Κοινή Ανακοίνωση Περιβαλλοντικών Οργανώσεων
Η πρωτοβουλία για την ίδρυση των δυο νέων θαλάσσιων πάρκων είναι ιδιαίτερα σημαντική, όπως επισημαίνουν οι περιβαλλοντικοί οργανισμοί Blue Marine Foundation, Cyclades Preservation Fund, Greenpeace, iSea, Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Ίδρυμα Thalassa/ ΑΕΝΑΟΣ ΘΑΛΑΣΣΑ και WWF Ελλάς. Όταν ολοκληρωθεί η θεσμοθέτησή τους, που τώρα διανύει το πρώτο στάδιο της διαβούλευσης επί των μελετών, η Ελλάδα θα έχει συμβάλει στη διεθνή προσπάθεια για διατήρηση της ζωής στις θάλασσες με δυο θαλάσσια πάρκα μεγάλης έκτασης και οικολογικής αξίας.
Όπως όμως επισημαίνουν οι περιβαλλοντικοί οργανισμοί, η εμβληματική αυτή πρωτοβουλία της κυβέρνησης χρήζει σημαντικών βελτιώσεων, ενώ υπολείπεται σε διασφαλίσεις για τη συνεκτικότητα και την αποτροπή κινδύνων σοβαρότατης υποβάθμισης, καθώς το Πάρκο Ιονίου παραμένει περικυκλωμένο από περιοχές που παραχωρούνται σε πετρελαϊκές εταιρείες για έρευνα και εξόρυξη υδρογονανθράκων.
Αναμφίβολα στα θετικά στοιχεία των δύο μελετών, των οποίων η ποιότητα επισημαίνουμε ότι είναι πολύ καλή για τα ελληνικά δεδομένα, οι οργανώσεις εντοπίζουν τα εξής:
- Η μεγάλη χωρική έκταση των δυο θαλάσσιων πάρκων που επιτρέπει την επίτευξη οικολογικής συνδεσιμότητας μεταξύ περιοχών Natura και οικοτόπων ειδών.
- Η οριζόντια απαγόρευση των συρόμενων εργαλείων βυθού και ο εποχικός περιορισμός της αλιείας στο στενό παράκτιο μέτωπο.
- Η απαγόρευση της ανεξέλεγκτης αγκυροβολίας σε ζώνες προστασίας της Ποσειδωνίας και αντίστοιχα η χρήση οικολογικών ναυδέτων (κυρίως στο Ιόνιο).
- Η πρόβλεψη μέτρων για πιο αποτελεσματική φύλαξη, αποφυγή συγκρούσεων πλοίων με είδη πανίδας, επιστημονική παρακολούθηση, αποζημιώσεις για ζημιές, χρήση τεχνολογικών μεθόδων για σκοπούς διαχείρισης (κυρίως στο Ιόνιο).
Την ίδια όμως στιγμή είναι σαφές ότι στην περίπτωση του Ιονίου τα παραπάνω σημαντικά βήματα προόδου αυτοαναιρούνται μέσα από τη συνέχιση των αδιανόητων περιβαλλοντικά, οικονομικά και κοινωνικά προγραμμάτων έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων. Οι δραστηριότητες αυτές είναι παντελώς ασύμβατες με την επίτευξη των σκοπών του Πάρκου, και οι προτάσεις της μελέτης, προσπαθώντας να στριμώξουν μια παγκοσμίως σημαντική περιοχή για πολλά είδη της θαλάσσιας πανίδας ανάμεσα σε οικόπεδα εξορύξεων, ή ακόμα και αποσιωπώντας το πιο ώριμο οικόπεδο, το Κατάκολο, και ορίζοντας κατ’ επίφαση περιφερειακές ζώνες, κρίνονται άκρως αναποτελεσματικές να αντιμετωπίσουν τα εξόφθαλμα ζητήματα ασυμβατότητας.
Σε ένα άλλο επίπεδο, προκαλεί επίσης εντύπωση το γεγονός ότι οι δυο ΕΠΜ είναι αρκετά διαφορετικές μεταξύ τους ως προς τη γενική τους προσέγγιση στον καθορισμό ζωνών, τον προσδιορισμό και εξειδίκευση των χρήσεων, την τεκμηρίωση και τη χρήση επικαιροποιημένων δεδομένων, τη διαμόρφωση μέτρων έναντι των προβλέψεων συναφών πολιτικών (αλιεία, υδατοκαλλιέργειες, τουρισμός κ.ά.). Σε γενικές γραμμές, η μελέτη του Ιονίου είναι σαφώς πιο ώριμη, με ζώνες και περιορισμούς που εξυπηρετούν πολλαπλούς σκοπούς προστασίας, αλλά και με αναλυτικό προϋπολογισμό. Η συνολική προσέγγιση για τον καθορισμό ζωνών και μέτρων, η εξειδίκευση των χρήσεων και πολλές πτυχές των προτάσεών της θα ήταν σκόπιμο να υιοθετηθούν και από τη μελέτη του Αιγαίου, η οποία φαίνεται να ακολουθεί μια πιο συμβατική προσέγγιση. Σε κάθε περίπτωση, απαιτείται εναρμόνιση των προσεγγίσεων ιδίως σε σχέση με τον προσδιορισμό ζωνών και χρήσεων, καθώς και με την παροχή της δέουσας τεκμηρίωσης.
