Volkswagen. Λαϊκή και δημοφιλής εταιρεία, βαθιά ριζωμένη στη συνείδηση του μέσου Γερμανού πολίτη. Δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας, τεχνολογία, ανάπτυξη, εξαγωγές, εθνική υπερηφάνεια, εξαγορά και άλλων εταιρειών, μεγάλος όμιλος… Και όμως αυτή η εταιρεία με το πράσινο προφίλ, υπέπεσε σε κάτι παραπάνω από ένα λάθος. Συμπεριφέρθηκε σαν μαφιόζος, εξαπάτησε και πιάστηκε στα πράσα. Όχι, δεν έγινε κανένα λάθος. Όλα ήταν αποτέλεσμα συνειδητών επιχειρηματικών επιλογών.
© Greenpeace / Michael Loewa
Στο δρόμο που χάραξε η Philip Morris. Η ιστορία της παλαιότερης εκστρατείας χειραγώγησης της κοινής γνώμης και παραπληροφόρησης και για τις επιπτώσεις του καπνίσματος στην υγεία είναι πια γνωστή, έχει γίνει ταινία, διδάσκεται σε τμήματα επικοινωνίας και υποτίθεται έχει γίνει μάθημα. Τέτοια ντροπή, τέτοια κοροϊδία, τέτοια χυδαία συμπεριφορά εκ μέρους της βιομηχανίας, με αμέτρητα ανθρώπινα θύματα δεν είχαμε ξαναζήσει. Τα κολπάκια της καπνοβιομηχανίας (εξαγορά επιστημόνων, επίθεση σε κάθε έρευνα που αναδεικνύει τα προβλήματα του καπνίσματος, πανάκριβες επικοινωνιακές εκστρατείες που αναδεικνύουν το κάπνισμα σε cool συνήθεια, επιμονή σε μακροχρόνιες μελέτες που αποδεικνύουν τη σχέση καπνίσματος και συγκεκριμένων επιπτώσεων στην υγεία, αντί της αρχής της προφύλαξης) αποτελούν πια παρελθόν. Ή μήπως όχι; Όπως αποκαλύφθηκε, η Philip Morris δαπάνησε εκατομμύρια για να καταφέρει να καθυστερήσει αλλά και να υπονομεύσει ευρωπαϊκή οδηγία που σκόπευε να κάνει το κάπνισμα λιγότερο ελκυστικό σε εφήβους και γυναίκες. Το logo της εταιρείας θα μπορούσε να είναι κάτι σαν: «ο θάνατός σας η ζωή μας».
Πιο πρόσφατα, ήταν η σειρά μιας άλλης μεγάλης εταιρείας, της Exxon. Κάποιοι άνθρωποι έφαγαν τα νιάτα τους και τα στομάχια τους να μιλούν για τις ανθρωπογενείς κλιματικές αλλαγές και τις επιπτώσεις τους. Η επίθεση λάσπης που δέχτηκαν για χρόνια πολλοί από αυτούς, σε συνδυασμό με τους ‘σκεπτικιστές’ επιστήμονες, πολιτικούς και δημοσιογράφους (πάντα «ανεξάρτητους», δηλαδή επί πληρωμή) δεν είχε προηγούμενο. Η ρητορική της ανάπτυξης απέναντι στη «φαντασιοπληξία κάποιων τάχα μου ευαίσθητων». Σήμερα αποδεικνύεται ότι η Exxon ήξερε ήδη από το 1977 πάρα πολύ καλά τις επιπτώσεις που έχει στο κλίμα του πλανήτη και την επιδείνωση των ακραίων καιρικών φαινομένων η δραστηριότητά της, αφού πραγματοποίησε η ίδια τις σχετικές έρευνες. Αυτό όμως δεν την εμπόδισε να συνεχίζει να πιέζει για να συνεχίσει την άντληση πετρελαίου στις εσχατιές του πλανήτη. Εξάλλου, μέχρι να βουλιάξει ο πλανήτης, η εταιρεία θα έχει αποκομίσει τεράστια κέρδη.
