Τρεις οργανώσεις (Client Earth, Greenpeace Greece, WWF Ελλάς) καλούν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να θέσει επειγόντως τέλος στην κατάφωρη παραβίαση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της ΕΕ από την Ελλάδα, η οποία χορηγεί άδειες εξόρυξης πετρελαίου και αερίου στην Ελληνική Τάφρο χωρίς να αξιολογηθούν οι επιπτώσεις στη μοναδική βιοποικιλότητα της περιοχής.
Ενώ η Ελλάδα βίωσε ένα καλοκαίρι με ρεκόρ καυσώνων και πυρκαγιών, η κυβέρνηση της χώρας είναι απασχολημένη με την παροχή πρόσβασης στις εταιρείες ορυκτών καυσίμων στον θαλάσσιο χώρο της, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για άδειες εξόρυξης που θα επιδεινώσουν τις κρίσεις της βιοποικιλότητας και του κλίματος και θα προκαλέσουν ανυπολόγιστη ζημιά σε εμβληματικά απειλούμενα είδη.
Οι οργανώσεις τονίζουν ότι ο χρόνος για την Επιτροπή να αναλάβει δράση τελειώνει, καθώς η νέα προκήρυξη διαγωνισμού της ελληνικής κυβέρνησης για την περαιτέρω εξερεύνηση και εκμετάλλευση ορυκτών καυσίμων κοντά σε θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές λήγει στις 10 Σεπτεμβρίου.
Οι τρεις οργανώσεις υπέβαλαν καταγγελία στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2023, ώστε να κάνουν την ελληνική κυβέρνηση να λογοδοτήσει για σοβαρές και συστηματικές παραβιάσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της ΕΕ. Τώρα ζητούν εκ νέου από την Επιτροπή να σταματήσει να δίνει επανειλημμένα το πράσινο φως για την εξερεύνηση πετρελαίου και αερίου κοντά σε θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές (ΘΠΠ). Προειδοποιούν ότι, εάν η Επιτροπή δεν το πράξει, θα δημιουργηθεί ένα επικίνδυνο προηγούμενο, καθώς θα αγνοηθεί η θεμελιώδης περιβαλλοντική νομοθεσία υπέρ των συμφερόντων των εταιρειών ορυκτών καυσίμων.
Ο Francesco Maletto, δικηγόρος της ClientEarth, δήλωσε: “Εξορύξεις πετρελαίου και αερίου στην πατρίδα των φαλαινών και των δελφινιών, εν μέσω των καταστροφικών κλιματικών επιπτώσεων: πόσο πιο σαφή εντολή χρειάζεται η Επιτροπή για να αναλάβει δράση; Η Επιτροπή έχει σαφή νομική και ηθική υποχρέωση να τηρεί την περιβαλλοντική νομοθεσία της ΕΕ. Αυτές οι δραστηριότητες θέτουν σε σοβαρό κίνδυνο αναντικατάστατα θαλάσσια οικοσυστήματα, και όλα αυτά για τα ορυκτά καύσιμα, τα οποία οδηγούν στην οικολογική καταστροφή και το κλιματικό χάος. Η προστασία της φύσης είναι δράση για το κλίμα. Η επέκταση των ορυκτών καυσίμων δεν είναι”.
Ο Κώστας Καλούδης, υπεύθυνος της εκστρατείας του ελληνικού γραφείου της Greenpeace για το κλίμα και την ενέργεια, δήλωσε: “Αυτό το καλοκαίρι, βιώσαμε για άλλη μια φορά καταστροφικές πυρκαγιές στην Ελλάδα, οι οποίες συνδέονται με τις ραγδαίες κλιματικές αλλαγές στην περιοχή της Μεσογείου. Ενώ η γη και οι θάλασσές μας υποφέρουν από τις εντεινόμενες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, η ελληνική κυβέρνηση επιμένει να τις προσφέρει για εκμετάλλευση ορυκτών καυσίμων, επιδεινώνοντας έτσι το ίδιο πρόβλημα που πρέπει να κάνουμε τα πάντα για να λύσουμε. Είναι μια κρίσιμη στιγμή για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δράσει γρήγορα, προκειμένου να βοηθήσει στην άμβλυνση της κλιματικής αλλαγής και να ανταποκριθεί στον ρόλο της για την προστασία του πολύτιμου οικοσυστήματος και των πολύτιμων ζωικών πληθυσμών της Ελληνικής Τάφρου”.
