Hoe een verziekt voedselsysteem desastreuze gevolgen heeft
Wie de ontwikkelingen in de vlees- en zuivelindustrie volgt, wordt regelmatig opgeschrikt door een flink schandaal. Gaat het niet over de voedselveiligheid, dan wel om dierenwelzijn. We worden geregeld overvallen door berichten over vogelgriep en de varkenspest, soms ook door veeziekten met grote gevolgen voor menselijke gezondheid. Ook recent kwam er weer een aantal schandalen voorbij. Een greep uit de gebeurtenissen in de vee- en vleesindustrie die de laatste maanden het nieuws haalden:
Massale vissterfte door lekkende mest
Doordat een mestsilo van een boer in het Belgische Plombières open scheurde, stroomde er begin september 40 kubieke meter mest door het Limburgse riviertje de Geul. Gevolg: massale vissterfte. De Geul is uniek in ons land. Er komen veel zeldzame dieren en planten voor. Van de bijzondere vissen – zoals zalmen, forellen en beekdonderpadden – is nog maar 5% over, schatten deskundigen. Het Limburgse riviertje gaat al veel langer gebukt onder schadelijke hoeveelheden meststoffen.
Varkens stikken in geautomatiseerde stal
In Haaren (Noord-Brabant) zijn in augustus meer dan duizend varkens gestikt, doordat in hun volautomatische stal het alarm van de uitgevallen ventilatie niet werkte. In deze ‘moderne’ stal is geen boer meer aanwezig, want de voermachines en andere apparaten werken volautomatisch. Doordat er geen meldingsplicht bestaat voor dit soort gebeurtenissen, was de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) niet eens op de hoogte van dit schandaal.
Gif in eieren
In juni publiceerde de ‘Commissie Onderzoek fipronil in eieren’ haar eindconclusies. In stallen met legkippen werd het verboden insecticide fipronil gebruikt. Resten van dit gif werden teruggevonden in de eieren in 2017. Er werden in Nederland wel 3,5 miljoen kippen bij 160 stallen afgemaakt omdat ze mogelijk besmet waren met het omstreden insecticide. Voedselveiligheid ‘krijgt niet alleen onvoldoende aandacht’ van de bedrijven, ook de politiek komt pas in actie als een crisis zich voordoet, concludeert de commissie onder leiding van Winnie Sorgdrager.
100.000 dieren overlijden jaarlijk door stalbranden
Dierenwelzijnsorganisatie Wakker Dier houdt bij hoeveel dieren sterven bij stalbranden. Alleen dit jaar al (tot begin augustus) stierven bijna 100.000 dieren een verschrikkelijke dood doordat in de stallen onvoldoende maatregelen worden getroffen.
Toezicht in slachthuizen ver beneden peil
De onderzoeksjournalisten van Investico openbaarden een schandalige situatie in slachthuizen. Werknemers worden uitgebuit en toezichthouders geïntimideerd. Door de controles op voedselveiligheid en dierenwelzijn te privatiseren is nu de situatie ontstaan dat de overheid onvoldoende zicht en grip heeft op de gang van zaken in de slachthuizen en de zo belangrijke bescherming van dieren, werknemers en consumenten niet kan garanderen. De slager keurt letterlijk zijn eigen vlees. De druk om meer snelheid en efficiency bij het aan de lopende band slachten van dieren leidt tot een doorgedraaide industrie waar dieren zijn verworden tot producten. Alles om zoveel mogelijk winst te maken.
Bekijk onze tijdlijn van voedselschandalen van de afgelopen jaren hieronder (artikel gaat door onder de tijdslijn):
Geen rotte appels, maar een rot systeem
Vanuit de landbouwsector wordt vaak gereageerd op deze schandalen alsof het gaat om enkele ‘rotte appels’, of over een ‘incident’ – een op zichzelf staande, onvoorziene gebeurtenis. Onze tijdlijn van schandalen (vanaf 2011 tot heden) laat helaas zien dat schandalen binnen de vleesindustrie schering en inslag zijn. Oftewel: door winsten voorop te stellen, is het gehele voedselsysteem op hol geslagen. De regie lijkt ver te zoeken. Deze tijdslijn is waarschijnlijk het topje van de ijsberg, omdat het het resultaat is van een oppervlakkige analyse van meldingen in media en door autoriteiten is.
Het gros van deze schandalen is te herleiden tot de manier waarop vlees geproduceerd wordt en hoe dieren gehouden worden in ons land. Een systeem dat draait op efficiënte productie en zo laag mogelijke kosten per kilo product. Het doorgedraaide winstmodel leidt tot enorme hoeveelheden dieren in megastallen, die een slecht leven leiden met een pijnlijke dood als eind. Dit systeem is daarnaast erg kwetsbaar voor uitbraken van veeziekten. Er is nog steeds te hoog antibioticagebruik, het mestoverschot duurt voort en hyperproductieve graslanden verdringen weidevogels en vlinders.
Minder is meer
De oplossing is even simpel als ingrijpend; Greenpeace pleit voor een verandering in onze vlees- en zuivelproductie en -consumptie. Om het klimaat, de natuur, de dieren en – niet in de laatste plaats – de boeren te helpen, moeten we minder vlees en zuivel consumeren en betere ecologische productie nastreven. Een plantaardig dieet is bovendien beter voor je eigen gezondheid. Lees verder in onze rapporten ‘Minder is meer‘ en ‘De vleeskoorts van de Rabobank‘.