Για πολλούς, οι COP (οι Διασκέψεις του ΟΗΕ για το Κλίμα δηλαδή), ακούγονται σαν ευκαιρία για ατέλειωτες ομιλίες και φωτογραφίες πολιτικών, και κάποιες φορές όντως είναι. Όμως, είναι επίσης και ένα από τα κύρια εργαλεία για να αντιμετωπίσουμε την κλιματική κρίση συλλογικά. Η επόμενη COP είναι η COP30 και θα διεξαχθεί στο Μπελέμ της Βραζιλίας, δίπλα στο τροπικό δάσος του Αμαζονίου. Διάβασε παρακάτω έξι πράγματα που χρειάζεται να ξέρεις.
- Τι είναι η COP;
Conference of the Parties – από εδώ προέρχεται το ακρωνύμιο COP, δηλαδή “Διάσκεψη των Μερών”, και είναι η ετήσια σύνοδος κορυφής του ΟΗΕ υπό τη Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC), τη διεθνή συμφωνία που καθιερώθηκε το 1992. Σε αυτήν συμμετέχουν 198 χώρες και είναι το μεγαλύτερο πολυμερές σώμα του ΟΗΕ. Οι χώρες αυτές συναντώνται στις COP για να διαπραγματευτούν το πώς θα περιορίσουν την παγκόσμια υπερθέρμανση και τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, και το πώς θα υποστηρίξουν τις κοινωνίες που ήδη έχουν πληγεί από τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης.
Σε μία COP θα βρεις παγκόσμιους ηγέτες, κυβερνητικούς διαπραγματευτές, επιστήμονες, αυτόχθονες πληθυσμούς, ακτιβιστές, δημοσιογράφους, και δυστυχώς, και λομπίστες. Είναι περίπλοκο, χαοτικό και συχνά απογοητευτικό. Όμως, δεν υπάρχει κανένα άλλο παγκόσμιο φόρουμ όπου τα μικρότερα νησιωτικά κράτη και οι μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου μπορούν να κάτσουν στο ίδιο τραπέζι και να προσπαθήσουν να έρθουν σε συμφωνία.
Σκέψου το σαν μια πολύ μεγάλη παγκόσμια εργασία. Δεν κάνουν όλοι αυτό που έχουν υποσχεθεί, κάποιοι άλλοι προσπαθούν να σαμποτάρουν την εργασία, όμως χρειάζεται η συμμετοχή όλων για να περάσουμε το μάθημα.
- Γιατί έχουν σημασία;
Η κλιματική κρίση δεν σταματά στα σύνορα. Οι ξηρασίες σε μια περιοχή μπορούν να οδηγήσουν σε αύξηση των τιμών των τροφίμων σε παγκόσμιο επίπεδο, αφού επηρεάζονται οι σοδειές. Το λιώσιμο των παγετώνων στα Ιμαλάια απειλεί κοινότητες χιλιάδες χιλιόμετρα πιο κάτω. Οι καύσωνες στη Νότια Ασία σκοτώνουν ανθρώπους που δεν συνέβαλαν καθόλου στην κρίση.
Γι’ αυτό υπάρχουν οι COP. Είναι ο μόνος χώρος όπου οι κυβερνήσεις μπορούν, τουλάχιστον θεωρητικά, να συνεργαστούν για να λύσουν ένα πρόβλημα που καμία χώρα δεν μπορεί να επιλύσει μόνη της. Η “πολυμέρεια” μπορεί να ακούγεται σαν μια περίεργη λέξη, όμως απλά σημαίνει ότι οι χώρες συνεργάζονται. Και όταν πρόκειται για το κλίμα, τα παγκόσμια προβλήματα χρειάζονται παγκόσμιες λύσεις.
Χωρίς τις COP, η εναλλακτική λύση είναι κάθε χώρα να φροντίζει τον εαυτό της σε μια παγκόσμια κατάσταση έκτακτης ανάγκης, και έχουμε ήδη δει πόσο επικίνδυνο μπορεί να είναι αυτό.
