Bedreigde haaiensoorten worden in verontrustende aantallen gedood in de Stille Oceaan. Industriële visserij brengt de biodiversiteit in de oceanen in groot gevaar. Aanleiding voor Greenpeace om hier vlak voor de VN-Oceanentop opnieuw aandacht voor te vragen. Actievoerders op de Rainbow Warrior onderschepten een enorme hoeveelheid vistuig en bevrijdden negen haaien. Ik sprak Myrthe – cameravrouw aan boord.
Zo, hoe was jouw leven de laatste tijd!
We voeren de afgelopen weken met de Rainbow Warrior de zeeën rond Australië en Nieuw-Zeeland om vissers op te zoeken. Dat deden we met twee doelen: ten eerste om te documenteren wat ze vangen en hoe ze dat doen, en ten tweede om actie te voeren tegen de vangst van haaien. We zien namelijk dat Europese vissers – die niet meer mogen vissen in de diepzee rond Europa – zijn uitgeweken naar de andere kant van de wereld.
De longliners – dat zijn de vissers waar we ons op richten – gebruiken enorme lijnen, longlines, tot wel 100 kilometer lang. Aan die hoofdlijn hangen verticale lijnen met haken. Daarmee vangen ze tonijn, haaien, maar ook bijvangst zoals schildpadden, platvissen en vogels. Het is een gigantische industrie.
Wat is het probleem?
Ongeveer 70% van wat deze Europese visserschepen vangen zijn haaien. Terwijl het met veel haaiensoorten helemaal niet goed gaat. Haaien worden veel gevangen, vooral vanwege hun vinnen, maar ook vanwege de levertraan. Die wordt gebruikt in cosmetica en gezondheidsproducten. Daardoor zijn haaien veel geld waard. Met als gevolg dat haaiensoorten, die cruciaal zijn voor het ecosysteem in de oceaan, ernstig worden bedreigd.
Het grootste probleem: dit is in veel gevallen legaal, omdat er op volle zee heel weinig regels zijn. Zeker zolang het oceanenverdrag nog niet van kracht is.
Wat wilden jullie met de actie duidelijk maken?
Onze actie vond plaats vlak voor de VN-Oceanentop die deze week in Nice plaatsvindt. Greenpeace wil hiermee onderstrepen dat het oceanenverdrag zo snel mogelijk geratificeerd moet worden. Ook Nederland moet dat nog doen. Als 60 landen het verdrag ratificeren, treedt het in werking. In dat verdrag staat onder andere dat 30% van de zeeën tegen 2030 beschermd moet zijn als zeereservaten, waar het zeeleven niet verstoord wordt door visserij, diepzeemijnbouw en andere industrie.
Zolang het verdrag nog niet van kracht is, kunnen longliners uit Europa, China en andere landen gewoon doorgaan met het leegvissen van de oceaan. En dat is desastreus. Meer dan tweederde van de haaisoorten is bedreigd, en bij een derde daarvan komt dat door overbevissing.
Wat was de actie?
We hebben meer dan 20 kilometer longline in beslag genomen, met daaraan ruim 200 lijnen met haken. Heel veel haken waren leeg – wat ook veel zegt over de toestand van de oceaan. De haaienspecialist die mee was, heeft negen haaien kunnen bevrijden. Het was heel bijzonder en ontroerend om ze te zien wegzwemmen.
Vooral omdat we het omgekeerde helaas ook hebben gezien. Door een Europese schip werden haaien omhoog gehesen. Ze vochten voor hun leven maar het is natuurlijk absoluut geen eerlijke strijd. Je ziet hoe het met die haaien afloopt.
Het was dus heel bijzonder om daadwerkelijk haaien te redden. Natuurlijk is het een druppel op een gloeiende plaat. Maar de hoop is dat dit soort acties ertoe bijdraagt dat landen sneller het oceanenverdrag ratificeren en beschermde zeereservaten instellen. Zodat soorten zoals de haai, maar ook ander zeeleven, de kans krijgen zich te herstellen.
Hoe verliep deze actie?
Er moet ontzettend veel tegelijk kloppen om een actie goed te kunnen uitvoeren. We hebben een researcher aan boord die de bewegingen van vissersschepen volgt. Die brengt hun patronen hoe ze elke dag varen in beeld. We gebruiken daarvoor satellietgegevens, radarinformatie én eigen observaties. Dat is wat een schip als de Rainbow Warrior mogelijk maakt: je kunt letterlijk ter plekke gaan kijken, midden op de oceaan.
Het weer speelt een grote rol. Het is hier nu winter, met vaak veel deining. Dat maakt het lastiger om met de rhibs (rubberboten) in te zetten. En als je onderweg bent naar een doelwit, hoop je dat het schip er nog is als jij aankomt. De afstanden op zee zijn groot.
Het is dus altijd spannend of het lukt: is het schip er nog,, en werkt het weer mee? Van tevoren hebben we uitgebreid geoefend en getest. Het onderscheppen liep dan ook gesmeerd.
Wat gebeurt er na zo’n actie?
Na de actie ben ik meteen begonnen met het selecteren en doorsturen van beeldmateriaal. Zodat de wereld weet heeft van de actie en de druk op landen groter wordt om het Oceanenverdrag te ratificeren.
Nu is de Rainbow Warrior op weg naar Aotearoa (Nieuw-Zeeland), waar nieuwe mensen aan boord komen voor de volgende acties. In juli is het schip hier voor de herdenking van de bomaanslag door de Franse geheime dienst op de oorspronkelijke Rainbow Warrior, dan veertig jaar geleden.
Hoe is het leven aan boord van de Rainbow Warrior?
De Rainbow Warrior is een zeilschip. De mooiste momenten zijn als alleen de zeilen en de wind ons brengen waar we moeten zijn, en de motor uit kan. De luchten zijn vaak prachtig. Ik vind het heerlijk om op het water en op zee te zijn.
Het leven aan boord is heel gezellig. Je woont in feite met een grote woongroep — zo’n 28 mensen — wekenlang samen. Soms mis je wel wat privacy, zeker met slecht weer. Dan voelt het schip kleiner.
In onze vrije tijd doen mensen van alles. Er wordt veel gelezen, veel spelletjes en puzzels gedaan. Veel mensen doen workouts; er zijn gewichten, een spinningfiets, een roeimachine en een crosstrainer aan boord. Als het schip niet te veel ‘rolt’ (schommelt), wordt er flink getraind.
Er is een lounge waar je films en series kunt kijken. Van de week hebben we samen naar Oceans met David Attenborough gekeken, een indrukwekkende film. Het laat duidelijk zien waar we dit werk voor doen. Het prachtige leven in de oceaan.
