© Jiri Rezac / Greenpeace
We bereiken in rap tempo een kantelpunt voor het klimaat. Al halverwege deze eeuw kan de Golfstroom stilvallen. Als dat gebeurt, wordt het weer op aarde extremer: meer stormen en zeespiegelstijging, en meer hitte. De lokale verschillen worden groter. Zo zou het Nederland kouder worden en in Zuid-Europa en Caribisch Nederland juist warmer.
Greenpeace-supporters hadden veel slimme vragen over dit nieuws. We beantwoorden in dit artikel de meestgestelde vragen.
Kunnen jullie in Jip en Janneke-taal uitleggen wat de Golfstroom is en wat het stilvallen van de Golfstroom betekent?
We gaan het proberen. De Golfstroom is een soort enorme lopende band van water in de Atlantische Oceaan. Die band zorgt ervoor dat warm water naar het noorden gaat en koud water naar het zuiden. Daardoor blijft het klimaat op aarde, en vooral in Europa, wat stabieler.
Normaal werkt dit zo: koud, zout water zinkt bij Groenland naar beneden, en dat duwt de “band” vooruit. Maar door klimaatverandering smelt er veel ijs en regent het meer. Daardoor komt er zoet water in de oceaan. Dat water is lichter dan zout water en wil dus minder goed naar beneden zakken.
Gevolg: de lopende band gaat langzamer draaien. En als die ooit helemaal stopt, kan dat grote gevolgen hebben voor het weer en klimaat, ook hier in Europa. We zouden in een wereldwijde voedselcrisis belanden. In Nederland, alsmede in veel landen om ons heen, zou eenderde van de voedselproductie verloren gaan, omdat het veel droger en in de winter veel kouder wordt.
Op welk onderzoek is gebaseerd dat de Golfstroom al zo snel stilvalt? Ik dacht dat we langer hadden!
Een nieuwe studie van een groep Nederlandse klimaatwetenschappers van het KNMI en de Universiteit van Utrecht. De wetenschappers komen heel concreet met een jaartal voor de start van de instorting van de Golfstroom, zo rond 2060. Dit berekenen ze met verschillende klimaatmodellen en een nieuwe methode, waarmee ze kijken wat er gebeurt met de Golfstroom als die zwakker wordt.
Ze simuleren verschillende hoeveelheden zoet water in de oceaan bij Groenland, om te zien hoe de Golfstroom daarop reageert. Tegelijk hebben ze gekeken naar twee toekomstplaatjes voor de wereld: de aarde wordt ongeveer 2,7 graden warmer in 2100 of de aarde wordt ongeveer 5 graden warmer in 2100. Zo konden ze testen hoe kwetsbaar Golfstroom is bij verschillende hoeveelheden opwarming en smeltwater.
Eerst zou het heet worden, maar nu wordt het door klimaatverandering ineens kouder in Nederland. Worden we nou het nieuwe Zuid-Frankrijk of gaan we een nieuwe ijstijd in?
Normaal zorgt de Golfstroom voor een warm watertoestroom vanuit de tropen naar Europa. Daardoor hebben wij hier in Nederland zachte winters, zeker vergeleken met landen die op dezelfde hoogte liggen (zoals Canada, waar het veel kouder is).
Maar als die toestroom zwakker wordt door smeltend ijs en extra regen, dan komt er minder warm water naar ons toe. Dus terwijl de aarde als geheel warmer wordt, krijgt Europa juist minder warmte uit de oceaan. Dat kan betekenen dat Nederland in de winter kouder wordt in plaats van warmer, soms zelfs véél kouder.
De rest van de wereld warmt op, maar Nederland (en Noordwest-Europa) kan het juist kouder worden, omdat onze “warme deken” uit de oceaan minder goed werkt. Een nieuwe ijstijd is het niet, maar er komen wel ijzige winters aan met dagen van -20 graden.
Wat betekent dit voor andere landen — en waar kunnen we straks wonen?
Je kunt zelf de gevolgen voor alle landen bekijken via een tool gemaakt door de wetenschappers. Je vindt de tool hier.
Gaat het geleidelijk of meteen?
De verzwakking van de Golfstroom gaat geleidelijk: de stroming verliest langzaam kracht doordat steeds meer smeltwater en regen het zeewater verdunnen. Maar de “klap” komt bij het kantelpunt: dan kan de Golfstroom binnen tien tot twintig jaar (dus voor klimaatbegrippen snel) al een onomkeerbaar kantelpunt bereiken. Dan gaat er een soort knop om en dan blijft het klimaat zo voor eeuwen. Klimaatbeleid heeft dan geen zin meer.
Gaat dit sowieso gebeuren?
Nee! Zoals de wetenschappers benadrukken: als we stoppen met het uitstoten van broeikasgassen, kunnen we de verzwakking van de Golfstroom nog stoppen.
Hoofdwetenschapper René van Westen van de Universiteit Utrecht: ‘Onze studie laat ook zien dat als je de opwarming beperkt, het risico op het stilvallen van de Golfstroom steeds kleiner wordt. En je kan het zelfs helemaal voorkomen, maar dan moet er wel actie worden ondernomen.’
Waarom moeten we dan stoppen met broeikasgassen (en weten we zeker of we dan gered zijn)?
De reden dat de Golfstroom afzwakt is de opwarming van de aarde door broeikasgassen. Door die extra warmte smelt er ijs op Groenland en valt er meer regen. Al dat smeltwater en regen komt in de oceaan terecht, waardoor de motor van de Golfstroom trager draait of zelfs kan stilvallen. Als we de opwarming weten te keren door minder broeikasgassen uit te stoten, breng je de motor weer op gang.
Hoe kunnen we politieke leiders motiveren om het stilvallen van de Golfstroom (en klimaatverandering in het algemeen) tegen te houden? Wat kan ik doen?
Dat is de grote vraag. Onze leiders kiezen ervoor om de belangen van grote vervuilers voorop te zetten. Dat moet nu anders. Het eerste wat jij kunt doen is naar de Klimaatmars komen op 26 oktober en groen stemmen tijdens de verkiezingen op 29 oktober!
Je kunt ook medestander worden van onze Klimaatzaak. Om bescherming af te dwingen gaat Greenpeace Nederland met inwoners van Bonaire naar de rechter om te eisen dat de Nederlandse overheid veel sneller de uitstoot terugbrengt. Word medestander met een paar klikken.
De overheid heeft de taak om ons eerlijk te beschermen in de klimaatcrisis, maar doet dit niet. Steun de inwoners van Bonaire en Greenpeace en eis dat Nederland de CO2-uitstoot sneller terugdringt en maatregelen neemt.
Word medestander
