Καθώς η κλιματική κρίση δείχνει όλο και πιο έντονα τα δόντια της και στην Ελλάδα, η εξεύρεση λύσεων και η ανάγκη για την αποτελεσματική της αντιμετώπιση γίνεται όλο και πιο επιτακτική, ενώ η συμμετοχή των ίδιων των πολιτών είναι πλέον μονόδρομος. Γιατί όμως η κυβέρνηση συνεχίζει τις πολιτικές που δεν επικεντρώνονται στο περιβάλλον και τους ανθρώπους, αλλά στις μεγαλοεταιρείες και τα λόμπι; Ειδικά εν μέσω του πολέμου στην Ουκρανία, που έχει κάνει πιο ξεκάθαρο από ποτέ ότι η εξάρτησή μας από τα ορυκτά καύσιμα επιτείνει τέτοιου είδους συγκρούσεις; Παρά τη νομοθεσία που διασφαλίζει ευνοϊκούς όρους για τη σύσταση και τη λειτουργία ενεργειακών κοινοτήτων στη χώρα μας, η κυβέρνηση συνεχίζει να μην παρέχει ολοκληρωμένη πληροφόρηση και στήριξη στους πολίτες για θέματα που αφορούν την ιδιοπαραγωγή και ιδιοκατανάλωση καθαρής ενέργειας.
Στο ελληνικό γραφείο της Greenpeace, τις τελευταίες 3 δεκαετίες, με τις συνεχείς δράσεις μας αλλά και μέσω πολλών συνεργασιών, προσπαθούμε να αλλάξουμε αυτή την κατάσταση. Στο πλαίσιο της μέχρι τώρα δουλειάς μας για μια δίκαιη ενεργειακή μετάβαση με επίκεντρο τους πολίτες και την ανάπτυξη και διάδοση των ενεργειακών κοινοτήτων στη χώρα, οργανώσαμε πρόσφατα μία συνάντηση (focus group) μεταξύ ενεργειακών κοινοτήτων, πανεπιστημιακών και άλλων φορέων που ασχολούνται με τα συμμετοχικά ενεργειακά σχήματα, στον χώρο του Impact Hub στην Αθήνα.
Σε ένα έντονα συνεργατικό κλίμα συναντήθηκαν 22 εκπρόσωποι από επτά ενεργειακές κοινότητες (Μινώα Ενεργειακή Κοινότητα, Προμηθέας Ενεργειακή Κοινότητα, Attica Energy Community, Collective Energy, Hyperion, Onergy και WEnCoop) και έξι φορείς (Electra Energy Cooperative, Greenpeace Greece, Green Tank, INZEB, REScoop.eu και Smart RUE). Στόχος αυτής της συνάντησης (που αποτελεί τη συνέχεια άλλων πέντε αντίστοιχων διαδικτυακών συναντήσεων μέσα στο 2021) ήταν η γόνιμη ανταλλαγή φρέσκων ιδεών για τον σχεδιασμό ενός επίσημου οργάνου εκπροσώπησης των ενεργειακών κοινοτήτων (ΕΚΟΙΝ), ως μία φυσική εξέλιξη μιας άτυπης συμμαχίας που ήδη συνδιοργανώνει δράσεις. Το όργανο αυτό, μία καινοτόμα Δέσμη Ενεργειακής Δημοκρατίας (ΔΕΔ), θα εξυπηρετεί μεταξύ άλλων την εξεύρεση πρωτοποριακών λύσεων σε κοινά προβλήματα, την ανταλλαγή τεχνογνωσίας και θα λειτουργεί ως παρατηρητής της αγοράς για να βοηθάει στην εξέλιξη, προστασία και προσαρμογή του θεσμού των ΕΚΟΙΝ, ώστε να διασφαλιστεί η συμμετοχή όλων στο κίνημα της ενεργειακής δημοκρατίας.
Μετά την κατατοπιστική παρουσίαση της Αντωνίας Πρόκα (REScoop.eu) με παραδείγματα ανάλογων πρωτοβουλιών ΕΚΟΙΝ στην Ευρώπη, συζητήσαμε τι συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα καθώς και τις προκλήσεις που έχουν να αντιμετωπίσουν οι ΕΚΟΙΝ στη χώρα μας με βάση τις κρατικές πολιτικές. Στη συνέχεια, υπό τον συντονισμό του Open Lab Athens, με όρεξη και διάθεση για δράση χωριστήκαμε σε τρεις ομάδες εργασίας, ανταλλάξαμε και καταγράψαμε τις απόψεις μας γύρω από ζητήματα όπως οι στόχοι της ΔΕΔ, πώς θα λέγεται, πώς θα λειτουργεί, ποιοι θα μπορούν να γίνουν μέλη καθώς και τα επόμενα βήματα. Κατά την ανταλλαγή και παρουσίαση των ιδεών μας, μεταξύ των πολύ ενδιαφερόντων που ειπώθηκαν ήταν η ΔΕΔ να αποτελέσει “μία ισχυρή φωνή που διεκδικεί πράγματα: χρηματοδότηση, έργα, συγκεκριμένες τιμές, κίνητρα, υποχρεωτική παραγωγή ενός κομματιού της ενέργειας από ενεργειακές κοινότητες”, ενώ σχετικά με τις αρχές που θα τη διέπουν τονίστηκε “η ενεργειακή ασφάλεια και δημοκρατία να υλοποιηθεί χωρίς να υποβαθμίζεται το φυσικό περιβάλλον. Η δημιουργία πάρκων και υποδομών να πραγματοποιηθεί σε ήδη επιβαρυμένα σημεία από την ανθρώπινη δραστηριότητα και όχι σε περιοχές με περιβαλλοντική αξία για τις τοπικές κοινότητες”.
Στο τέλος της συνάντησης, εμπνευστήκαμε από τον Φοίβο Παλαιογιάννη (Collective Energy & Smart RUE), που παρουσίασε την ιδέα ενός συλλογικού φωτοβολταϊκού πάρκου, και από τον Χρήστο Βρεττό (Hyperion & Electra Energy Cooperative) και τη σύντομη παρουσίασή του για το έργο Social Impact Mapping των ΕΚΟΙΝ. Η συνάντησή μας ολοκληρώθηκε με ένα εργαστήριο μίας ώρας που αφορούσε την εκπαίδευση και εφαρμογή του εργαλείου “Community Energy Maturity Scale”, το οποίο δίνει τη δυνατότητα στις ενεργειακές κοινότητες να αξιολογούν την ωριμότητα και ανάπτυξη των έργων τους, να εντοπίζουν τα προβλήματα και να σχεδιάζουν λύσεις.
Στο κλείσιμο της βραδιάς ανανεώσαμε το ραντεβού μας – ιδανικά μαζί και με άλλους φορείς που δεν κατάφεραν να παρευρεθούν – για την επόμενη συνάντησή μας: ένα νέο εργαστήριο συν-σχεδιασμού, που θα στοχεύει στη λήψη αποφάσεων για τη μορφή και τα χαρακτηριστικά της ΔΕΔ. Τα θεμέλια για μία συνεργασία ενεργειακών κοινοτήτων υπήρχαν ήδη. Πλέον χτίζουμε πάνω σε αυτά, έτοιμοι να προχωρήσουμε δυναμικά τη συμμαχία. Οι ενεργειακές κοινότητες της χώρας μας είναι πιο ενεργές από ποτέ!