Τι είναι το “Ραντεβού στις Βρύσες” και τι στόχους έχει;

Η πρόσβαση στο νερό και την αποχέτευση αναγνωρίζονται ως ανθρώπινα δικαιώματα από τα Ηνωμένα Έθνη, αντικατοπτρίζοντας τη ζωτική σημασία τους για τη ζωή κάθε ανθρώπου. Τα κράτη είναι υπεύθυνα βάσει του διεθνούς δικαίου για την παροχή αυτών των υπηρεσιών.

Το ανθρώπινο δικαίωμα σε ασφαλές πόσιμο νερό αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών και το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στις 28 Ιουλίου 2010, όταν έγινε μέρος του δεσμευτικού διεθνούς δικαίου (UN Water, 2010). Η αναγνώριση αυτή αντανακλούσε τη βαθιά ανησυχία ότι περίπου 884 εκατομμύρια άνθρωποι δεν είχαν πρόσβαση σε ασφαλές πόσιμο νερό, 2,6 δισεκατομμύρια δεν είχαν πρόσβαση σε βασικές συνθήκες υγιεινής, 1,5 εκατομμύρια παιδιά κάτω των 5 ετών πεθαίνουν και 443 εκατομμύρια ημέρες σχολείου χάνονται κάθε χρόνο λόγω ασθενειών που σχετίζονται με το νερό και την υγιεινή (UN A/RES/64/292, 2010). Το ψήφισμα του ΟΗΕ αναγνώρισε τη σημασία της ισότιμης πρόσβασης σε ασφαλές και καθαρό πόσιμο νερό και αποχέτευση ως αναπόσπαστο στοιχείο της υλοποίησης όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τα οποία, όπως επαναβεβαίωσε, αποτελούν ευθύνη των κρατών.

Αναγνωρίζοντας ότι το ανθρώπινο δικαίωμα στο νερό και την αποχέτευση είναι ουσιώδες για την πλήρη απόλαυση της ζωής και όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, το ψήφισμα του ΟΗΕ καλεί τα κράτη και τους διεθνείς οργανισμούς να παράσχουν οικονομικούς πόρους, ανάπτυξη ικανοτήτων και μεταφορά τεχνολογίας, μέσω διεθνούς βοήθειας και συνεργασίας, προκειμένου να κλιμακώσουν τις προσπάθειες για την παροχή ασφαλούς, καθαρού, προσβάσιμου και οικονομικά προσιτού πόσιμου νερού και αποχέτευσης για όλους. Το ψήφισμα επισημαίνει, ειδικότερα, την ανάγκη παροχής αυτής της υποστήριξης στις αναπτυσσόμενες χώρες (UN A/RES/64/292, 2010).

Το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο, και συγκεκριμένα σύμφωνα α) με το άρθ. 16 της Οδηγίας 2020/2184 (ΕΕ) σχετικά με την ποιότητα του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης β) τα άρθρα 16 και 18 της ΥΑ Δ1(δ)/ΓΠ οικ. 27829 ΦΕΚ Β 3525 2023 “Ποιότητα νερού ανθρώπινης κατανάλωσης σε συμμόρφωση προς τις διατάξεις της Οδηγίας (ΕΕ) 2020/2184” και γ) τον Νόμο 4736/2020 (ΦΕΚ200Α/20.10.2020), οι Ο.Τ.Α. Α΄ βαθμού οι οποίοι διαθέτουν δίκτυο πόσιμου νερού υποχρεούνται να διαθέτουν κοινόχρηστες βρύσες προς δωρεάν διάθεση πόσιμου νερού σε δημοτικές αθλητικές εγκαταστάσεις και σε δημοτικές παιδικές χαρές, παρέχοντας κατάλληλη σήμανση στο κοινό που ενθαρρύνει τη χρήση επαναχρησιμοποιούμενων δοχείων νερού, καθώς και να επεκτείνουν το δίκτυο με κοινόχρηστες βρύσες προς δωρεάν διάθεση πόσιμου νερού σε κοινόχρηστους χώρους συνάθροισης κοινού εντός των ορίων της αρμοδιότητάς τους.

