mātou hapa. He kokenga whakamua tēnei kaupapa here i runga i te ara kia tutuki tā mātou whāinga nui.