Η συμμετοχική ενέργεια είναι πλέον ένας αναγνωρισμένος δρόμος προς την ανεξαρτησία των πολιτών από τα ορυκτά καύσιμα και την οριστική μείωση των ενεργειακών τους εξόδων. Η εξάρτηση αυτή από τα ορυκτά καύσιμα, τα οποία πυροδοτούν πολέμους και συγκρούσεις, βάζει την ενεργειακή ασφάλεια και την κλιματική δράση στο έλεος της γεωπολιτικής, ενώ αφήνει τους πολίτες απροστάτευτους μπροστά στις κρίσεις τιμών και τις ενεργειακές κρίσεις. Γι’ αυτό, για να πετύχουμε έναν κόσμο πράσινο, με ειρήνη και δικαιοσύνη, χρειαζόμαστε τον συνδυασμό της ανανεώσιμης ενέργειας και της εξοικονόμησης ενέργειας, που είναι η πραγματική επιλογή για την ενεργειακή μας ασφάλεια. Μέσω της εικονικής αυτοπαραγωγής (virtual net metering) σε επίπεδο ενεργειακής κοινότητας, ένα νοικοκυριό μπορεί με συνολική εφάπαξ επένδυση 3.000€ να εξοικονομεί περισσότερα από 600€ σε ρεύμα ετησίως.
Ωστόσο, παρά την αυξανόμενη υποστήριξη του θεσμού από το ευρωπαϊκό δίκαιο, το γεγονός ότι η Ελλάδα έχει εφαρμόσει ένα σχετικό πλαίσιο πολιτικής από το 2018, και τη σύμφωνη γνώμη του κοινού (σε πρόσφατη έρευνά μας, το 60% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι πρέπει να δοθεί υψηλή προτεραιότητα σε πολιτικό επίπεδο στην ενεργειακή μετάβαση και τις ΑΠΕ), η κοινοτική ενέργεια αντιμετωπίζει συχνά μια πληθώρα φραγμών που επιβραδύνουν ή εμποδίζουν την επιτυχία των έργων. Από την πρόσβαση στο δίκτυο και την έλλειψη χρηματοδοτικών ευκαιριών έως την εξαντλητική γραφειοκρατία – πολύ συχνά αποτρέπεται η ανάπτυξη της κοινοτικής ενέργειας.
Αυτή είναι η εμπειρία του “Υπερίων”, μιας μη κερδοσκοπικής ενεργειακής κοινότητας που συγκροτήθηκε από 37 νοικοκυριά, μικρές επιχειρήσεις και οργανώσεις όπως η Greenpeace, με στόχο την υλοποίηση του πρώτου συλλογικού έργου ιδιοκατανάλωσης στην Αθήνα, η οποία ακόμη και μετά τα ατελείωτα εμπόδια και προβλήματα συνεχίζει ακάθεκτη. Μετά από έναν χρόνο πολλών εξόδων και ταλαιπωρίας, η κοινότητα ξεκινά ξανά από το μηδέν πρακτικά, αιτούμενη τη σύνδεση του πάρκου της στο δίκτυο στην Κόρινθο, αφού το έργο καθυστέρησε λόγω προβλημάτων σύνδεσης στην πρώτη περιοχή ενδιαφέροντος. Αρκετά άλλα κοινοτικά ηλιακά έργα βρίσκονται αντιμέτωπα με παρόμοιες δυσκολίες, όπως η αδυναμία πρόσβασης στο δίκτυο, ενώ πρόκειται για μη κερδοσκοπικές δραστηριότητες που στοχεύουν στην ιδιοκατανάλωση.
Το περασμένο καλοκαίρι δημοσιεύσαμε μερικά αστεία παρασκήνια κατά τη σύσταση μιας ενεργειακής κοινότητας, που περιγράφουν μερικές από τις δυσκολίες που βρήκε ο “Υπερίων” κατά τη σύστασή του, τις οποίες όμως είχαμε αντιμετωπίσει με αισιοδοξία και καλή διάθεση. Πλέον δεν γελάμε τόσο, γιατί φαίνεται πως συναντάμε εμπόδια σε κάθε βήμα. Έχουμε όμως την ίδια διάθεση να μοιραστούμε την εμπειρία μας.