Σύμφωνα με την Εγκύκλιο του Υπουργείου Υγείας, προκειμένου να διασφαλίζεται η παροχή καθαρού και υγιεινού νερού σε όλους τους πολίτες της χώρας, πρωταρχικής σημασίας είναι ο προγραμματισμός και ο σχεδιασμός των απαραίτητων έργων ύδρευσης, καθώς και η ανελλιπής τήρηση των διαδικασιών ελέγχου από τους αρμόδιους φορείς, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία.

Οι φορείς Τοπικής Αυτοδιοίκησης ως υπεύθυνοι φορείς ύδρευσης θα πρέπει:
 
– Να αξιολογούν με προτεραιότητα τα έργα εκσυγχρονισμού των δικτύων ύδρευσης 
– Να λαμβάνουν όλα τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία των πηγών ύδρευσης (γεωτρήσεις, υδρομαστεύσεις, φυσικές δεξαμενές ύδατος κλπ.) 
– Να συντηρούν και να ελέγχουν τακτικά τα συστήματα ύδρευσης (εξωτερικά και εσωτερικά δίκτυα), ενώ τα φθαρμένα δίκτυα να αντικαθίστανται κατά προτεραιότητα 

Ανάγκη! 

Με περίπου το 60% του ανθρώπινου σώματος να αποτελείται από νερό, το να παραμείνεις ενυδατωμένος/η είναι ζωτικής σημασίας για την υγεία και την ευημερία μας. Σύμφωνα με Έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την πρόσβαση στο νερό ως ανθρώπινο δικαίωμα, η εξωτερική διάσταση, μεταξύ άλλων, αναφέρει χαρακτηριστικά:
– Η πρόσβαση στο νερό είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την υγεία και την εκπαίδευση, ιδίως για τις γυναίκες, καθώς και με την προστασία και την αποκατάσταση των οικοσυστημάτων που σχετίζονται με το νερό
– Το νερό πρέπει να θεωρείται παγκόσμιο δημόσιο αγαθό και όχι εμπόρευμα
– Το καθαρό νερό και οι καλές υπηρεσίες υγιεινής και αποχέτευσης διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στη βιώσιμη ανάπτυξη και στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας των πλέον ευάλωτων κοινοτήτων
– Την ανάγκη να αναληφθούν προληπτικές δράσεις στον τομέα της πρόσβασης σε ύδρευση και αποχέτευση
– Ζητεί αποτελεσματικούς μηχανισμούς λογοδοσίας για όλους τους παρόχους υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης, ώστε να διασφαλίζεται ότι σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και ότι δεν παραβιάζουν ούτε καταπατούν τα ανθρώπινα δικαιώματα

Πέρα από τα πλεονεκτήματα για την υγεία μας και την εκπλήρωση βασικών μας αναγκών και δικαιωμάτων που αναφέραμε, το πρότζεκτ θα συμβάλει σε δύο ακόμα στόχους:

– Την αναβάθμιση των πόλεών μας

Περισσότερο από το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού ζει πλέον σε πόλεις. Ως τεράστιοι, αναπτυσσόμενοι χώροι πολιτισμού, πολιτικής και αντίστασης, οι πόλεις αποτελούν το κέντρο κρίσιμων γεγονότων και αποφάσεων που επηρεάζουν ολόκληρο τον πλανήτη, όχι μόνο λόγω των αυξανόμενων επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, ιδίως στους πιο περιθωριοποιημένους, αλλά και μέσω των μετασχηματισμών που προωθούνται από τις κοινότητες και τα αστικά κινήματα.