Σε ό,τι αφορά ειδικότερα τις προτάσεις των μελετών, εντοπίζονται ορισμένα κρίσιμα σημεία, τα οποία χρήζουν σημαντικών βελτιώσεων:
- Δραστικός περιορισμός δυνητικά επιβλαβών χρήσεων και πιθανή επανοριοθέτηση ζωνών έτσι ώστε, μέσω της διασφάλισης υψηλού βαθμού προστασίας σε σημαντικό τμήμα των ΖΠΦ, τα δύο πάρκα να συμβάλουν καθοριστικά στην επίτευξη του στόχου 10% για αυστηρή προστασία (η ΕΠΜ του Αιγαίου θα πρέπει να αλλάξει ριζικά την προσέγγισή της καθώς υπολείπεται σημαντικά, η δε ΕΠΜ του Ιονίου θα πρέπει να αποσαφηνίσει τον προτεινόμενο υψηλό σχετικά βαθμό προστασίας προκειμένου αυτός να μην είναι εικονικός).
- Μεγαλύτερη αποφασιστικότητα στη λήψη μέτρων για την αποτελεσματική αποφυγή των συγκρούσεων κητωδών και πλοίων.
- Ενίσχυση του προστατευτικού καθεστώτος για κρίσιμα ενδιαιτήματα, με προσδιορισμό ευρύτερων ζωνών προστασίας ή ειδικότερων μέτρων για την Ποσειδωνία και τη Μεσογειακή φώκια.
Είναι απαραίτητο το εθνικής σημασίας και οραματικό εγχείρημα της ίδρυσης των δύο νέων θαλάσσιων πάρκων να μην μείνει στα χαρτιά. Η θεσμοθέτησή τους είναι σημαντικό να προχωρήσει αταλάντευτα και ως προτεραιότητα της κυβέρνησης.
Στο πλαίσιο της διαβούλευσης επί των ειδικών περιβαλλοντικών μελετών που υποστηρίζουν με επιστημονικά δεδομένα τη διαδικασία θεσμοθέτησης των δυο θαλάσσιων πάρκων, και πριν τη διαβούλευση που θα ακολουθήσει επί των προεδρικών διαταγμάτων, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις ζητούν τις εξής συγκεκριμένες βελτιώσεις:
- Εξορθολογισμό του συστήματος αντιστοίχισης ζωνών προστασίας και χρήσεων γης, ώστε να καλυφθούν οι παρατηρούμενες δυσαρμονίες και να μην προτείνονται χρήσεις που είτε δεν μπορούν να θεσμοθετηθούν είτε θα οδηγήσουν σε επιλογή ζωνών χαμηλότερης προστασίας.
- Καθιέρωση ζώνης μετατόπισης πορείας πλοίων για τη μείωση συγκρούσεων και περιοχών προς αποφυγή στη ναυσιπλοΐα, καθώς και ρύθμιση της ταχύτητας των πλοίων με ομοιόμορφο τρόπο σε έως 10 κόμβους έτσι ώστε να επιτευχθεί με χωρικές ρυθμίσεις και με μεγαλύτερη αποτελεσματικότερα ο κεφαλαιώδης στόχος της μείωσης συγκρούσεων για τα κητώδη στο Ιόνιο
- Πρόβλεψη ελέγχου της αλιευτικής πίεσης σε ευρύτερη κλίμακα, προκειμένου να μην υπάρξει ανεξέλεγκτη μετατόπισή της εκτός των Πάρκων, κάτι που θα αναιρούσε τους σημαντικούς στόχους προστασίας και διαχείρισης τόσο για τη φύση όσο και για τα ιχθυαποθέματα – αφορά κυρίως στο Ιόνιο, καθώς εντός του Πάρκου το ποσοστό των ημερών αλιείας μηχανότρατας είναι περίπου 40%, ενώ στο Αιγαίο είναι κάτω από 2%.
- Βελτιώσεις ως προς τη διακυβέρνηση των προστατευόμενων περιοχών, τη φύλαξη και την επιβολή κυρώσεων, καθώς και τη διασφάλιση επαρκών πόρων.
- Σαφή τοποθέτηση ότι διασφαλίζεται η οικολογική συνοχή και η αποτροπή ενός από τους μεγαλύτερους κινδύνους για ατυχηματική ρύπανση από ενδεχόμενη εξόρυξη πετρελαίου στη θαλάσσια περιοχή υδρογονανθράκων στο Κατάκολο. Ειδικότερα σε σχέση με την περιοχή του Κατακόλου, επισημαίνουμε ότι η γεωγραφική τοποθέτησή της σε νευραλγικό σημείο του πάρκου και πολύ κοντά στις εξαιρετικά σημαντικές και οικολογικά ευαίσθητες περιοχές του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου, του Κυπαρισσιακού Κόλπου, αλλά και (εκτός των ορίων του Πάρκου Ιονίου) του Εθνικού Πάρκου Στροφυλιάς (που προστατεύεται και από τη διεθνή Σύμβαση Ραμσάρ). Η πιθανότητα εξόρυξης πετρελαίου σε περιοχή έχει εγείρει σοβαρές επιφυλάξεις και από τον ίδιο τον πρωθυπουργό, λόγω των αναπόφευκτων περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Ζητάμε την ακύρωση των επόμενων σταδίων αδειοδότησης για την περιοχή του Κατακόλου.
Συνυπογράφουν οι περιβαλλοντικοί οργανισμοί:
- Blue Marine Foundation
- Cyclades Preservation Fund
- Greenpeace Greece
- iSea
- Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης
- Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία
- Ίδρυμα Thalassa/ ΑΕΝΑΟΣ ΘΑΛΑΣΣΑ
- WWF Ελλάς
