De overheid hoort onze natuur te beschermen. En dat is niet voor niets, want alle 17,8 miljoen Nederlanders hebben gezonde natuur nodig voor hun welzijn, voor schone lucht, bestuiving van onze voedselgewassen en schoon drinkwater. De natuur is bovendien onze grootste bondgenoot tegen klimaatverandering. Maar de natuur in ons land staat er slechter voor dan ooit. De grootste boosdoener? Stikstof. Veel te veel stikstof. Als de stikstofuitstoot van de landbouw, industrie, verkeer en luchtvaart niet sneller naar beneden gaat, lopen we het risico dat we unieke dieren en planten verliezen. Daarom start Greenpeace een rechtszaak tegen de overheid om de meest kwetsbare natuur te redden.
Gaat het echt zo slecht met onze natuur?
Het zwakke overheidsbeleid heeft de natuur op de rand van de afgrond gebracht. Bijna 90% van de typen natuur die onze overheid dient te beschermen, verkeert in matige tot slechte staat. De hoeveelheid stikstof veroorzaakt problemen in de hele voedselketen. Ecosystemen raken uit balans en storten in. Nuttige bodemschimmels tot dassenpopulaties nemen af in aantallen. Planten hebben moeite om aan hun voeding te komen, kwetsbare planten worden verdrongen. De eierschalen van vogels en reptielen zijn te dun, waardoor ze niet meer uitkomen. En als ze wel uitkomen, dan kruipen jonge vogels uit hun ei met te broze botten, die vervolgens breken. Het wordt steeds stiller in de natuur.
Zandverstuivingen op de Veluwe en veengebieden zoals de Alde Faenen in Friesland dreigen onherstelbaar beschadigd te raken. Oude eikenbossen en heischrale graslanden kunnen zelfs verdwijnen. Dit zijn voorbeelden van de 14 van de strikt beschermde natuursoorten waar het nu of nooit is: zij raken onherstelbaar beschadigd of kunnen zelfs verdwijnen als de stikstofuitstoot niet snel, uiterlijk eind 2025, drastisch omlaag gaat. Voor nog eens 13 van deze natuursoorten geldt hetzelfde in 2030. Aanvullend onderzoek heeft deze ‘Urgente Lijst’ nog verder uitgebreid met soorten natuur waarvoor de ecologische deadline 2025 of 2030 is. Deze lijst is in 2023 opnieuw geupdate.
Wat doet de overheid?
Er is haast nodig om de meest kwetsbare natuur te redden. Alle sectoren, dus ook de industrie en de luchtvaart zijn hiervoor aan zet, maar cruciaal is een omslag naar duurzame landbouw. Met minder dieren en een goed verdienmodel voor de boer van de toekomst. Maar de overheid is traag en de natuur blijkt keer op keer niet haar eerste prioriteit.
Afgelopen jaar is het landbouwakkoord geklapt, waardoor er nog steeds geen plan ligt om te komen tot een duurzame landbouwsector. Het nieuwe kabinet heeft zelfs een streep gezet door de Provinciale plannen en de pot met geld om de landbouw te hervormen, zonder een concreet alternatief te bieden. Dat betekent nóg meer vertraging. Die tijd heeft de natuur helemaal niet. De slechte staat van de natuur wordt keer op keer bevestigd in natuurrapportages die de provincies opleveren.
Wij vinden dat de situatie inmiddels dermate ernstig dat we geen andere keus zien dan de zaak aan de rechter voor te leggen. Wij eisen dat de meest kwetsbare natuur prioriteit krijgt van de overheid en dat heel snel en drastisch de stikstofuitstoot wordt verminderd. Dit betekent méér en gerichte stikstofreductie vóór eind 2025 en vóór eind 2030, op basis van bewezen effectieve maatregelen.
Wat eisen we precies van de overheid?
Greenpeace eist dat de Staat de stikstofuitstoot drastisch en snel naar beneden brengt. Sta ons toe om even technisch te worden (en sla het over als je er geen zin in hebt).
Het betekent dat minimaal 75% van de meest kwetsbare natuur (de zogenaamde rode lijst) in Natura2000-gebieden onder de kritische depositiewaarde (KDW) (de hoeveelheid stikstofneerslag die op een bepaald gebied mag neerkomen) wordt gebracht voor eind 2025.
