Όσα προσεκτικά κρύβαμε κάτω από το χαλί προσπαθώντας να μην σκοντάψουμε επάνω τους, όσα επιλέγαμε να μην βλέπουμε επειδή ήταν δυσάρεστα και μας ξεβόλευαν, η πανδημία Covid-19 ήρθε να τα ξεσκεπάσει και να τα αναδείξει στο πραγματικό τους μέγεθος. Οι ανισότητες είναι ένα από αυτά. Καθόλου τυχαία, οι πιο ευάλωτες χώρες και οι πιο ευάλωτοι πληθυσμοί εντός ανεπτυγμένων χωρών, είναι αυτοί που έχουν πληγεί περισσότερο από τις επιπτώσεις της πανδημίας, διαθέτοντας και τα λιγότερα εργαλεία για να την αντιμετωπίσουν και να ανακάμψουν. Την ίδια στιγμή, μας γίνεται οδυνηρά σαφές ότι κανένας στον πλανήτη δεν θα είναι ασφαλής, όσο και ο τελευταίος του και πιο φτωχός κάτοικος δεν θα είναι ασφαλής.
Αυτό το μοτίβο, των δυσανάλογων επιπτώσεων που υφίστανται οι ασθενέστεροι, είναι σύνηθες και στις φυσικές και περιβαλλοντικές καταστροφές, ενώ η κλιματική κρίση που βιώνει ο πλανήτης το επιτείνει ακόμα περισσότερο. Πρόκειται για έναν φαύλο κύκλο όπου η υποβάθμιση του περιβάλλοντος οδηγεί σε σημαντική μείωση της ευημερίας και αύξηση των ανισοτήτων, ενώ η υπερσυγκέντρωση των πόρων, οικονομικών και φυσικών, σε λίγα πρόσωπα και εταιρείες ενισχύει αυτή την τάση ακόμα περισσότερο.
Συμβαίνει ήδη
Τα παραδείγματα είναι πολλά. Απομακρυσμένες κοινότητες σε χώρες με χαμηλό επίπεδο εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου καλούνται πρώτες να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις της αύξησης της στάθμης της θάλασσας, εγκαταλείποντας τα πατροπαράδοτα εδάφη τους και αναζητώντας νέες, πιο ασφαλείς περιοχές για να εγκατασταθούν. Η υπεραλίευση των θαλασσών του πλανήτη από τους βιομηχανικούς στόλους των ανεπτυγμένων χωρών οδηγεί φτωχές κοινότητες στην απώλεια βασικών πηγών τροφής και εισοδήματος. Η εξαγωγή των σκουπιδιών (ανακυκλώσιμων και μη) της Δύσης σε χώρες της Αφρικής και της Ασίας δημιουργεί εκεί τεράστιες τοξικές χωματερές, που επιβαρύνουν σημαντικά το περιβάλλον και από τις οποίες παλεύουν να βγάλουν ένα πενιχρό εισόδημα εξαθλιωμένοι άνθρωποι, χωρίς καμία συνθήκη προστασίας. Εργάτες σε κακαοφυτείες στην Αφρική δεν έχουν δοκιμάσει ποτέ σοκολάτα. Κι αν αυτά τα παραδείγματα μας φαίνονται μακρινά, και στην ανεπτυγμένη Ευρώπη όλο και περισσότερα στοιχεία καταδεικνύουν ότι “η κοινωνικοοικονομική κατάσταση ενός ατόμου επηρεάζει την έκθεσή του σε περιβαλλοντικούς παράγοντες καταπόνησης, δεδομένου ότι οι φτωχότεροι άνθρωποι είναι πιθανότερο να ζουν σε υποβαθμισμένα περιβάλλοντα”. Ταυτόχρονα, οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης οδηγούν ήδη σε αυξημένες μετακινήσεις πληθυσμών, ένα φαινόμενο που θα εντείνεται διαρκώς τα επόμενα χρόνια.
Τα προβλήματα είναι αλληλένδετα
Μέχρι πρόσφατα, οι συζητήσεις και οι δράσεις για την περιβαλλοντική προστασία και την κοινωνική δικαιοσύνη γίνονταν σε μεγάλο βαθμό παράλληλα, σαν να αφορούσαν δύο ξεχωριστά και ασύνδετα θέματα. Πλέον όλο και περισσότερο αναδεικνύεται η ανάγκη της προστασίας του περιβάλλοντος και μέσα από την σκοπιά της περιβαλλοντικής δικαιοσύνης, το δικαίωμα δηλαδή όλων των ανθρώπων να ζουν σε ένα καθαρό, υγιές και ασφαλές περιβάλλον. Ακόμα περισσότερο όμως τονίζεται ότι η προστασία του περιβάλλοντος και η κοινωνική δικαιοσύνη συνδέονται μεταξύ τους σε πολλαπλά επίπεδα, τα οποία αντιμετωπίζονται αποσπασματικά όταν ιδωθούν ξεχωριστά. Ειδικά στη σημερινή συγκυρία, δεν μπορούμε να πετύχουμε μία ουσιαστική ανάκαμψη από την πανδημία εάν αυτή δεν στηρίζεται εξίσου στους δύο πυλώνες της προστασίας του περιβάλλοντος και της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Η κοινωνική δικαιοσύνη διαπερνά κάθε τομέα στον οποίο πρέπει να δουλέψουμε για ένα καλύτερο μέλλον. Δεν νοείται η προσπάθεια για ένα υγιές περιβάλλον εάν σε αυτό ζουν άνθρωποι σε καθεστώς φτώχειας, διακρίσεων, χωρίς πρόσβαση σε βασικά αγαθά και χωρίς τη δυνατότητα συμμετοχής στις αποφάσεις που τους αφορούν. Το καλύτερο μέλλον που θέλουμε να δημιουργήσουμε πρέπει να χτιστεί πάνω στις αρχές και τις αξίες της ισότητας, της αλληλεγγύης, της ειρήνης και της δικαιοσύνης.
Για εμάς, η κοινωνική δικαιοσύνη είναι βασικός πυλώνας για μία πραγματικά δίκαιη και πράσινη ανάκαμψη, για την οποία έχουμε αναλυτικές προτάσεις. Έλα κι εσύ μαζί μας στην προσπάθειά μας να φτιάξουμε το μέλλον που αξίζουμε! Και για να μάθεις περισσότερα για το θέμα, μην χάσεις τον επόμενο Διάλογό μας, όπου την Πέμπτη 20 Μαΐου στις 19:00 θα συζητήσουμε για την κοινωνική δικαιοσύνη ως σύμμαχο της περιβαλλοντικής προστασίας.