Η Άννα Βαφειάδου, επικεφαλής του νομικού τμήματος του WWF Ελλάς, δήλωσε: “Σε μία εποχή που η κλιματική κρίση εντείνεται με ανησυχητικό ρυθμό, δεν υπάρχει καμία δικαιολογία για τον σχεδιασμό νέων έργων εξερεύνησης και εκμετάλλευσης πετρελαίου και αερίου. Υπό τη δυσοίωνη σκιά της κλιματικής κρίσης που κλιμακώνεται και υπό το φως της πρόσφατης πρωτοποριακής γνωμοδότησης του Διεθνούς Δικαστηρίου, καλούμε την ελληνική κυβέρνηση να αναλάβει πραγματικά ηγετικό ρόλο στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και να σταματήσει όλα τα σχέδια για νέες εξορύξεις πετρελαίου και αερίου στις ελληνικές θάλασσες. Καλούμε επίσης την Επιτροπή να εκπληρώσει το καθήκον της ως θεματοφύλακας των Συνθηκών και να ενεργήσει με την επείγουσα δράση που απαιτεί η κλιματική κρίση”.
Η καταγγελία προς την Επιτροπή έρχεται εν μέσω ανησυχιών για την επανειλημμένη αδράνεια της, υπό την ηγεσία της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, να επιβάλει την περιβαλλοντική νομοθεσία της ΕΕ. Τον Αύγουστο του 2024, το Politico αποκάλυψε ότι από την 1η Δεκεμβρίου 2019, η εκτελεστική εξουσία της ΕΕ είχε κινήσει μόνο 559 νομικές διαδικασίες για παραβιάσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας κατά χωρών της ΕΕ, ενώ ο προκάτοχός της Jean-Claude Juncker κίνησε 645 υποθέσεις και ο José Manuel Barroso 1.314 υποθέσεις στην πρώτη και 845 στη δεύτερη θητεία του.
Εν τω μεταξύ, οι προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης να προωθήσει τις επενδύσεις στον τομέα των υδρογονανθράκων έρχονται σε μια εποχή που οι καταστροφικές επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης στη χώρα είναι εμφανείς. Αυτές οι επιπτώσεις εκτυλίσσονται παράλληλα με μία σειρά τολμηρών δηλώσεων του Έλληνα πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, σχετικά με την υποτιθέμενη ηγετική θέση της Ελλάδας σε θέματα κλίματος και προστασίας του περιβάλλοντος. Τους τελευταίους μήνες, η ΕΕ υιοθέτησε ένα Σύμφωνο για τους Ωκεανούς της ΕΕ που εστιάζει στην προστασία και την αποκατάσταση της υγείας των θαλασσών, μεταξύ άλλων από την εξόρυξη στον βυθό. Ωστόσο, αυτές οι δηλώσεις καθιστώνται κενές νοήματος όταν συνοδεύονται από σχέδια για την έγκριση εξορύξεων στα όρια των Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών (ΘΠΠ), οι οποίες θα έχουν καταστροφικές επιπτώσεις σε απειλούμενα είδη όπως φάλαινες, δελφίνια, μεσογειακές φώκιες και θαλάσσιες χελώνες.
Σημειώσεις προς συντάκτες:
Σχετικά με τις άδειες εξερεύνησης και εκμετάλλευσης πετρελαίου και αερίου:
- Δείτε τον χάρτη με τις νέες πιθανές περιοχές γεώτρησης εδώ.
- Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι εξαιρετικά επιβλαβείς επιπτώσεις της εξερεύνησης ορυκτών καυσίμων – δυνατές σεισμικές εκρήξεις και δραστική αύξηση του αριθμού των θαλάσσιων σκαφών – απειλούν τα απειλούμενα είδη που βρίσκονται στην Ελληνική Τάφρο, ένα σημείο βιοποικιλότητας παγκόσμιας οικολογικής σημασίας, που εκτείνεται από το βόρειο Ιόνιο Πέλαγος έως το νότιο τμήμα της Κρήτης.
- Ο διεθνής γίγαντας των ορυκτών καυσίμων Chevron και η ελληνική εταιρεία HELLENiQ Energy έχουν εκφράσει επίσημα το ενδιαφέρον τους για το άνοιγμα νέων περιοχών για δραστηριότητες εξόρυξης πετρελαίου και αερίου, και το ελληνικό Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας έχει αποδεχτεί την πρόταση, ξεκινώντας τη διαδικασία για την έκδοση επίσημων αδειών. Η Chevron είναι η δεύτερη μεγαλύτερη ιδιωτική εταιρεία υδρογονανθράκων στον κόσμο, με έδρα τις ΗΠΑ και δραστηριότητα σε περισσότερες από 180 χώρες.