Voor andere natuur (de zogenaamde oranje lijst) geldt dat 90% onder de KDW moet worden gebracht voor eind 2030. Greenpeace vraagt de rechtbank om het stikstofbeleid van de overheid te toetsen aan de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn.
Als absolute ondergrens vordert Greenpeace dat de overheid zich houdt aan haar eigen wettelijke doelstelling van 40% van de stikstofgevoelige natuur onder de KDW in 2025 en 50% onder de KDW in 2030 zoals vastgelegd in de stikstofwet.
Wat heeft Greenpeace eerder gedaan om de politiek aan te zetten tot actie?
Daar hebben we tijdlijn voor gemaakt. Je ziet, het is een lange aanloop geweest van acties, gesprekken, vergaderingen, petities… Maar de stikstofmaatregelen zijn nog altijd verre van voldoende.
Is Greenpeace tegen boeren?
Absoluut niet. We zijn kritisch op het huidige intensieve landbouwsysteem, niet op de individuele boer. Sterker nog, we willen juist zo veel mogelijk boeren, die met minder dieren een goede boterham kunnen verdienen.
Het eerlijke verhaal is: we leven al jaren op de pof. De huidige natuurcrisis is direct gekoppeld aan het feit dat Nederland het meest veedichte land van de wereld is. Onze overheid heeft jarenlang onvoldoende ingegrepen en economische belangen voorop gesteld. En dat is niet het hele verhaal: In slechts 15 jaar heeft de EU 40% van haar boeren verloren, bijna uitsluitend kleine en middelgrote boeren. Die boeren zijn ofwel failliet gegaan of ze zijn opgekocht door hun grotere concurrenten. In Nederland is het aantal boerenbedrijven sinds het jaar 2000 bijna gehalveerd. Deze dalende lijn zet door als het systeem niet wordt aangepakt en we blind door blijven gaan met schaalvergroting en intensivering waarin alleen de grootste bedrijven overleven.
Kortom: de industriële landbouw is een ramp voor natuur, klimaat én de kleine boer en dient vooral het verdienmodel van de agri-industrie: toeleveranciers zoals veevoerbedrijven en verwerkers als de zuivelindustrie, en banken zoals de Rabobank.
Wie hebben baat bij het trage beleid van het kabinet?
Banken (zoals Rabobank) en multinationals, zoals veevoerfabrikanten, kunstmestproducenten, bestrijdingsmiddelenfabrikanten en supermarkten, plukken de vruchten van het treuzelende beleid van de overheid. Hun belang is niet gelijk aan dat van een individuele boer (of van de natuur). Deze grote bedrijven zijn gebaat bij een intensief en zo grootschalig mogelijke productie.
Maar een omslag naar een ecologische manier van werken met drastisch minder veedieren is niet alleen noodzakelijk voor klimaat en natuur. Het kan ook aantrekkelijker zijn voor de boer. Het is van groot belang dat multinationals en banken zich gaan inspannen voor een duurzaam en eerlijk verdienmodel voor de boer. Nu nog verzetten zij zich te veel tegen deze omslag omdat ze bang zijn voor een daling van hun inkomsten.
Waarom kan deze rechtszaak de stikstofaanpak versnellen?
Via de natuurzaak dwingen we de Nederlandse overheid om de natuur te beschermen en boeren te helpen in de omslag naar ecologische landbouw. Niet eerder is geprobeerd om met een civiele rechtszaak kwetsbare natuur te beschermen tegen te veel stikstof. Na talloze gesprekken met vooraanstaande ecologen, juridische experts, collega-organisaties en onze advocaat, weten we het zeker: een rechtszaak is ons laatste redmiddel om de meest kwetsbare natuur te redden.
Medestanders
Deze stap naar de rechter wordt ondersteund door: Caring Movement (Caring Doctors/Farmers/Vets), de Federatie van Agro-ecologische boeren, Milieudefensie, Mobilisation for the Environment (MOB), SoortenNL, Stichting Demeter, Stichting Natuurbeschermingswacht, Vogelbescherming Nederland en het Wereld Natuur Fonds (WNF). Deze organisaties zijn geen procespartij in de procedure, maar steunen de zaak wel.
Samen redden we de natuur
Dit is niet mogelijk zonder de steun van onze supporters zoals jij. Samen zijn we een remedie tegen een overheid die de natuur laat liggen.
Wil je de rechtszaak helpen? Word medestander. Elk individu is op zichzelf belangrijk, want iedere handtekening betekent meer maatschappelijke steun!
