İklim Eylemi Durum Raporu 2025: Paris Anlaşması’ndan 10 yıl sonra hâlâ hedefin gerisindeyiz

İklim Eylemi Durum Raporu’na göre, Paris Antlaşmasının imzalanmasının üzerinden geçen on yılda 2030 hedeflerine ulaşıp ulaşamayacağımıza dair 45 göstergeden hiçbiri olumlu yanıt vermiyor. Yapılması gerekenlerin başında kömürlü termik santralleri kapatmak geliyor.

30. İklim Değişikliği Tarafları Toplantısına (COP30) doğru giderken iklim değişikliği, iklim eylemi ve enerji gibi alanlarda uluslararası raporlar da arka arkaya yayınlanmaya başladı. Bunlardan biri de State of Climate Action 2025 (İklim Eylemi Durum Raporu 2025) raporu. Rapor, iklim değişikliği ile mücadelede en önemli adımlardan olan Paris Antlaşmasının imzalanmasının üzerinden geçen on yılda 45 gösterge üzerinden 1,5°C hedefiyle uyumlu 2030 hedeflerine ulaşıp ulaşamayacağımıza dair bir değerlendirme yapıyor. Rapora göre 45 göstergedeki ilerleme bu haliyle bizi 1,5°C ve 2030 hedeflerine ulaştıramıyor. 

Rapora göre Paris Antlaşmasının imzalanmasından sonra geçen on yıl “teknolojik atılımların politik gerilemelerle yan yana yaşandığı bir on yıl”. Bu süreçte yenilenebilir enerji ve elektrikli ulaşım rekor hızlarad büyüdü fakat küresel emisyonlar da artmaya devam ediyor. Küresel sera gazı emisyonları 2023 yılında 56,6 gigaton CO₂ eşdeğeri seviyesine ulaşarak tarihin en yüksek değerini gördü. 2015 yılından bu yana her yıl kayıtlı en sıcak yıllar arasında yer aldı ve 2024 yılı ise tüm zamanların en sıcak yılı oldu. Aynı dönemde, fosil yakıtlara kamu finansmanı yılda 1,6 trilyon dolara yükseldi, ormansızlaşma hızlandı ve jeopolitik gerilimler uluslararası işbirliğini zayıflattı. 

Ancak yine aynı dönemde güneş enerjisi artık tarihin en hızlı büyüyen enerji kaynağı haline geldi. Çin tek başına 1 terawatt’tan fazla fazla güneş enerjisi kapasitesi kurarak 2010 yılına göre bin kat artış sağladı. Küresel temiz enerji yatırımları 2024 yılında 2 trilyon doları aşarak fosil yakıtlara yapılan yatırımların iki katına çıktı. 

Hedeflerle uyum yakalandı mı?

Rapora göre iklim değişikliği ile mücadelede küresel karnemiz net: 

• 45 göstergenin 0’ı hedeflerle uyumlu ilerliyor. 
• 6 gösterge doğru yönde ama çok yavaş ilerliyor (hafif hizmet araç satışlarında elektrikli araçların payı, hafif hizmet araçları filosunda elektrikli araçların payı, tekrar ağaçlandırma, toprak gübrelemede sera gazı emisyonlarının yoğunluğu, geviş getiren hayvanlarda et verimliliği, küresel özel iklim finansmanı). 
• 29 gösterge için en az 4 kat hızlanma gerekiyor. 
• 5 gösterge tamamen yanlış yönde ilerliyor (küresel çelik üretiminde karbon yoğunluğu, kişisel araçlar ile yapılan yolculukların payı, Mangrove ormanlarının kaybı, gıda üretim kayıplarının oranı ve fosil yakıtlar için kamu finansmanı).

Ne yapmalı?

Rapor aynı zamanda 1.5°C hedefiyle uyum sağlamak için yapmamız gerekenler konusunda da öneriler sunuyor:

• Yılda yaklaşık 360 kömürlü termik santral kapatarak kömürden çıkışı 10 kat hızlandırmalıyız.
• Her dakika 22 futbol sahası büyüklüğünde ormanı koruyarak ormansızlaştırmayı 9 kat hızlı durdurmalıyız.
• Her yıl 1 trilyon dolar yatırım yaparak iklim finansmanını 4 kat artırmalıyız.
• Dünyanın emisyonları en yüksek şehirlerinde her yıl en az 1.400 kilometre uzunluğunda hafif raylı sistem, metro ve otobüs hızlı ulaşım şeritleri gibi sistemler inşa ederek uygun fiyatlı ve güvenilir toplu taşıma sistemleri oluşturulmasını 5 kat artırmalıyız.

1.5°C hem sembolik hem de tehlikeli bir dönüm noktası ve bu sınırın geçici de olsa aşılması; fırtınalar, kuraklıklar, seller, gıda krizleri ve ekosistem çöküşü gibi zincirleme krizleri tetikleyebilir. Bunu yakalamak teknik olarak hala mümkün. Bu ilerleme kendi kendine ya da sadece iyi niyetle olacak bir şey değil. Harekete geçerek hedefe ulaşabiliriz. Bunun için de hükümetlerin 2035 yılına ilişkin ulusal katkı beyanlarını (NDC) güncelleyip güçlendirmesi gerekiyor. Bugüne kadar yalnızca küresel emisyonların %31’ini temsil eden 62 ülke beyanlarını sundu ve bu beyanlar gereken azaltımların yalnızca küçük bir kısmını karşılıyor. 

Hala gerçek bir iklim eylemi için zaman varken harekete geçmenin ve adım atmanın tam zamanı.