Zehirli Savaş gemisinin Atlantik’teki yasadışı yolculuğu hız kesmeden devam ediyor. Geminin anlık konumunu Greenpeace Akdeniz imza sayfası üzerinden takip edebilirsiniz.
Nae São Paulo, eski adıyla Fransız donanma gemisi Foch ve ünlü uçak gemisi Clemenceau’nun kardeş gemisi, 4 Ağustos 2022’de, Hollanda’nın çekici gemisi Alp Center tarafından sökümü planlanan İzmir Aliağa’ya doğru yola çıktı. Brezilya Federal Bölge Mahkemesinin kararına karşı yola çıkan gemi, sivil toplum kuruluşlarına göre, Basel Sınır Ötesi Tehlikeli Atıkların Kontrolü Konvansiyonu ve bunların bertaraf edilmesi ile Barcelona Deniz Çevresi ve Akdeniz Kıyı Bölgesinin Korunması Sözleşmesi’ne aykırı olarak ihraç edildi. Ayrıca, bu geminin söküm işlemini kabul edilemez bir zehirli tehdit olarak gören Türkiye insanının iradesi ve Aliağa’daki yerel grupların protestoları da ilk günden beri görmezden gelindi.
Zehir gemisi Sao Paulo’yu neden durdurmalıyız?
İkiz gemilerle ilgili tarihe geçen Greenpeace mücadelesi sınıfın ilk gemisi olan Clemenceau ile başladı;
1957’de denize inen Clemenceau, 40 yıllık hizmetin ardından 1997’de kızağa çekildi ve 2003 yılında İspanya’ya satılarak sonunda sökümüne karar verildi. Yunanistan ve Türkiye’nin geri çevirdiği ve Mısır hükümetinin Süveyş Kanalından geçişine izin vermediği gemi, Hindistan’a gitmek için Afrika kıtasının ucunda Ümit burnundan dolaşarak Alang’a doğru giderken Hindistan mahkemeleri, bu tehlikeli atık yüklü geminin sökümünü engelledi ve Clemenceau dünya denizlerinde 20.000 km den fazla yol alarak Fransa’ya geri gönderildi.
Keşke tarih tekerrür etse;
Fransa’dan sökülmek üzere Hindistan’a gönderilen Clemenceau için Fransa, asbestin %98’ini temizleyeceği yönünde beyanda bulunmuş ve asbest temizliği sonrası kalan asbest miktarının 45 ton olduğunu belirtmişti.
Halbuki Clemenceau uçak gemisinin İngiltere’de söküm öncesi çıkarılan tehlikeli madde envanterine dayanan Greenpeace raporuna göre tespit edilen asbest miktarı 760 tondu.
Clemenceau’nun söküm işlemlerinin uluslararası sözleşmeleri ihlal ettiği gerekçesiyle kamuoyunda oluşan baskı, Greenpeace ve diğer sivil toplum kuruluşlarının güçlü müdahalesi ve söküm endüstrisinde çalışan uzmanların büyük risk alarak yaptıkları asbest ve tehlikeli maddenin gerçek miktarına ilişkin itiraflar sayesinde bugün Clemenceau’daki tehlikeli zararlı madde miktarını kısmen biliyoruz. Clemenceau’nun uluslararası kamuoyunda uyandırdığı tepki üzerinden 14 yıl geçmiş olmasına rağmen bugün neredeyse aynı adımların Clemenceau’nun ikiz kardeşi Sao Paulo’nun söküm operasyonu için tekrarlandığını görüyoruz.
Tarih tekerrür ediyor. Ancak 14 yıl önce oluşan kamuoyu baskısını oluşturamazsak maalesef bu sefer sonuç, Türkiye çevre ve insan haklarını ihlal eden büyük bir hata olarak tarihe geçecek.
Greenpeace Akdeniz Proje Lideri, Gökhan Ersoy konuyla ilgili görüşlerini dile getirdi.
Zehirli geminin birkaç yıl önce ihale süreci ile başlayan serüveni pek çok soru işaretini beraberinde getirdi. Çevresel adaleti tesis edecek, çevre güvenliği ile halk sağlığını koruyacak uluslararası konvansiyonlar resmi makamlar tarafından kendi objektiflerine hizmet edecek şekilde yorumlandı ve özellikle halkın katılımı, bilgiye erişim yükümlülükleri görmezden gelindi. Sao Paulo ile ilgili bilgi ve belgelere Brezilya makamları aracılığı ile ulaşabilmemiz ise Türkiye’deki şeffaflık, halkın katılımı ve bilgiye erişim haklarının kağıt üstünde kaldığını görmemiz açısından üzüntü verici bir tecrübe oldu. Günün sonunda ise Brezilya’daki yetkililer, kendi mahkemelerinin verdiği kararı bile görmezden geldi ve Sök Denizcilik tarafından uçak gemisinin gövdesi yangından mal kaçırır gibi Brezilya karasularından çıkarılmasına izin verdi. Bugün tanıklık ettiğimiz potansiyel bir yasadışı atık ithalatının gerçekleştiği tehlikeli bir vakadır. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın bu suça ortak olmaması için kısmi izni kaldırıp Sao Paulo’ya tam yol geri demesi yönündeki çağrımızı yineliyoruz.
Editöre Notlar:
- İkiz gemi Clemenceau’da tespit edilen tehlikeli madde değerlendirme raporu için bkz. Greenpeace, 2006. The Clemenceau Case- Potential Hazardous Materials Assessment.
- Clemenceau’nun tarihe geçen sorunlu yolculuğu için bkz. Naravane, Vaiju. “Troubled Voyage.” Frontline, 2006,
- Zehir gemisi Sao Paulo’yu neden durdurmalıyız?
- Zehirli Gemi Mücadelesinde Sivil Toplum Kuruluşları tarafından atılan ortak adımlar (Kronolojik)
DETAYLI BİLGİ İÇİN;
Gökhan Ersoy, Greenpeace Akdeniz İklim ve Enerji Proje Sorumlusu, [email protected]
Çiğdem Özkan, Greenpeace Akdeniz İletişim Sorumlusu, [email protected]