Καθώς οι θερμοκρασίες σπάνε ρεκόρ και η ποιότητα του αέρα μειώνεται, κατά μέσο όρο λιγότεροι από τους μισούς ανθρώπους αισθάνονται ασφαλείς από ακραία καιρικά φαινόμενα, σύμφωνα με μια δημοσκόπηση γνώμης που πραγματοποίησε η διεθνής Greenpeace σε επτά μεγάλες πόλεις του παγκόσμιου Νότου. Μια πρωτοβουλία σαν το “Ραντεβού στις Βρύσες” μπορεί να βοηθήσει στην αναβάθμιση των πόλεών μας αλλά και της ζωής μας σε αυτές, εξασφαλίζοντας μας καθαρό νερό μέσα σε συνθήκες όπως οι καύσωνες, τους οποίους πλέον βιώνουμε όλο και συχνότερα.

– Τη μείωση του πλαστικού μιας χρήσης

Σύμφωνα με τη μελέτη της ICAP CRIF για τα εμφιαλωμένα νερά, ο κλάδος των εμφιαλωμένων νερών παρουσίασε μεγάλη ανάπτυξη τις τελευταίες δεκαετίες στη χώρα μας. 

Αυτό όχι μόνο συνεπάγεται αυξημένο κόστος για τους πολίτες και αντιβαίνει στον δημόσιο χαρακτήρα του νερού, αλλά προσκρούει και στην οδηγία για τη μείωση της κατανάλωσης πλαστικών προϊόντων μίας χρήσης και την αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής ρύπανσης (υπολογίζεται ότι μόνο στις ελληνικές θάλασσες καταλήγουν ετησίως 11.500 τόνοι πλαστικών και ότι 2-2,5 δισ. πλαστικά μπουκάλια «καταναλώνονται» ετησίως στη χώρα). 

Ιδιαίτερα σε περιοχές όπως η Αθήνα, που διαθέτουν δίκτυο πόσιμου νερού καλής ποιότητας, η εγκατάσταση δημόσιων βρυσών στους κοινόχρηστους χώρους είναι καθόλα εφικτή και η αδράνεια εκ μέρους των δημοτικών αρχών δεν θα μπορούσε να δικαιολογηθεί.

Συζητάμε συνεχώς για την ανακύκλωση, αλλά η αλήθεια είναι ότι, σύμφωνα με μελέτη του αμερικανικού γραφείου της Greenpeace, “Circular Claims Fall Flat Again”, το 2021 τα νοικοκυριά στις ΗΠΑ δημιούργησαν περίπου 51 εκατομμύρια τόνους πλαστικών σκουπιδιών, από τα οποία ανακυκλωθηκαν μόλις οι 2,4 εκατομμύρια τόνοι! 

Το περισσότερο πλαστικό απλά δεν μπορεί να ανακυκλωθεί. Δύο από τους πιο συνηθισμένους τύπους πλαστικού στις ΗΠΑ ανακυκλώνονται περισσότερο από όλους: το PET (τερεφθαλικό πολυαιθυλένιο, που χρησιμοποιείται σε μπουκάλια νερού ή αναψυκτικών) σε ποσοστό 20,9% και το HDPE (πολυαιθυλένιο υψηλής πυκνότητας, σε μπουκάλια προϊόντων υγιεινής) σε ποσοστό 10,3%. Για όλους τους άλλους τύπους πλαστικών, τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα, αφού το ποσοστό ανακύκλωσης είναι κάτω από 5%.

