Με αφορμή την 5η μεγάλη Έκθεση Αξιολόγησης που κυκλοφορεί φέτος σε 4 μέρη (την Δευτέρα 31 Μαρτίου δημοσιεύεται το δεύτερο μέρος), παρουσιάζουμε σε διαγράμματα 11 καθοριστικές μελέτες που επηρέασαν την αντίληψη και τις πολιτικές μας για το κλίμα του πλανήτη. Ο αγώνας συνεχίζεται ακόμα ενάντια στα λόμπι των ορυκτών καυσίμων και στις κυβερνήσεις που τα στηρίζουν, όμως χωρίς αυτές τις μελέτες θα είχαμε χάσει ήδη το παιχνίδι.
[Disclaimer: Το παρακάτω κείμενο αν και φτιαγμένο με απλή και κατανοητή γλώσσα, απευθύνεται στον science geek που έχουμε όλοι μέσα μας. Απολαύστε υπεύθυνα!]
Σχήμα 1. Οι εκπομπές στην ατμόσφαιρα. Οι συγκεντρώσεις των βασικότερων Αερίων του Θερμοκηπίου (ΑτΘ), όπως είναι το Διοξείδιο του Άνθρακα (CO2) και το Μεθάνιο (CH4), βρίσκονται στις υψηλότερες τιμές τουλάχιστον τα τελευταία 650.000 χρόνια. Η IPCC κρούει τον κώδωνα του κινδύνου. 
Σχήμα 2: Το κλίμα τα ‘χει 400… δυστυχώς! Πρόκειται για τον περίφημο πίνακα SPM6 (2007) της IPCC, που προβλέπει αυξήσεις της θερμοκρασίας και της στάθμης της θάλασσας, ανάλογα με το πόσο άνθρακα θα έχει η ατμόσφαιρα. Ο πίνακας ήταν καθοριστικός στην απόφαση της διεθνούς κοινότητας να υιοθετήσει ως ανώτατο όριο τα 450 μέρη ανά εκατομμύριο (μ.α.ε.) ατμοσφαιρική συγκέντρωση CO2 (για να αποφύγουμε αύξηση +2°C). Κάποιοι διαφωνούν, θεωρώντας ότι πρέπει να μειωθεί ακόμα πιο κάτω στα 350 μ.α.ε. Όπως και να έχει, όταν η IPCC έφτιαξε τον πίνακα, βρισκόμασταν στα 380 μ.α.ε. Το 2013 περάσαμε για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας τα 400 μ.α.ε. Τα χρονικά περιθώρια στενεύουν επικίνδυνα…
Σχήμα 3. Τα σενάρια. Οι περίφημες 6 ‘οικογένειες’ σεναρίων της IPCC αναφορικά με την εξέλιξη της θερμοκρασίας. Οι δύο τελευταίες A2 και A1FI, είναι και οι πιο τρομακτικές που εκτιμούν αύξηση της θερμοκρασίας έως και 6,4°C ως το 2100 και πλήρη αποσταθεροποίηση του κλίματος της Γης.
Σχήμα 4. Οι επιπτώσεις. Στο απευκταίο σενάριο Α2 που η θερμοκρασία ξεπερνάει τους 4°C, ‘μαζικές εξαφανίσεις ειδών’ λαμβάνουν χώρα στον πλανήτη. Στο κείμενο της IPCC γίνεται λόγος για 40-70% των ειδών στον πλανήτη που θα βρίσκονται υπό την απειλή εξαφάνισης.
Σχήμα 5. Οι επιβεβαιωμένες εκπομπές CO2 σήμερα. Μην το ψάχνετε. Βρισκόμαστε καθοδόν για την πραγματοποίηση των χειρότερων σεναρίων της IPCC….
Σχήμα 6. Οι Ένοχοι. Ποιος ευθύνεται για τις εκπομπές; Η καύση ορυκτών καυσίμων (πετρέλαιο, άνθρακας/λιγνίτης, φυσικό αέριο) ευθύνεται για περίπου τα 2/3 των εκπομπών επί συνόλου 50 δις τόνους εκπομπών ΑτΘ ετησίως. Σημαντική επίσης και η συνεισφορά του αγροτικού τομέα.