- Έχουν πετύχει κάτι ως τώρα;
Είναι λογικό να είμαστε κυνικοί και απαισιόδοξοι με τις COP, όμως η ιστορία δείχνει ότι όταν υπάρχει πίεση, φέρνουν αποτελέσματα.
- COP21 (Παρίσι, 2015): Η Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα, όπου οι κυβερνήσεις συμφώνησαν να κρατήσουν την παγκόσμια υπερθέρμανση “αρκετά κάτω από τους 2°C” και να στοχεύσουν στον 1,5°C, ένα όριο που δεν πρέπει να ξεπεραστεί. Δεν ήταν η τέλεια συμφωνία, όμως ήταν ένα σημείο καμπής.
- COP27 (Sharm el-Sheikh, 2022): Δημιουργήθηκε το Ταμείο Απωλειών και Ζημιών, μετά από μεγάλο αγώνα, ώστε να βοηθήσει τις ευάλωτες χώρες που πλήττονται περισσότερο από τις κλιματικές καταστροφές. Οργανώσεις, ανάμεσά τους και η Greenpeace, φορείς και κοινωνία των πολιτών για πολλά χρόνια πίεζαν να δημιουργηθεί.
- COP28 (Ντουμπάι, 2023): Για πρώτη φορά, μία απόφαση της COP ονόμασε τα ορυκτά καύσιμα ως την κύρια αιτία της κλιματικής κρίσης. Το αποκαλέσαμε και εμείς ιστορική στιγμή, όμως προειδοποιήσαμε ότι οι ηγέτες θα έπρεπε άμεσα να δεσμευθούν σε μία πλήρη, γρήγορη, δίκαιη και χρηματοδοτούμενη κατάργηση των ορυκτών καυσίμων.
- COP29 (Μπακού, 2024): Κυριάρχησε το θέμα της χρηματοδότησης για το κλίμα. Οι κυβερνήσεις δεσμεύτηκαν σε νέα χρηματοδότηση, αλλά το αποτέλεσμα δεν ήταν επαρκές με δεδομένη την έκταση των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης. Η καθυστέρηση σημαίνει καταστροφή.
Καμία από αυτές τις επιτυχίες δεν έγινε τυχαία. Ακόμα κι αν δεν ήταν ακριβώς αυτό που θέλαμε, ήρθαν εξαιτίας της δύναμης των πολιτών. Η ηγεσία των αυτόχθονων κοινοτήτων και οι χώρες ευάλωτες στην κλιματική αλλαγή αντιστάθηκαν, οι υπεύθυνοι εκστρατειών αρνήθηκαν να τα παρατήσουν και εκατομμύρια υποστηρικτές απαίτησαν δράση.
- COP, λομπίστες και η δύναμη των πολιτών
Ας είμαστε ρεαλιστές: οι COP συχνά επικρίνονται επειδή οι λομπίστες των εταιρειών πετρελαίου και αερίου υπερτερούν αριθμητικά των χωρών που είναι ευάλωτες στην κλιματική κρίση. Στην COP28, οι λομπίστες των ορυκτών καυσίμων υπερέβαιναν αριθμητικά σχεδόν όλες τις εθνικές αντιπροσωπείες. Εταιρείες κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων εμφανίστηκαν επίσης για να υπερασπιστούν τη βιομηχανική κτηνοτροφία.
Γι’ αυτό η κοινωνία των πολιτών, οι αυτόχθονες πληθυσμοί, οι νέοι και οι ακτιβιστές πρέπει να βρίσκονται μέσα στις αίθουσες. Βρίσκονται εκεί για να ζητήσουν λογοδοσία από τις κυβερνήσεις, να αμφισβητήσουν το greenwashing και να ενισχύσουν τις φωνές που πολύ συχνά δεν ακούγονται.
