De oorlog in Oekraïne is niet alleen het zoveelste voorbeeld van hoe olie en gas wereldwijd behalve de klimaatcrisis ook conflicten aanwakkeren. Het maakt ook pijnlijk duidelijk hoe groot onze verslaving aan fossiele brandstoffen is én hoe belangrijk het is om die verslaving te doorbreken. Daarbij hoeven we niet te kiezen tussen twee kwaden: gasboringen in de Noordzee of nieuwe aardbevingen in Groningen. Er is een derde weg, eentje die leidt naar een duurzame en leefbare wereld voor iedereen.
De relatie tussen fossiele brandstoffen en conflicten
Het is duidelijk dat Europa’s afhankelijkheid van olie en gas Poetins oorlogsmachine mede financiert. Alleen al in 2020 maakten Europese landen zo’n 60,1 miljard euro over naar Rusland, in ruil voor megahoeveelheden gas, olie en steenkool. Geld dat door Rusland is gebruikt om wapens te kopen.
In het verleden zagen we al dat eindige, fossiele brandstoffen het fundament vormen van vervuiling, corruptie en conflicten. Ook de toekomst baart zorgen. Door de steeds erger wordende klimaatcrisis zal onze wereld steeds minder leefbaar zijn. Oogsten zullen vaker mislukken door extreem weer (zoals droogte en overstromingen) en toenemende hitte. Dat betekent onder andere dat voedselprijzen stijgen: een andere aanjager van conflict.
In een wereld die steeds minder stabiel wordt neemt ook het risico op grotere financiële en economische crises toe. Daarom is het niet alleen belangrijk dat Europa de import van fossiele brandstoffen uit Rusland stopzet om Poetins oorlogsmachine te verzwakken. Ook moeten we razendsnel alle fossiele brandstoffen uitbannen.
Hoe verslaafd zijn we aan olie en gas?
In 2021 kwam er minder dan 10% van de totale energie die in Nederland is gebruikt uit duurzame bronnen: wind-, water- of zonne-energie. We draaien dus nog steeds op heel veel fossiele brandstoffen: olie, gas en steenkool.
Nederland is een van de twee grootste importeurs van olie uit Rusland. Vorig jaar importeerden we voor 16,1 miljard euro aan fossiele brandstoffen uit Rusland. Meer dan de helft daarvan was ruwe aardolie. Ruim 15% van het gas dat in Nederland wordt gebruikt komt uit Rusland. Voor heel Europa is dat nog meer: zo’n 40%.
Een groter probleem dan waar de energie vandaan komt, is dat we er zo veel van gebruiken. Daarom moeten de inspanningen van de EU nu niet gericht worden op het vervangen van Poetins gas door andere fossiele brandstoffen. De focus moet liggen op het terugdringen van de vraag naar energie en het zo snel mogelijk overschakelen op écht hernieuwbare energiebronnen.
Hoe komen we snel van die verslaving af?
Goed nieuws: we kunnen binnen een jaar voor een groot deel af van Poetins gas. En nee, niet door nieuwe gasvelden in de Noordzee aan te boren of aardbevingen in Groningen te riskeren. Dat is kortzichtig en onnodig.
Beter kunnen we de energietransitie versnellen en voor een heleboel laaghangend fruit gaan. Vooral met slimme maatregelen op energiebesparing. Denk aan thermische isolatie bij de grote industrie. Of het ‘s nachts uitschakelen van verlichting in kantoren, scholen en bedrijven. De Nederlandse Vereniging van Duurzame Energie heeft een mooie inventarisatie (PDF) gemaakt van mogelijke maatregelen. Zulke maatregelen zijn goed voor het klimaat, goed voor de portemonnee én we zijn af van Poetins gas.
Ook de vraag naar olie kunnen we snel omlaag brengen, bijvoorbeeld door korte vluchten te verbieden. Een op de drie vluchten op Schiphol is korter dan 750 km, dus die kunnen we prima missen. Als de EU korte vluchten verbiedt bespaart dat genoeg kerosine om 2 miljard euro minder aan olie uit Rusland te importeren.
Heeft het zin als ik zelf de thermostaat lager zet?
In Europa massaal de thermostaat een paar graden lager zetten heeft zeker zin. Volgens energie-experts zou het tijdelijk stoken op 16 graden de afhankelijkheid van gas met ruim een derde terugdringen.
Maar de grote winst is vooral te behalen bij de industrie en grote kantoorgebouwen. Dus naast dat je zelf een dikke trui aantrekt, spreek ook vooral je directeur aan. En nog belangrijker: blijf bij onze overheid aandringen op die razendsnelle omslag van fossiel naar écht hernieuwbare energie. Zodat we toewerken naar een duurzame en leefbare wereld voor iedereen.