- Οι νόμοι της ΕΕ για την προστασία της φύσης απαιτούν από τις ελληνικές αρχές να αξιολογούν πλήρως τον αντίκτυπο που έχουν τέτοιες δραστηριότητες στην απειλούμενη θαλάσσια ζωή σε προστατευόμενες περιοχές, γνωστές ως περιοχές Natura 2000, πριν τους δώσουν το πράσινο φως. Ωστόσο, η ελληνική κυβέρνηση, βασιζόμενη επίσης σε αποφάσεις της Βουλής και του Συμβουλίου της Επικρατείας, επιτρέπει επίμονα την προώθηση δραστηριοτήτων εξερεύνησης και εκμετάλλευσης πετρελαίου και αερίου στην ανοικτή θάλασσα χωρίς τις κατάλληλες αξιολογήσεις.
Σχετικά με την καταγγελία:
- Οι οργανώσεις ClientEarth, WWF Ελλάς και Greenpeace Greece έστειλαν αρχικά επιστολή στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Δεκέμβριο του 2023, ζητώντας την έναρξη διαδικασίας παράβασης κατά της Ελλάδας. Μετά από την αρχική πρόθεση να κλείσει την υπόθεση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιβεβαίωσε στα τέλη του 2024 ότι θα προχωρούσε σε έρευνα. Λόγω των ανησυχιών που προκαλούν οι αποφάσεις που λαμβάνονται επί του παρόντος στην Ελλάδα, η μη κλιμάκωση της υπόθεσης από την Επιτροπή είναι εξίσου ανησυχητική. Στην τελευταία ανταλλαγή απόψεων με την Επιτροπή (Σεπτέμβριος 2025), οι οργανώσεις επανέλαβαν την ανάγκη η Επιτροπή να λάβει μέτρα επιβολής κατά των συστηματικών παραβιάσεων του δικαίου της ΕΕ από τις ελληνικές αρχές.
Σχετικά με τις δεσμεύσεις της ελληνικής κυβέρνησης για το κλίμα και τη βιοποικιλότητα:
- Στην COP29 στο Μπακού, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης παρουσίασε την Ελλάδα ως «πρωτοπόρο [στην] ενεργειακή μετάβαση», ενώ στη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για τους Ωκεανούς τον περασμένο Ιούνιο δήλωσε ότι «η Ελλάδα θέλει να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της προστασίας της μοναδικής βιοποικιλότητας των ελληνικών θαλασσών… θεωρούμε το θαλάσσιο οικοσύστημά μας όχι μόνο μέρος της ταυτότητάς μας, αλλά και υποχρέωση που πρέπει να προστατεύσουμε για τις μελλοντικές γενιές». Εδώ, η ελληνική κυβέρνηση παρουσίασε τον εαυτό της ως υπέρμαχο της διατήρησης της θαλάσσιας βιοποικιλότητας με την ανακήρυξη δύο νέων θαλάσσιων πάρκων. Ωστόσο, ένα από αυτά – το θαλάσσιο πάρκο του Ιονίου – βρίσκεται δίπλα στα νέα πεδία έρευνας και εξόρυξης πετρελαίου και αερίου, πράγμα που σημαίνει ότι οι στόχοι θαλάσσιας προστασίας θα τεθούν αμέσως σε κίνδυνο.
Περαιτέρω πλαίσιο:
- Η Greenpeace δημοσίευσε πρόσφατα μια μελέτη στην οποία αναφέρεται ότι η ΕΕ θα μπορούσε να απαγορεύσει την εξόρυξη νέων κοιτασμάτων πετρελαίου και αερίου, προκειμένου να τηρήσει τις υποχρεώσεις της σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και κλίματος.
- Τον Ιανουάριο, ένας βρετανός δικαστής έκρινε παράνομη την έγκριση δύο νέων μεγάλων κοιτασμάτων πετρελαίου και αερίου, εν μέρει επειδή η εταιρεία δεν είχε λάβει υπόψη τις κατάντη εκπομπές (εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα που προκύπτουν από την καύση πετρελαίου και αερίου) στην εκτίμηση επιπτώσεων.
- Η ίδια η Επιτροπή δημοσίευσε πρόσφατα το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τους Ωκεανούς, στο οποίο τονίζεται η σημασία της «μείωσης της εξάρτησης της Ευρώπης από τα ορυκτά καύσιμα, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που εξάγονται από τον θαλάσσιο βυθό, εξαιτίας των κινδύνων για τα θαλάσσια οικοσυστήματα».
- Τον Ιούλιο του 2025, η Ελλάδα, η Τουρκία και η Κύπρος βίωσαν έναν από τους πιο καταστροφικούς μήνες πυρκαγιών. Δεκάδες χιλιάδες στρέμματα γεωργικής γης, κατοικιών και θέρετρων καταστράφηκαν, ενώ ένα σημαντικό μέρος του νησιού των Κυθήρων κάηκε. Μια μελέτη αποδόσεως ευθυνών διαπίστωσε ότι οι πυρκαγιές ήταν περίπου 10 φορές πιο πιθανές λόγω της κλιματικής αλλαγής.
