7 soruda COP30

İklim değişikliği ile mücadelede en önemli küresel toplantı olan Birleşmiş Milletler (BM) 30. Taraflar Toplantısı (COP30) 10 Kasım tarihinde Belém, Brezilya’da başlıyor. İklim krizinin etkilerini bir kez daha gözler önüne seren ve iklim krizi ile mücadelede kritik bir eşik olan 1.5°C hedefini tutturabilmek için acilen eyleme geçilmesi çağrısı yapan raporların ışığında COP30 müzakerelerinin etkili adımlar ile sonuçlanmasının önemi daha da artmış oldu. 

10-21 Kasım’da gerçekleşecek COP30 öncesi COP30 nedir, kimler katılır, bu yılın farkı ne sorularına yanıtları sıraladık.

İşte 7 soruda COP30:

1. COP30 nedir?

COP (Conference of the Parties), yani Taraflar Konferansı, Birleşmiş Milletler’in 1992 yılında kabul ettiği İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi uyarınca her yıl düzenlenen küresel bir iklim zirvesi. Bu toplantıların amacı, dünyanın neredeyse tüm ülkelerini bir araya getirerek iklim krizine karşı ortak çözümler geliştirmek. 

İlk COP, 1995 yılında Almanya’nın Berlin kentinde yapıldı. O günden bu yana her yıl farklı bir ülkede toplanan COP zirveleri, devletlerin sera gazı emisyonlarını azaltma, iklim finansmanını artırma ve iklim adaletini sağlama konularında müzakere yürüttüğü en önemli uluslararası platform oldu. 

1997’de Kyoto Protokolü ve 2015’te Paris Anlaşması gibi dönüm noktası sayılan kararlar da bu süreçlerin sonucunda ortaya çıktı. COP toplantıları bugün hâlâ, ülkelerin iklim hedeflerini güncellediği, bilimsel veriler ışığında yeni taahhütlerde bulunduğu ve gezegenin geleceğini şekillendiren en büyük diplomatik buluşma olma özelliğini koruyor. COP30 adından da anlaşılacağı üzere bu buluşmaların 30.’su. 

2. Nerede, ne zaman gerçekleşecek?

COP30, Brezilya’nın Amazon bölgesinde yer alan şehirlerinden Belém’de düzenlenecek. Toplantının tarihi 10 Kasım – 21 Kasım 2025. 

3. Katılımcılar kimler?

COP30’a her yıl olduğu gibi taraf ülkelerin liderleri, bakanlar, diplomatlar, BM temsilcileri, bilim insanları, sivil toplum kuruluşları, aktivistler katılıyor. COP toplantılarında her sene iş dünyasından insanlar da yer alıyor. Özellikle geçtiğimiz COP’larda fosil yakıt şirketlerinin lobicilerinin katılımcılar içindeki sayısı büyük bir tartışma yarattı. Geçtiğimiz yıl Azerbaycan’da yapılan COP29’a 1773 kömür, petrol ve gaz sektörü lobicisi katılmıştı. 

4. Türkiye’den hangi kişi ve kurumlar yer alacak?

İklim Değişikliği Başkanlığından yapılan açıklamaya göre bu yıl COP öncesinde yapılan liderler zirvesinde Türkiye’yi Cumhurbaşkanı yardımcısı Cevdet Yılmaz temsil edecek. 10 Kasım itibariyle başlayacak müzakerelerde ise Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, Başkan Yardımcısı ve İklim Değişikliği Başmüzakerecisi Fatma Varank ve İklim Değişikliği Başkanı Prof. Dr. Halil Hasar yer alacak. Ayrıca sivil toplum kuruluşlarından temsilciler, belediye temsilcileri, iş dünyasından temsilciler ve medyadan temsilciler de orada olacak. 

5. COP30’da hangi başlıklar konuşulacak?

Bu yıl toplantının ana gündemi emisyon azaltım hedefleri ve iklim değişiminin finansmanı olacak. Müzakerelerde aşağıdaki başlıklar konuşulacak. 

Emisyon azaltım hedefleri ve emisyon azaltım açığı: Bu yıl ülkelerin 2035 için güncellenmiş Ulusal Katkı Beyanlarını (NDC) sundukları yıl. Şu ana kadar küresel emisyonların %63’ünü temsil eden 74 ülke NDC’lerini teslim etti. Maalesef şu ana kadar teslim edilenler ile 1.5°C hedefini tutturmamız için gerekli azaltım hedefi arasında fark büyük. Bu nedenle hedefe ulaşılabilmesi için atılacak adımlar müzakerelerin önemli bir bölümünü oluşturacak.  

Ormanlar, arazi kullanımı: Bu yıl COP30’a ev sahipliği yapan Brezilya, Amazon ormanlarının büyük bir kısmını da sınırları içinde bulunduruyor. Toplantıda ormancılık, arazi kullanımı, biyoçeşitlilik ve orman yutak kapasiteleri konuları konusunda kararlar alınması bekleniyor. 

Enerji dönüşümü: Özellikle emisyon azaltımı kapsamında enerji dönüşümü kritik öneme sahip. COP28’de yenilenebilir enerji kapasiteni üçe katlama kararından iki yıl sonra bu yıl enerji geçişi, adil dönüşüm konuları müzakerelerin odağında olacak. 

İklim finansmanı: Geçen yıl Azerbaycan’da yapılan COP29’da iklim değişikliği ile mücadelenin finansmanı konusunda kararlar alınmıştı. Şimdi bu kararlar ışığında gelişmekte olan ülkelere destek, finans mekanizmaları konuları ile ilgili detaylar bu müzakerelerde konuşulacak. 

6. Greenpeace’in COP 30’dan talepleri neler?

Greenpeace’in bu yıl müzakerelerden üç temel talebi var: 

1. 1,5 °C hedefine ulaşmak için gerekli azaltım açığını gidermek ve bu kritik on yılda, özellikle enerji (fosil yakıtlardan uzaklaşma dahil), tarım, ormanlar ve arazi kullanımı gibi kilit sektörlerde emisyon azaltımını hızlandırmak için adalet, eşitlik ve adil geçiş ilkeleriyle uyumlu bir Küresel Eylem Planı.
2. Paris Anlaşması kapsamında orman eylemlerinin parçalanmasını ele almak ve 2030 yılına kadar ormansızlaşmayı ve orman bozulmasını durdurma ve tersine çevirme GST1 hedefinin uygulanmasını sağlamak için uygulanacak yeni, özel bir 5 yıllık Orman Eylem Planı.
3. NCQG’nin (COP29 finansman kararları) uygulanmasını teşvik etmek, özellikle gelişmiş ülkelerden gelen kamu finansmanını artırmak ve gelişmekte olan ülkeler için artırılmış kamu finansmanını toplayabilmek için kirletenler ödeyecek şekilde vergilendirme yapılması konusunu ilerletmek için yeni bir daimi UNFCCC gündem maddesi oluşturulması.

7. COP 30’un Türkiye için önemi ne?

Bu yıl Türkiye açısından COP30’un önemi 2026’da gerçekleşecek COP31’in hangi ülkede olacağına karar verilecek olması. COP31 ev sahipliği için Türkiye ve Avustralya aday ülkeler. 

Bu nedenle bu müzakerelerde Türkiye için sorumluluk da artıyor. Çünkü Türkiye’nin COP31 adaylığını güçlendirebilmesi için azaltım hedefleri, fosil yakıtlardan çıkış, adil dönüşüm gibi alanlarda güçlü hedefler açıklaması ve müzakerelerde güçlü bir tavır sergilemesi lazım.