Na zes jaar lang procederen is er dan eindelijk een eindoordeel; de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) moet twee bedrijven die in 2014 fout hout hebben geïmporteerd alsnog inspecteren. Dat is goed nieuws, want het betekent dat de illegale houtwet (EUTR), die in 2013 in werking trad om de import van illegaal hout van de Europese markt te weren, beter gehandhaafd moet worden. Maar…. er is een maar.
Want wat deze rechtszaak ook laat zien, is dat er gaten zitten in ons rechtssysteem. Als de NVWA niet snel en adequaat optreedt tegen bedrijven die de fout ingaan, kunnen deze bedrijven makkelijk onder hun straf uitkomen.
Geen boete achteraf
Snel en adequaat optreden is natuurlijk de belangrijkste oplossing van dit probleem. En dat kan goed. Bijvoorbeeld door fout hout terug te vorderen. Maar we constateren ook een manco in het recht, waar de foute bedrijven het meest van profiteren. Het bestuursrecht, waaronder deze illegale houtwet (de EUTR) valt, mist de mogelijkheid voor het opleggen van een boete achteraf. De NVWA kan alleen een herstelsanctie opleggen. Dat betekent dat een bedrijf dat niet zorgvuldig is geweest om de import van illegaal hout te stoppen, een voorlopige boete of sanctie opgelegd kan krijgen, die pas geldig wordt als het bedrijf nogmaals de fout ingaat. Een boete voor de toekomst dus.
Handhaving is noodzakelijk
En dat levert problemen op. Wij hadden namelijk al in 2014 bewezen dat enkele Nederlandse houtbedrijven de illegale-houtwet overtraden omdat zij fout hout hadden geïmporteerd. We wezen de NVWA op deze bedrijven, maar die deelde alleen maar wat waarschuwingen uit, in plaats van zo’n boete voor de toekomst. Wij boos. Want hoe kunnen we de bossen goed beschermen met een wet, als deze wet zo slap wordt gehandhaafd? Dus klaagden we de NVWA aan voor nalatigheid.
En toen gebeurde iets raars. Omdat de NVWA niet meewerkte, duurde de rechtszaak erg lang. Inmiddels waren we drie jaar verder en meende de NVWA dat een herstelsanctie -gericht op een toekomst die al was geweest- geen zin meer had. Wel erkenden ze dat ze in het verleden te slap waren geweest. Dit was de wereld op z’n kop. Want doordat de NVWA de boel vertraagde, konden ze vervolgens zeggen dat het misdrijf ‘te lang geleden’ had plaatsgevonden om nog iets te doen.
Weer naar de rechter
Wij nog bozer. En weer naar de rechter. Dit keer stelden wij dat de NVWA deze foute houtbedrijven alsnog een herstelsanctie moest opleggen. Als de in 2014 foute bedrijven tijdens controles nog steeds niet hun verplichte zorgvuldigheidssysteem op orde zouden hebben, zouden zij deze boetes voor de toekomst – die inmiddels was geweest- alsnog moeten betalen. De NVWA vond van niet, omdat sommige bedrijven al failliet waren, of nu wel goed deden, of geen hout meer importeren of…
Volg je me nog?
De wet aanpassen
Wat we willen is een goed functionerende wet, die ervoor zorgt dat Nederlandse bedrijven niet meer betrokken zijn bij illegale houtkap. Daarvoor moet de NVWA snel en daadkrachtig optreden. Daarover ging deze rechtszaak. Dus niet een beetje aanmodderen met waarschuwingen, maar foute bedrijven écht aanpakken. De NVWA kan stevige herstelsancties opleggen, zoals het terugvorderen van illegaal hout.
Om goede handhaving verder te verbeteren, moeten we de wet aanpassen, zodat een bedrijf dat in de fout gaat, ook daadwerkelijk gestraft kan worden. Gewoon simpel, met een boete achteraf.*
Zo’n boete is niet alleen goed om bedrijven te straffen die bewezen betrokken zijn bij de wereldwijde illegale houtkap. Ook voor een toekomstige Bossenwet, die bedrijven verplicht om geen producten meer te verkopen die elders leiden tot ontbossing en mensenrechtenschendingen, is deze wetsverandering essentieel.
Dus Tweede Kamerleden en wetmakers: in het belang van de wereldwijde bossen, zorg ervoor dat deze wetswijziging zo snel mogelijk wordt gerealiseerd!
* De adviseur van deze rechtszaak, Advocaat-Generaal Wattel, pleit eveneens voor het aanpassen van het bestuursrecht om een boete achteraf te kunnen opleggen. Want alleen dan kun je foute bedrijven echt goed aanpakken, is zijn mening. Bovendien past zo’n boete achteraf ook beter bij de begane misdaad: de schade aan het woud is door de illegale kap immers al gepleegd en daarbij past een boete.
De Europese Unie geeft burgers inspraak over wat ze kan doen om ontbossing te stoppen. Het antwoord is simpel: een Europese Bossenwet! Roep de Europese Commissie op de wereldwijde bossen te beschermen.