Κεφάλαιο “Υλοποίηση Έργου”
“Πήρε 14 μήνες και ατελείωτες επικοινωνίες με τον ΔΕΔΔΗΕ για να συνδεθεί μια εγκατάσταση 5kW αυτοπαραγωγής στο δίκτυο. Φτάσαμε μέχρι το κεντρικό γραφείο της ΔΕΔΔΗΕ στην Αθήνα, όπου δικαιολόγησαν την καθυστέρηση με το γεγονός ότι υπήρχε μόνο μία υπάλληλος στην επεξεργασία όλων των, σχετικών με αυτοπαραγωγή, αιτήσεων για όλη την περιοχή της Αττικής!”, λέει σε σχετική επικοινωνία ο Άλεξ Φίνος, από νοικοκυριό στα βόρεια προάστια Αθηνών, που ανέλαβε πρωτοβουλία για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών για ιδιοκατανάλωση ενέργειας.
“Αν έπρεπε να περιγράψω σε τίτλους την προσπάθεια του “Υπερίωνα” να πραγματοποιήσει το πρώτο του έργο θα ήταν: ατελείωτη διαδικασία αδειοδότησης, αδικαιολόγητες καθυστερήσεις και εμπόδια, μια αρνητική -εντελώς ετεροχρονισμένη- απάντηση και προσωρινή ακύρωση του έργου μας. Σε κάνει πραγματικά να αναρωτιέσαι αν όλα αυτά γίνονται επίτηδες για να μας αποθαρρύνουν ή για να μην έχουν πραγματικά όλοι/ες/α πρόσβαση στην συμμετοχική ενέργεια.” δηλώνει η Σάντυ Φαμελιάρη, εργαζόμενη της Greenpeace και μέλος του Υπερίωνα.
Χρειάστηκαν 4 ολόκληροι μήνες για τη συμπλήρωση των φακέλων για την αίτηση στον ΔΕΔΔΗΕ, ενώ στην κοινότητα συμμετέχουν ως μέλη ειδικοί σε θέματα ενέργειας από διάφορες οργανώσεις! Το κύριο θέμα ήταν η νομιμότητα της γης (άλλο μεγάλο πρόβλημα στην Ελλάδα). Ο επιλεγμένος χώρος ήταν μια βιομηχανοποιημένη περιοχή κοντά στη Θήβα, εντός των εγκαταστάσεων υπάρχοντος εργοστασίου, παρόλα αυτά έπρεπε να αιτηθούμε περιβαλλοντική εξαίρεση. Αυτό διήρκησε περίπου 2 μήνες, αφού δεν υπήρχε σχετική πρόβλεψη νωρίτερα για τέτοιου τύπου περιοχές και άρα χρειάστηκε αλλαγή πολιτικών αρμοδιοτήτων μεταξύ Δήμου και αρμόδιου γραφείου. Κοινώς, βρισκόμασταν ξανά σε αχαρτογράφητα νερά, όπως είχε συμβεί και κατά τη σύσταση της κοινότητας.
Επιτέλους, τον Νοέμβριο του 2021, ο Υπερίων υπέβαλε επιτυχώς αίτηση στον ΔΕΔΔΗΕ για άδεια σύνδεσης στο δίκτυο και το έργο βρισκόταν σε καλό δρόμο για να πάρει την τελική άδεια και να κατασκευαστεί. Η περίοδος χάριτος κράτησε μέχρι τα τέλη Ιανουαρίου, όταν αιφνιδιάζοντάς μας, μετά από σχεδόν 12 εβδομάδες μακράς αναμονής, πήραμε μια επικοινωνία από τον ΔΕΔΔΗΕ: “Απορρίπτεται η αίτηση λόγω των υψηλών απαιτήσεων για φωτοβολταϊκά στην περιοχή.” Είναι απίστευτο ότι υπάρχει τέτοιος κορεσμός στο δίκτυο που δεν “χωράει” ένα τόσο μικρό έργο (80kW) στη χαμηλή τάση! Ακόμη χειρότερο είναι πως χρειάστηκαν εβδομάδες για να εξετάσει ένα δημόσιο γραφείο την αίτηση και να επικοινωνήσει το θέμα.
Η ζωή συνεχίζεται…
Πέσαμε κάτω, αλλά σηκωθήκαμε. Παρά την απογοήτευση, τον θυμό και τη θλίψη 37 νοικοκυριών που ονειρεύονταν να παράγουν το δικό τους ρεύμα, προχωρήσαμε. Προχωρήσαμε βρίσκοντας νέες τοποθεσίες και χρησιμοποιώντας την εμπειρία που αποκτήθηκε, καθώς και τη βοήθεια φίλων και συνεργατών. Ξεκινήσαμε μια νέα διαδικασία αίτησης στην περιοχή της Κορίνθου αυτή τη φορά, που αναμένουμε να είναι επιτυχημένη. “Αυτή είναι η τελευταία μας εναλλακτική για να έχουμε κάποια οικονομική ανθεκτικότητα στην κρίση που ζούμε και δεν θα τα παρατήσουμε.”, είπαν τα μέλη του Υπερίων, που δεν έχασαν την αποφασιστικότητά τους.