Η ανακύκλωση του πλαστικού αποτυγχάνει για 5 βασικούς λόγους:
– Τα πλαστικά απορρίμματα είναι εξαιρετικά δύσκολο να συλλεχθούν, κι αυτό εξαιτίας της τεράστιας ποσότητας πλαστικού που μας κατακλύζει από παντού
– Τα πλαστικά απορρίμματα χρειάζονται διαλογή πριν ανακυκλωθούν, άρα ακόμα κι αν συλλέγονταν θα ήταν αδύνατο να γίνει διαλογή σε τρισεκατομμύρια πλαστικά απορρίμματα. Επίσης, θα χρειαζόταν πολύ μεγαλύτερες κρατικές επενδύσεις για τη διαλογή και έτσι θα θυσιάζονταν τα χρήματα των φορολογούμενων πολιτών σε κάτι που θα είχε ελάχιστο αποτέλεσμα 
– Η ίδια η ανακύκλωση από μόνη της προκαλεί κινδύνους στο περιβάλλον και την υγεία των εργαζομένων, αφού δημιουργεί μικροπλαστικά και εκθέτει τους εργαζόμενους σε τοξικές ουσίες που απελευθερώνονται από τα πλαστικά
– Το πλαστικό συχνά περιέχει τοξικές ουσίες οι οποίες δεν “φεύγουν” με την ανακύκλωση, αλλά παραμένουν και στο ανακυκλωμένο πλαστικό. Αυτό το καθιστά επικίνδυνο για χρήση από τους ανθρώπους
– Η ανακύκλωση είναι πανάκριβη: η συλλογή των πλαστικών απορριμμάτων, η διαλογή τους, η μεταφορά και η επεξεργασία τους κοστίζει εκατομμύρια, την ώρα που η παραγωγή νέου πλαστικού είναι φθηνότερη από το ανακυκλωμένο.

Τα πλαστικά μιας χρήσης δεν φεύγουν ποτέ από το περιβάλλον, αντίθετα διασπώνται σε πολύ μικρά κομμάτια, στην ουσία σαν τρισεκατομμύρια κομματάκια κομφετί που βρίσκονται κυριολεκτικά παντού. Είναι απλά αδύνατον να συλλεχθούν όλα αυτά, ειδικά εφόσον η παραγωγή πλαστικού όλο και αυξάνεται.

– Στο Παρίσι, είναι πολύ δημοφιλής η καμπάνια “Eau de Paris” και οι απλοί κάτοικοι του Παρισιού είναι οι καλύτεροι πρεσβευτές της καμπάνιας, μιας και το 80% από αυτούς πίνουν νερό βρύσης!
– Η αντίστοιχη καμπάνια στη Σεβίλλη της Ισπανίας “EMASESA” (μεταξύ άλλων), δίνει βαρύτητα στην ιστορική και πολιτιστική αξία του νερού και διοργανώνει τις περιπατητικές περιηγήσεις “Δρόμοι του νερού”, με 12 διαφορετικές διαδρομές. Οι περιηγήσεις υποστηρίζονται από μια εφαρμογή για smartphone με πληροφορίες και συμβουλές σχετικά με το νερό.
– Προκειμένου να εκτιμηθεί η αξία του νερού της βρύσης, η SMAT εγκατέστησε 181 “Punti Acqua” (σημεία νερού) τα οποία διανέμουν κάθε χρόνο περίπου 50 εκατομμύρια λίτρα νερού βρύσης σε πάνω από 120.000 οικογένειες του Τορίνο. Υπολογίζεται ότι ένα Water Point, με κανονική άντληση περίπου 4.000 λίτρων νερού την ημέρα, επιτρέπει την εξοικονόμηση περίπου 1 εκατομμυρίου πλαστικών μπουκαλιών ετησίως.
– Στο Λονδίνο, η καμπάνια Refill, με κεντρικό στόχο την ενδυνάμωση των τοπικών κοινοτήτων να αναλάβουν δράση κατά των πλαστικών μιας χρήσης, συνεργάστηκε με τοπικούς δήμους, όπως επίσης και με τον Δήμαρχο Λονδίνου, και μαζί έχουν εγκαταστήσει πάνω από 100 κρήνες σε όλες τις συνοικίες του Λονδίνου. Έτσι δίνουν τη δυνατότητα στους διψασμένους Λονδρέζους και στους επισκέπτες να ξαναγεμίσουν τα δικά τους επαναχρησιμοποιήσιμα μπουκάλια με δωρεάν νερό βρύσης κορυφαίας ποιότητας, μειώνοντας παράλληλα τα πλαστικά απορρίμματα. Τα δεδομένα που συλλέγονται από τους έξυπνους μετρητές δείχνουν ότι οι κρήνες διανέμουν σήμερα έως και 441 λίτρα την εβδομάδα, που ισοδυναμούν με σχεδόν 900 μπουκάλια μιας χρήσης των 500ml.