Η Greenpeace συμμετέχει στις COP όχι επειδή πιστεύουμε ότι οι πολιτικοί θα σώσουν ξαφνικά την κατάσταση, αλλά επειδή χωρίς αδιάκοπη πίεση, η πρόοδος είναι ακόμη πιο απίθανη. Η δύναμη των πολιτών είναι αυτή που κάνει την αλλαγή δυνατή.
- Ένα δεδομένο που δείχνει τη σημασία τους
Ένας εντυπωσιακός αριθμός: σύμφωνα με τον ΟΗΕ, οι τρέχουσες εθνικές δεσμεύσεις για το κλίμα να μας οδηγούν σε αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 3,1°C αυτόν τον αιώνα. Για να επιτευχθεί ο στόχος του 1,5°C, οι χώρες πρέπει να ενισχύσουν τις δεσμεύσεις τους και να τις εφαρμόσουν πλήρως και γρήγορα, διασφαλίζοντας τη μείωση των εκπομπών ΑτΘ κατά περίπου 43% έως το 2030 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2019 και να προχωρήσουν ακόμη περισσότερο έως το 2035.
Αυτοί οι αριθμοί είναι η διαφορά μεταξύ της εκτεταμένης κατάρρευσης των οικοσυστημάτων και μιας ευκαιρίας να σταθεροποιήσουμε το κλίμα. Αυτό δείχνει γιατί οι COP εξακολουθούν να είναι απαραίτητες. Οι αποφάσεις που λαμβάνονται εκεί μπορούν κυριολεκτικά να προσθέσουν ή να αφαιρέσουν γιγατόνους ρύπανσης από την ατμόσφαιρα. Η διαφορά είναι ζωτικής σημασίας για εκατομμύρια ανθρώπους, για τα δάση, για τη βιοποικιλότητα και για κάθε μελλοντική γενιά.
- Και η COP30;
Η φετινή COP θα διεξαχθεί στη Βραζιλία, στο Μπελέμ, που αποτελεί πύλη για το τροπικό δάσος του Αμαζονίου. Αυτό το γεγονός ήδη την κάνει σημαντική. Ο Αμαζόνιος είναι το σπίτι μοναδικής στη Γη βιοποικιλότητας και εκατομμυρίων ανθρώπων, καθώς και πολλών αυτόχθονων κοινοτήτων. Έχει επίσης τη μοναδική ικανότητα να ρυθμίζει το κλίμα και τα καιρικά μοτίβα σε όλο τον κόσμο, και στην Ελλάδα. Οι επιστήμονες όμως προειδοποιούν ότι ο Αμαζόνιος πλησιάζει σε σημείο καμπής, όπου θα μπορούσε να απελευθερώνει περισσότερο άνθρακα από ό,τι αποθηκεύει.
Επίσης, η COP30 διεξάγεται στην επέτειο των δέκα χρόνων από τη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα, γεγονός που την καθιστά μια κρίσιμη στιγμή αξιολόγησης. Οι κυβερνήσεις αναμένεται να αναλάβουν ισχυρότερες δεσμεύσεις για το κλίμα, που να ευθυγραμμίζονται με το όριο του 1,5°C: αυτή είναι η χρονιά που πρέπει να ανταποκριθούν σε όσα έθεσαν στο Παρίσι.
Το διακύβευμα δεν θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερο. Η COP30 είναι η στιγμή που οι κυβερνήσεις πρέπει να δείξουν θάρρος αντί για αποτυχία. Είναι ώρα να περάσουμε από τις διαπραγματεύσεις στην εφαρμογή.
Και ενώ η δυσπιστία είναι κατανοητή, η ελπίδα είναι ζωτικής σημασίας. Η αλλαγή δεν προέρχεται μόνο από τους ηγέτες, αλλά από τους ανθρώπους που δρουν παντού: διαδηλώνοντας στους δρόμους, ψηφίζοντας, μηνύοντας τους ρυπαίνοντες, προστατεύοντας τα δάση, μοιράζοντας τις ιστορίες τους, πιέζοντας για δικαιοσύνη.
*Πρωτότυπο κείμενο: Mehdi Leman, Content Editor, Greenpeace International
