Om de ernst van de klimaatcrisis beter in beeld te brengen, spreekt Greenpeace Nederland met Jaco van Wezel, meteoroloog en woordvoerder voor Weeronline. Tijdens zijn studie aan Wageningen University specialiseerde hij zich in meteorologie, luchtkwaliteit en klimaat.
Het is een zwaar thema, dus laten we wat luchtiger beginnen. Zwemmen of schaatsen?
Schaatsen! Ik heb daar echt van genoten in februari. Het is zo zeldzaam aan het worden, dat het daardoor extra speciaal is.
Hoe komt het eigenlijk dat schaatsen op natuurijs tegenwoordig zo zeldzaam is?
Dat heeft alles met de opwarming van de aarde te maken. De winters worden steeds warmer en het water daardoor ook. Dus als het dan eens koud is, dan moet het water eerst nog afkoelen. Het is bij een vergelijkbare weersituatie nu veel minder koud dan een halve eeuw geleden. De Noordpool is inmiddels al vier graden warmer geworden dan halverwege de vorige eeuw, dus als de wind een keer uit die hoek waait, dan stroomt er minder koude lucht naar ons land dan vroeger.
Is dit een stijgende lijn of kan dit teruggedraaid worden?
Voorlopig zet die stijging alleen maar door vanwege de uitstoot van broeikasgassen. Ook al zouden we per direct stoppen met het uitstoten van alle CO2, dan nog zet die stijgende lijn in de temperatuur jaren door. Kijk bijvoorbeeld naar wat er in Rusland gaande is: daar ontdooit de permafrost (bevroren grond die vol methaan zit – red.). Door dit proces komen er schadelijke broeikasgassen zoals methaan vrij in de atmosfeer. Dat leidt tot meer opwarming. Maar je hebt ook CO2 dat tientallen jaren in atmosfeer blijft zitten. De stijgende lijn hebben we sowieso de rest van deze eeuw.
Wat een droevig beeld.
Ja, zeker.
Heeft de bewustwording van de klimaatcrisis door uw studie en werk invloed op uw leven?
Ik ben wel bewuster geworden. Omdat je ziet wat er met het klimaat gebeurt. Dus ik maak bijvoorbeeld meestal de keus om met de auto op vakantie te gaan en in de buurt van Nederland blijven, in plaats van vliegen. Het is voor het milieu veel beter. Korte afstanden kun je ook heel goed afleggen met de trein. Met het vliegtuig ben je er misschien wel sneller en het is goedkoop, maar het is enorm vervuilend.
Kunt u als meteoroloog, als expert eigenlijk, de ernst van de klimaatcrisis voor ons schetsen?
We zien dat er, eigenlijk al sinds de industriële revolutie, meer CO2 in de lucht terecht is gekomen. Daarbij zien we een rechtstreeks verband met het stijgen van de temperatuur. Dan kun je in eerste instantie zeggen als Nederlander: “das toch lekker, dan hebben we warmer weer”. Maar je bent ook je schaatsplezier in de winter kwijt en in de zomer krijgen we vaker extreme hitte.
De poolkappen smelten en daardoor heeft de Noordpool steeds minder ijsoppervlak en steeds minder dik ijs. De Noordpool is heel belangrijk, want het is het koelelement van de aarde. Als we dat verliezen, kan de opwarming alleen nog maar versnellen. Verder zien we in de zomer vaker periodes van droogte en periodes van wateroverlast. Dat zijn de direct zichtbare gevolgen. Daarnaast heb je natuurlijk ook de zeer negatieve gevolgen voor planten en dieren.
Dat zijn behoorlijk kwalijke gevolgen. Ik neem aan dat die droogtes en wateroverlast ook niet prettig zijn voor de boeren in Nederland. Heeft het ook nog ernstige gevolgen voor de mens? Dus voor onze gezondheid of ons voortbestaan?
De stijgende zeespiegel is zeker een bedreiging. Nederlanders zijn goed in het verhogen van de dijken, maar er kunnen nog steeds gevaarlijke situaties ontstaan. Wanneer het bijvoorbeeld stormt op zee en er tegelijkertijd veel neerslag valt in Duitsland en in de Alpen, dan zorgt dat aan beide kanten voor een hoge waterstand en dat water kun je vervolgens nergens kwijt. Dat is een gevaarlijk doemscenario waar we wel rekening mee moeten houden in Nederland.
De grote bedrijven zijn natuurlijk de grote boosdoeners, maar wat kunnen wij zelf doen?
Ik zeg altijd: je kan veel kleine dingen doen. Want ook wij moeten rekening houden met het veranderen van het klimaat. De zomers worden warmer en dan is een betegelde tuin geen slim idee. De tegels houden de warmte vast en kunnen het regenwater niet opvangen. Daardoor neemt de droogte sneller toe. Een regenton aanschaffen om het regenwater op te vangen, is een goed idee. Of meer groen in je tuin planten, dat zorgt voor verkoeling. Dat zijn kleine aanpassingen, die niet heel duur hoeven te zijn. Je hebt er plezier van en het is eigenlijk voor alles goed.
U noemt de ernstige gevolgen van de klimaatcrisis al. Vindt u dat meteorologen zich te veel bemoeien met de politiek, als zij zich uitspreken over de ernst van de situatie?