Σχήμα 7. Λόγοι ανησυχίας. Από τα πιο διάσημα γραφήματα της IPCC που προκάλεσε… πανικό στις ρυπογόνες βιομηχανίες το 2001, όταν και συμπεριλήφθηκε στην 3η Έκθεση Αξιολόγησης. Το 2007 το γράφημα επικαιροποιήθηκε για τις ανάγκες της 4ης ΕΑ. Οι Λόγοι Ανησυχίας ορίστηκαν από την IPCC ως 5 κατηγορίες επιπτώσεων που αντιπροσωπεύουν καλύτερα τις κλιματικές αλλαγές (όσο πιο κόκκινο, τόσο χειρότερα τα πράγματα).
Σχήμα 8. Η Μεσόγειος. Ο συγκεκριμένος χάρτης προέρχεται από τη σχετική ανάλυση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος και αφορά τις προβλέψεις για αύξηση των ημερών καύσωνα και ζεστών (τροπικών) νυκτών στη Νότια Ευρώπη ως το 2100.
Σχήμα 9. Ο προϋπολογισμός άνθρακα. Τελικά πόσο CO2 μπορούμε ακόμα να εκπέμψουμε; Το 2009 η διάσημη μελέτη του Meinshausen (ονομάστηκε η κλιματική μελέτη με την μεγαλύτερη επιρροή στον κόσμο), υπολόγισε τον περίφημο ‘προϋπολογισμό του άνθρακα’, δηλαδή πόσο CO2 αντέχει ακόμα η ατμόσφαιρα για να μην περάσουμε τους +2°C. Η μελέτη αυτή μας βοήθησε να εκτιμήσουμε περίπου πόσα ορυκτά καύσιμα μπορούμε ακόμα να κάψουμε. Από όλα τα γνωστά κοιτάσματα που έχουμε (άνθρακα/ λιγνίτη, πετρέλαιο, φυσικό αέριο), μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μόνο ένα 20%. Όχι περισσότερο. Πόσο μάλλον να ψάξουμε για καινούρια κοιτάσματα (το τελευταίο αφιερωμένο στον Έλληνα Υπουργό Περιβάλλοντος και τους υδρογονάνθρακές του).
Σχήμα 10. Η λύση. Η IPCC το Σεπτέμβριο ανακοίνωσε ότι για να έχουμε αυξημένες πιθανότητες να μην ξεπεράσουμε τους +2°C, οι παγκόσμιες εκπομπές ΑτΘ πρέπει να κορυφωθούν ως το 2020 και μέχρι το 2040 να έχουν μειωθεί τουλάχιστον στο μισό. Το παραπάνω αποτυπώνεται στο διάγραμμα. Πολλοί θεωρούν ότι αυτό δεν είναι αρκετό. Όπως και να ‘χει, τα μέτρα που θα λάβουμε αυτήν τη δεκαετία θα κρίνουν σε πολύ μεγάλο βαθμό το αν θα κερδίσουμε το στοίχημα με τον πλανήτη.
Σχήμα 10 + 1. Οι εκπομπές της Ελλάδας. Δύο διαγράμματα, όχι της κλιματικής επιστήμης αλλά από τα επίσημα στοιχεία του ΥΠΕΚΑ. Το 80% των εκπομπών προέρχονται από τον τομέα της ενέργειας. Από αυτά, τα 2/3 από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Η ταχύτατη μείωση που η επιστήμη μας υποδεικνύει, επιβάλλει αλλαγή του τρόπου που αντιλαμβανόμαστε τις επενδύσεις και την ανάπτυξη. Έχουμε πάρα πολλά να κάνουμε, ιδίως στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής. Ας ξεκινήσουμε ζητώντας μία ανταγωνιστική ΔΕΗ χωρίς λιγνιτικά εργοστάσια, μία ΔΕΗ που επενδύει στις ΑΠΕ και την εξοικονόμηση ενέργειας αντί για νέο λιγνιτικό σταθμό.
Ακολούθησε στο Twitter: @TakisGrigoriou @greenpeace_gr
