‘Ach, onze dijken kunnen wel een stootje hebben!’ Als het over klimaatverandering en Nederland gaat, is er meestal wel iemand die zoiets roept. Maar er zijn Nederlandse gemeenten die niet ‘achter de dijken’ liggen. Die zijn overgeleverd aan de snel stijgende zeespiegel. Bonaire bijvoorbeeld, een zogenoemde bijzondere gemeente van Nederland, die nu al de effecten merkt van de klimaatcrisis. Greenpeace komt nu in actie, omdat de Nederlandse overheid het keihard laat afweten.
Een (bijzondere) gemeente van Nederland
Eerst een snelle bijspijkerles: het Caribische eiland was eeuwenlang een kolonie van Nederland, een pijnlijke geschiedenis vol uitbuiting en onvoorstelbaar leed. In 2010 werd Bonaire een bijzondere gemeente van Nederland. Dat betekent dat de 23.000 inwoners dezelfde rechten zouden moeten hebben als burgers in het Europese deel van Nederland. Bonairianen brengen hun stem uit voor de Tweede Kamerverkiezingen en hebben een Nederlands paspoort. Voor de eilanden Sint Eustatius en Saba geldt hetzelfde.
Het koraal is van levensbelang
Veel buitenstaanders en vakantiegangers zien het koraal dat rond het hele eiland ligt vooral als een toeristische attractie. Maar het koraal is voor Bonairianen vrij letterlijk van levensbelang. Het beschermt het kleine eiland als een natuurlijke golfbreker tegen de (door klimaatverandering) stijgende zeespiegel. Geen overbodige luxe, als je bedenkt dat de meeste Bonairianen in de laaggelegen gebieden van het eiland wonen. De hoofdstad Kralendijk ligt pal aan zee.
Kleine eilanden zijn de klos
Wereldwijd – en Bonaire is helaas geen uitzondering – staan koraalriffen onder druk. Steeds warmer water, verzuring en vervuiling tasten het koraal aan. Als we toelaten dat de temperatuur deze eeuw met 2 graden Celsius stijgt, zal wereldwijd bijna al het koraal verloren gaan. Voor Bonaire zou dat desastreus zijn. Net als vele andere kleine eilanden en kustgemeenschappen ligt het in de gevarenzone als het gaat om klimaatverandering.
Het IPCC, het wetenschappelijke klimaatbureau van de Verenigde Naties, laat er geen twijfel over bestaan: ‘De stijging van de zeespiegel vormt een existentiële bedreiging voor eilandstaten, laaggelegen kustgebieden en de daar aanwezige gemeenschappen, infrastructuur and cultureel erfgoed.’
Uit een nieuw rapport van het KNMI blijkt dat het water rond Bonaire en de andere twee Caribisch-Nederlandse eilanden, Saba en Sint-Eustatius, waarschijnlijk sneller zal stijgen dan het wereldgemiddelde. Inwoners krijgen te maken met hoge waterstanden en overstromingen door bijvoorbeeld stormen. Delen van Bonaire zullen onbewoonbaar worden. Erosie van de kusten en de stranden die langzaam opgeslokt worden door de zee zullen daarnaast ook veel invloed hebben op toerisme. “De volgende generatie eilandbewoners zal hoe dan ook terecht komen in een heel ander landschap”, schrijft het KNMI.
Droogte en armoede
Naast de stijgende zeespiegel zal Bonaire steeds vaker te kampen krijgen met extreem weer, met name hittegolven en aanhoudende droogte. Als we de CO2-uitstoot deze eeuw niet drastisch terugschroeven, dreigen delen van Bonaire tot woestijn te worden. Hittegolven zijn een serieuze bedreiging voor de volksgezondheid, waar vooral kwetsbare groepen zoals ouderen onder zullen lijden. Over kwetsbare groepen gesproken, het IPCC benadrukte in zijn meest recente rapport nog dat ongelijkheid en armoede gemeenschappen belemmeren om zich aan het veranderende klimaat aan te passen.
Onderzoek wijst uit dat maar liefst 40% van de huishoudens op Bonaire een inkomen heeft dat lager is dan het bestaansminimum, het minimumbedrag dat iemand nodig heeft om rond te komen. En de situatie is alleen maar verslechterd sinds 2010, toen Bonaire de status kreeg van bijzondere gemeente binnen Nederland. Veel mensen hebben twee banen, maar verdienen nog altijd niet voldoende, omdat de vaste lasten, zoals huur, boodschappen, water en energie, relatief hoog zijn.
Gebrek aan wetenschappelijk onderzoek
We schreven eerder hoe klimaatverandering kleine eilanden (letterlijk) van de kaart dreigt te vegen. Tuvalu, Kiribati, Barbados: ze dreigen de komende jaren onder de golven te verdwijnen. Hoe zit het met Bonaire, vraag je je misschien af? Wetenschappers luidden eerder al de noodklok, maar heel precies weten we het niet. En dat is gek, zacht gezegd. Want voor Europees Nederland heeft de overheid talloze studies laten uitvoeren waarin allerlei verschillende scenario’s tot in detail worden uitgewerkt. Op basis daarvan heeft de staat strategieën en programma’s in het leven geroepen om de Nederlandse bevolking zo goed mogelijk te beschermen tegen de impact van de klimaatcrisis.
Nou ja, niet de hele bevolking, dus. Want we weten heel goed dat Bonaire in de gevarenzone ligt, maar precieze informatie hebben we niet. Laat staan dat Den Haag uitgewerkte plannen heeft klaarliggen om het eiland tegen het ergste klimaatgeweld te beschermen. Dat is, wat Greenpeace betreft, onacceptabel. En dus doen we nu wat de overheid nalaat: we hebben de Vrije Universiteit Amsterdam gevraagd om onafhankelijk onderzoek te doen naar de gevolgen en gevaren van klimaatverandering op Bonaire. Alleen op basis daarvan kunnen de juiste stappen worden gezet om Bonaire te beschermen.
Een mooie toekomst
Ook moet er beter worden geluisterd naar de inwoners, naar hun ervaringen en ideeën. Zo komen we tot de beste oplossingen voor alle Bonairianen. Er is een klein team van Greenpeace-medewerkers op Bonaire. De komende tijd gaan we met mensen op Bonaire in gesprek over de klimaatcrisis. We willen horen wat mensen zelf ervaren, en waar ze aan denken voor mogelijke oplossingen.
De Nederlandse staat moet álle burgers beschermen tegen de impact van klimaatverandering. Of die nu in Valkenburg wonen, op Ameland of op Bonaire. Zo bouwen we samen aan een veilige en goede toekomst voor iedereen. Dat is wat Greenpeace betreft de kern van klimaatrechtvaardigheid (bij sommigen beter bekend als climate justice). Wil je op de hoogte blijven van deze campagne? Schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief.
Doe mee