Dia 11 di yanüari 2024, 8 habitante di Boneiru i Greenpeace Hulanda a demandá Estado
Hulandes pa falta di un maneho di klima. Den e artíkulo akí nos ta trata e argumentashon legal
ku ta forma e base di e kaso di klima. Bo ke lesa e dagvaarding mes? Wak te abou na e página
akí. Bo ke sostené e kaso di klima? Klek aki.
Kambio di klima ta forma un gran menasa pa tur siudadano Hulandes. Habitantenan di Boneiru
ta èkstra vulnerabel pa e konsekuensianan di kambio di klima, mas vulnerabel ku hopi otro
hende na Hulanda. Esei ta pa motibu di e gran emishon di gasnan ku efekto di broeikas i e falta
di maneho di parti di nos gobièrnu. E efektonan di kambio di klima ya ta ser notá kaba i lo
kambia bida na Boneiru permanentemente.
Ounke Boneiru ta un munisipio spesial di Hulanda, e siudadanonan no ta ser protehá igual. Na
Hulanda Europeo ta tuma medidanan kontra e peligernan ku ta keda kousá pa riunan ku ta
desbordá, deiknan dañá, sekura i yobida fuerte. Komo gran manehadó di awa, Hulanda tin e
konosementu i eksperensia pa protehá hende kontra awa. Pa Hulanda Europeo, tin por
ehèmpel un Strategia di Adaptashon na Klima, un Plan Delta, i un Programa di Awa. Anto tin
tambe finansiamentu pa medidanan di protekshon. Pero pa Boneiru, gobièrnu Hulandes no tin
plannan konkreto pa protekshon. Meimei di e krísis di klima, esaki ta iresponsabel.
Hendenan na Boneiru ta eksperensiando awor kaba efektonan di kambio di klima, manera por
ehèmpel oumento di kalor i inundashonnan. Agrikultornan i piskadónan ta nota ku kosechanan i
peska ta desepshonante i kalor ta afektá spesialmente hendenan vulnerabel manera grandinan
i enfermonan pa loke ta trata nan salú. Nan ta mira ku nan ambiente di biba ta kambia i nan ta
preokupá pa futuro di e siguiente generashonan.
Estado Hulandes tin e obligashon di protehá Boneiru i su poblashon di un forma adekuá kontra
e konsekuensianan di kambio di klima, dor di tuma medidanan di adaptashon. Un kondishon pa
esaki ta ku mester kombatí e gran pobresa i oumentá resiliensia di e hendenan. E medidanan i
plannan mester ser trahá huntu ku hendenan di Boneiru i basá riba siensia.
Ademas, Estado Hulandes mester aportá su parti pa para kambio di klima, sino lo ta manera
dueila ku kranchi habrí. Esaki a keda palabrá tambe mundialmente den e akuerdo di klima di
Paris. Tur pais mester karga nan responsabilidat i kumpli ku nan parti hustu pa mantené e
kalentamentu bou di 1.5 grado. Estado Hulandes tambe tin e responsabilidat ei.
Sientífikonan ta di akuerdo ku si tene kuenta ku e emishonnan históriko di gasnan ku efekto di
broeikas, Hulanda no tin mag di saka niun emishon mas for di awor. Hulanda a saka asina tantu
emishon den pasado, ku tur emishon èkstra ta inhustu. Hulanda mester redusí su emishonnan
te na sero mas lihé posibel. Diferente investigashon ta mustra ku ta posibel i alkansabel pa
redusí e emishonnan na Hulanda te na sero pa mas tardá na 2040. Esei ta 10 aña mas lihé ku
Hulanda tin planiá aktualmente. Te ku e ora ei, Hulanda mester kompensá su mes emishonnan
dor di yuda otro paisnan ku redukshon di nan emishonnan.
Esaki ta loke e 8 demandantenan individual di Boneiru i Greenpeace Hulanda ta eksigí den e
Kaso di Klima di Boneiru. Estado Hulandes ta kometé un akto kontra lei pa ku e habitantenan di
Boneiru. Un pais ta kometé un akto kontra lei ora e ta hasi algu ku (òf no ta hasi nada, loke) no
ta pèrmití segun lei. E falta di un maneho efektivo di klima ta un violashon di derechonan
humano, i spesífikamente e derecho di bida i bida familiar (respektivamente artíkulo 2 i 8 di e
Tratado Europeo pa Derechonan Humano (Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens,
(EVRM)), e prohibishon di diskriminashon (artíkulo 14 EVRM) i e derecho di tin kultura (artíkulo
27 di e Tratado Internashonal di Derechonan Sivíl i Polítiko (Internationaal Verdrag Inzake
Burgerrechten en Politieke Rechten (IVBPR)).
A base di Artíkulo 2 i 8 di EVRM estado Hulandes mester tuma sierto medidanan si tin peliger
pa bida, bienestar i bida privá di su habitantenan. i garantisá ku hendenan por tin un bida privá
i familiar. Den hustisia tin poné ku kambio di klima ta trese sierto peligernan.
Basá riba e artíkulonan akí, Estado Hulandes tin obligashon di hasi ‘su parti’ pa evitá kambio di
klima peligroso (‘Mitigashon’). Ademas Estado Hulandes mester tuma medidanan di protekshon
pa atendé ku e konsekuensianan pa hende (‘Adaptashon’). Estado Hulandes no ta kumpliendo
ku e obligashonnan akí, pasobra e no ta hasi sufisiente kontra konsekuensia di kambio
klimatológiko aktual i binidero. E efektonan riba bida di hende na Boneiru ta grandi kaba i e lo
bira mas grandiose nada no wòrdu hasi. Kambio di klima ta menasá nan kosto di bida, nan salú,
nan herensia kultural i e posibilidat pa futuro generashonnan por sigui biba na Boneiru riba e
manera di kustumber.
Ku esaki artíkulo 27 di IVBPR tambe ta ser violá, banda di artíkulo 2 i artíkulo 8. E habitantenan
di Boneiru ta un minoria i nan tin un kultura i historia ku raisnan profundo. E negligensia di
Estado Hulandes pa tuma medidanan kontra kambio di klima ta forma un peliger serio pa e
kultura akí.
Por último e prohibishon di diskriminashon, artíkulo 14 di EVRM, tambe ta ser violá pasobra ta
hasi distinshon ilegítimo entre siudadanonan, konsiderando ku gobièrnu Hulandes tin hopi plan i
medidanan pa protehá siudadanonan na Hulanda Europeo, pero esakinan no ta konta pa
siudadanonan na Hulanda Karibense. Esaki ta nifika ku tin desigualdad entre habitante di
Boneiru i habitante di Hulandes Europeo (por lo ménos a base di lugá di biba) kaminda ta trata
eprotekshonku estado Hulandes ta ofresé kontra di e konsekuensianan di kambio di klima.
E derechonan humano akí mester ser protehá pa asina futuro generashonnan i nos mes por
sigui biba di un manera sigur i pasa nos tradishonnan i kultura pa otro – sea ku bo ta biba na
Boneiru, Ameland òf na Valkenburg.
Akibanda/akibou bo por lesa e dagvaarding. Den e dagvaarding akí ta trata e echonan
relashoná ku e historia i karakterístikanan di Boneiru, kambio di klima i adaptashon, mitigashon
i e parti hustu, esta ‘fair share’. Despues ta argumentá den e kuadro legal kiko ta e relashonnan
konstitushonal i obligashonnan di derecho humano ku Estado Hulandes tin pa ku e hendenan
na Boneiru. Despues di esaki ta sigui e eksigensianan.