Οι παραπάνω περιπτώσεις δεν αποτελούν μεμονωμένα περιστατικά βιομηχανιών με βεβαρημένο παρελθόν.
Η Volkswagen, αφού πίεσε και κατάφερε να μην υιοθετηθούν αυστηρά όρια εκπομπών στην Ευρωπαϊκή Ένωση, συνέχισε τη δράση της και στις ΗΠΑ. Για να καταφέρει να ξεπεράσει τα αυστηρά όρια εκπομπών των ΗΠΑ, χρησιμοποίησε software (λογισμικό) το οποίο απλώς ξεγελούσε τα συστήματα ελέγχου. Οι πραγματικές εκπομπές ρύπων, σε κάποιες περιπτώσεις, ξεπερνούσαν κατά 40 φορές τα επιτρεπτά όρια! Ήδη έχουν ξεκινήσει ομαδικές μηνύσεις και η υπόθεση θα στοιχίσει πολύ στην εταιρεία. Οι λεονταρισμοί του Διευθύνοντος Συμβούλου, δε φαίνεται να φτάνουν για να τον σώσουν. Άλλωστε δεν είναι αυτό (το κεφάλι του διευθύνοντος συμβούλου) το ζητούμενο. Η Γερμανική κυβέρνηση, αμήχανη, ζητά από την εταιρεία να διορθώσει το πρόβλημα εντός λίγων ημερών, αλλιώς την απειλεί με δημόσια επίπληξη. Είναι δύσκολο σε κάθε γονιό να σταθεί αντικειμενικός στο «χαϊδεμένο» του (ή σε ένα από αυτά).
Ενώ λοιπόν παρακολουθούμε να ξετυλίγεται το πιο φρέσκο επιχειρηματικό σκάνδαλο, μου γεννιούνται στο μυαλό μερικές άβολες σκέψεις που θέλω να μοιραστώ μαζί σας.
Μέχρι στιγμής δεν έχω δει κάποιο Σύνδεσμο, Επιμελητήριο, Ινστιτούτο Επιχειρηματικότητας, Συμβούλιο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (και έχουμε πολλά από δαύτα), να βγαίνει και να καταγγέλλει, καθαρά και ξάστερα, τέτοιες συμπεριφορές. Δεν είδα κάποια από τις παραπάνω εταιρείες να βλέπει την πόρτα των επιχειρηματικών κλαμπ, λόγω της απαράδεκτης συμπεριφοράς της. Όσο όμως αυτό συνεχίζεται, ο καθένας μας νομιμοποιείται να σκέφτεται ότι:
- Κάθε επιχείρηση προσβλέπει στο κέρδος με οποιοδήποτε κόστος
- Η τήρηση της νομοθεσίας δεν αποτελεί δέσμευση
- Τα Συμβούλια για Εταιρική Ευθύνη και Υπεύθυνη Επιχειρηματικότητα είναι ένα σύγχρονο greenwashing
Μπορεί να πέφτω έξω. Θα φανεί από τα ανακλαστικά των υπόλοιπων επιχειρήσεων και τη διάθεσή τους να ξεκαθαρίσουν το τοπίο. Διευκρινίζω ότι δεν αναφέρομαι στο ποινικό μέρος της υπόθεσης Volkswagen, αλλά στο ηθικό. Αν συνεχιστεί η σιγή ιχθύος από το σύνολο σχεδόν του επιχειρηματικού κόσμου, υποδαυλίζεται η πεποίθηση ότι επιχειρηματικότητα και λαμογιά πάνε χέρι-χέρι. Κάτι τέτοιο, ειδικά στις μέρες μας διαλύει ακόμη περισσότερο τον ήδη σαθρό κοινωνικό ιστό της χώρας και τη στήριξη κάθε έννοιας επιχειρηματικότητας.
Κύριοι σοβαροί επιχειρηματίες (γιατί υπάρχουν τέτοιοι/ες), η λογοδοσία σας είναι απέναντι στους πολίτες και όχι μόνο στους μετόχους σας. Η κούρσα για τα κέρδη σας δεν μπορεί να νομιμοποιήσει τις όποιες πρακτικές σας. Οργανωθείτε λοιπόν αναλόγως.