Χρειάζεται πολιτική ευθύνη
Ήμασταν (και είμαστε) αρκετά έντονοι και ενεργοί γύρω από το θέμα της συμμετοχικής ενέργειας. Τον Απρίλιο του 2021, περισσότερα από 10 ενεργειακά σχήματα πολιτών και περιβαλλοντικές οργανώσεις επισήμαναν αυτά τα ζητήματα στο Υπουργείο, σε μια επιστολή που περιείχε ανάλυση των θεμάτων και μια λίστα από βελτιώσεις που έπρεπε να γίνουν. Δυστυχώς, αυτή η κυβέρνηση φαίνεται να νοιάζεται μόνο για μεγάλες επενδύσεις και παιχνίδια με ορυκτά καύσιμα και έχει γυρίσει πλήρως την πλάτη στα ελληνικά νοικοκυριά, τους καταναλωτές και τις μικρές επιχειρήσεις. Μετά από έναν χρόνο, χωρίς καμία απάντηση και ταυτόχρονα μερικές μεταρρυθμίσεις της αγοράς που έκαναν τα πράγματα ακόμη χειρότερα για τις ενεργειακές κοινότητες (διαγράφοντας τυχόν ανταγωνιστικά κίνητρα), σκοπεύουμε να επαναλάβουμε το εγχείρημα. Αυτές τις μέρες, η Greenpeace και άλλοι 12 οργανισμοί εξετάζουν την κατάσταση και ετοιμάζουν ξανά τις προτάσεις τους στο Υπουργείο με όλες τις απαραίτητες επικαιροποιήσεις.
Κατακλείδα
Αυτό που γίνεται ξεκάθαρο από την τρέχουσα ενεργειακή κρίση είναι ότι εάν η κυβέρνηση έχει οποιεσδήποτε προθέσεις να βοηθήσει τους καταναλωτές, πρέπει να αυξήσει την ικανότητα παραγωγής ΑΠΕ με παρεμβάσεις στο δίκτυο, να μεριμνήσει για καλύτερη ενεργειακή απόδοση και αναβαθμίσεις κατοικιών, και να ενισχύσει την ιδιοκατανάλωση. Οι πολίτες μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο σε αυτό, αλλά αυτό δεν μπορεί να γίνει εάν τα θεσμικά όργανα και οι δημόσιες αρχές δεν διευκολύνουν τις σχετικές διαδικασίες και αντ’ αυτού εφαρμόζουν πρακτικές αθέμιτου ανταγωνισμού. Με τις επιδοτήσεις της κατανάλωσης, οι οποίες επιδοτούν ουσιαστικά τα ορυκτά καύσιμα, καταφέρνουμε μόνο να αναζωπυρώνουμε τους παράγοντες που τελικά μας κρατάνε πάντα σε συνθήκες αβεβαιότητας και ενεργειακής φτώχειας και δημιουργούν τις κατάλληλες συγκυρίες για νέες κρίσεις. Η λύση για να έχουμε ενεργειακή ασφάλεια και αυτονομία δεν βρίσκεται στην επιτάχυνση των εξορύξεων, την προώθηση καταστροφικών πρακτικών που στηρίζουν μόνο τα μεγάλα λόμπι ορυκτών καυσίμων και τη συνεχιζόμενη εξάρτησή μας από το ορυκτό αέριο, όπως ανακοίνωσε πριν λίγες μέρες ο Πρωθυπουργός, αλλά στον συνδυασμό ανανεώσιμης ενέργειας και εξοικονόμησης ενέργειας.
Οι ενεργειακές κοινότητες μπορούν να προκαλέσουν θετική αλλαγή συμπεριφοράς, να οδηγήσουν σε εξοικονόμηση ενέργειας (συμπεριλαμβανομένων των ανακαινίσεων σπιτιών με πρωτοβουλία των πολιτών), ενώ η εμπιστοσύνη που εμπνέει μια ενεργειακή κοινότητα μπορεί να δώσει στους πολίτες τη δυνατότητα να συμμετέχουν περισσότερο σε επενδύσεις ηλιακής ενέργειας και κατανεμημένης ενέργειας. Δεν χρειαζόμαστε επιπλέον επιχειρήματα για να καταλάβουμε ότι η λύση βρίσκεται στην καθαρή ενέργεια, και μάλιστα “από τα κάτω”.
Ο Ignacio Navarro είναι ειδικός σε θέματα ενέργειας στο ελληνικό γραφείο της Greenpeace και ιδρυτικό μέλος της Genervest.
Πρώτη δημοσίευση στο News247.