Wij willen ons niet mengen in een politieke strijd. Wij willen de feiten brengen en vertellen wat er gaat gebeuren, gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. Maar we vinden ook dat we de verantwoordelijkheid hebben om te zeggen: er moet nu actie komen. Meer en snellere actie vooral. We zijn blij dat er dingen gebeuren, maar het gaat niet snel genoeg als we als doel hebben om het Parijsakkoord na te leven.
U vertelt alleen het objectieve klimaatverhaal?
Ja.
U zei ook al: aan het einde van deze eeuw gaan we meer te maken krijgen met het stijgen van de zeespiegel. Hoe ziet u de toekomst voor de volgende generatie?
Ik vind dat heel spannend, omdat het maar de vraag is of we de CO2-uitstoot op tijd naar beneden gaan brengen. Misschien blijft het binnen de perken en dan kunnen we met heel veel aanpassingen, wat ook veel geld gaat kosten natuurlijk, het beheersbaar houden. Maar loopt het uit de hand, dan kan de aarde zo sterk opwarmen dat er allerlei effecten gaan plaatsvinden die we nu nog niet eens kunnen bedenken. We moeten beleid voeren om ons hier op aan te passen.
Wij leven in het welvarende Nederland, waar we heel veel kunnen. Maar in landen zoals Bangladesh is een stijgende zeespiegel natuurlijk nu al een bedreiging en dat wordt alleen maar meer. Klimaatmigratie , mislukte oogsten… dat zijn directe oorzaken in die regio’s.
Wat vindt u ervan dat er nog steeds klimaatontkenners zijn?
Het is denk ik een gevolg van wat er in de politiek gestimuleerd wordt door bepaalde partijen. Het is een moeilijke boodschap en dan is het makkelijker om de kop in het zand te steken en te zeggen: het valt wel mee. Maar het valt helemaal niet mee en dat is een boodschap die mensen niet fijn vinden om te horen.
Wat betekent het concreet voor Europa of zelfs wereldwijd? Wat is het toekomstbeeld?
Het toekomstbeeld is een wereldwijde bedreiging met periodes van hitte en droogte. Die kunnen uiteindelijk ook oogsten gaan verpesten en wat dat betreft kan het de voedselvoorziening in gevaar brengen. Dat is een reëel risico. Verder kan de stijgende zeespiegel voor klimaatmigratie gaan zorgen. En de vraag is ook nog of dat weer tot conflicten gaat leiden.
U heeft het over mislukte oogsten en waterschaarste. Hoe snel komt die waterschaarste?
We hebben in Nederland het voordeel dat het IJsselmeer vol met water zit. De afgelopen drie zomers zagen we dat we veel drinkwater nodig hadden. Drinkwater wordt onttrokken aan de bodem, waardoor de natuurgebieden extra snel verdrogen. Dat is een bedreiging voor de bossen, terwijl we de bossen zo hard nodig hebben om CO2 op te nemen. Dus waterschaarste speelt ook nu al een rol in Nederland.
We hebben inmiddels best een somber plaatje geschetst zo. Maar bent u dan een pessimist of een optimist?
Het klinkt allemaal heel somber, maar ik denk dat het realistisch is. Dat zijn gewoon de feiten. Maar ik ben optimistisch omdat ik denk dat het langzamerhand bij heel veel mensen leeft, dat we iets moeten doen aan het klimaat.
We gaan nog een paar politieke vraagjes doen. Doet de overheid genoeg?
Nee! Er gebeuren wel dingen, maar het gaat niet snel genoeg. Want de 1,5 graad wereldwijde opwarming die als streefdoel is afgesproken bij het Klimaatakkoord van Parijs, naderen we nu al. Het doel is om onder de twee graden te blijven. Maar met de huidige maatregelen, als je die implementeert, dan gaat dat gewoon niet lukken. We moeten nu maatregelen nemen om over vijftig jaar een afvlakking van die temperatuurstijging te realiseren. Dus er is meer nodig en het moet sneller.
Maakt u zich ook zorgen?
Ja. Ik ben wel benieuwd waar het heen gaat. Sceptici hebben het vaak over de rol van Nederland hierin en die vraag snap ik wel. Want we hebben wel wereldwijde actie nodig, anders is het effect te klein. We moeten niet afwachten tot de rest van de wereld meedoet. Het zou goed zijn als Nederland meer gaat doen!
Het klimaatdoel staat nu op netto 55% CO2 reductie. Greenpeace is van mening dat dit 65% moet zijn om nog aan het Klimaatakkoord van Parijs te kunnen voldoen van die maximale opwarming van 1,5 graden. Vindt u 55% genoeg?
Als alle maatregelen die er nu liggen worden geïmplementeerd, dan kan het klimaat in 2100 ruim drie graden zijn opgewarmd, en binnen tien jaar verwachten we die anderhalve graad al te halen. Als we rond 2050 klimaatneutraal leven, dan nog heb je er lang last van. Dus eigenlijk zeggen wij: met de huidige maatregelen is het niet haalbaar.
Moeten die maatregelen dan ook omhoog?
Ja, dat zou wel ons advies zijn. Meer en sneller.
MAAK HET VERSCHIL. MAAK TOEKOMST.
Welke partijen straks ook de regering gaan vormen, de klimaatcrisis is een van de grootste uitdagingen. Daarom roepen we het nieuw te vormen kabinet op om aan de slag te gaan met een groen en eerlijk regeerakkoord. Doe je mee? Teken de petitie.
Doe mee