De klimaatrampen volgen elkaar de laatste tijd in rap tempo op en elke dag zie je het terug in de nieuwsberichten. Die berichten maken mij onrustig, verdrietig en soms ook wanhopig. Daarom sprak ik met vier experts over het hebben van klimaatstress en hoe je dit kan omzetten in iets positiefs. Lees je mee?
Om maar meteen met de deur in huis te vallen: het hebben van klimaatstress is gezond. ‘Het wordt pas ongezond als je klimaatverandering blijft ontkennen, daar krijg je later last van’, aldus Sara Wortelboer. Sara is een van de oprichters van klimaatpsychologie.com en houdt zich bezig met klimaatcommunicatie en gedragsverandering. ‘Er zijn veel mensen die last hebben van klimaatstress. Daarom is het belangrijk je gevoel niet weg te stoppen en het bespreekbaar te maken.’
Angst, woede en wanhoop hebben volgens Sara de overhand: ‘In wat voor wereld gaan mijn kinderen opgroeien? Bestaat Nederland over 20 jaar nog? Waarom heeft de vorige generatie zo weinig gedaan en waarom doet de politiek niks? Dat zijn hele reële angsten en dingen om boos van te worden.’ Ze vergelijkt het wel eens met een rouwcurve: ‘Daar komen ook alle emoties langs; van ontkenning en woede, tot acceptatie en zingeving.’
Cultureel antropologe Maryse Carbo deed voor haar masterscriptie onderzoek naar ecologische rouw. Ze stelt dat het belangrijk is om deze emoties te kunnen laten bestaan. ‘Rouwen is cruciaal om niet naar ontkenning of vluchtgedrag te hoeven grijpen. In rouw, de erkenning en het voelen van de pijn, kan ook ruimte ontstaan voor nieuwe ideeën en creatieve oplossingen. Probeer ook te beseffen dat jij dit probleem niet in je eentje gecreëerd hebt, en dus ook niet in je eentje verantwoordelijk bent voor een oplossing.’
Het ontkennen van klimaatverandering is, volgens klimaatcoach Maarten Hoogslag, een overlevingsstrategie. ‘We zijn allemaal psychologische uitvluchten aan het bedenken om de waarheid maar niet onder ogen te zien. We ontkennen, bagatelliseren en rationaliseren. Het is heel erg begrijpelijk gedrag, maar wel een pijnlijke ontwikkeling om te zien.’ Sara vult aan dat de meeste mensen die klimaatverandering eng vinden, vaak degenen zijn die het ontkennen. ‘Ontkenning is prettig. Daarnaast wil je ook niet de eerste zijn die gaat zeuren.’
Afstand nemen om weer op te laden
Zangeres en actrice Cecilia Adorée verdiept zich ook in de gevoelens die loskomen bij klimaatproblematiek. In Klimaattherapie de Podcast voert ze gesprekken met onder andere klimaatwetenschappers, activisten, journalisten en klimaatpsychologen om erachter te komen hoe je kan omgaan met klimaatstress. Zelf neemt ze graag actief afstand als het allemaal even te veel wordt. ‘Ik kies er voor om me te voeden met lichte en luchtige materie zoals series, films of leuke dingen doen. Mijn tip voor iedereen is: sta jezelf toe om af en toe pauze te nemen. Zelfzorg is heel belangrijk, alleen dan kan je weer met goede energie verder.’
Sara beaamt dat zelfzorg in tijden van klimaatstress belangrijk is, maar benadrukt dat het ook goed is om je soms rot te voelen. ‘Dat zorgt namelijk voor energie om iets te doen. Je kan de wereld niet in je eentje redden, daarom is het goed om de focus te leggen op wat je wél kan doen, bijvoorbeeld door je impact te verminderen.’ Zo stelt ze dat wanneer je duurzame acties onderneemt, ook al zijn ze klein, je gelukkiger wordt: ‘Warm glow noemen ze dat, dat is het fijne gevoel dat je van binnen krijgt omdat je het juiste hebt gedaan. Het is goed voor de wereld én voor je eigen gezondheid.’
Tips van de experts
Waar Greenpeace oproept tot actievoeren en systeemverandering, zoeken de bovenstaande experts het dichtbij de persoon om klimaatstress te verminderen.
- Lucht je hart
Krop je emoties niet op, maar praat erover met anderen. Probeer het ook te zien als iets positiefs. Als je deze gevoelens niet zou hebben, dan zou je later een groot probleem hebben. Zie het als je levensredder. - Zorg goed voor jezelf
Als je iets wil bijdragen aan een betere wereld, dan moet je eerst goed voor jezelf zorgen. Als je een onrustig gevoel bekruipt, ga dan eens aan de slag met geleide meditaties zoals een bodyscan waarbij je je hele lichaam checkt op sensaties. Ook het lezen van een mooi boek, een wandeling in het bos of het luisteren naar een podcast kan een fijne afleiding zijn om weer rustig te worden. - Lees niet te vaak het nieuws
Als je veel nieuws leest, kun je je extra zorgen gaan maken. Ga bij jezelf na of het nodig is om vaak het nieuws te checken. Als het minder kan, kijk dan ook minder. Wat kun je doen als je toch het nieuws wil kijken? Plan na het nieuws kijken iets leuks in om het los te laten. - Geef het goede voorbeeld
Al je handelingen kunnen een positief effect hebben, ook al zie je dat niet direct. Koop bijvoorbeeld tweedehands kleding, laat je stukje vlees en glas melk staan en pak wat vaker de fiets of de trein. Mensen doen graag na wat een ander doet en vallen liever niet buiten de boot. - Benut je talenten
Kijk waar jij goed in bent en zoek daar een ‘groene’ activiteit bij. Steek je graag de handen uit de mouwen? Organiseer een middag in je buurt met duurzame activiteiten voor jong en oud. Kan je goed met kinderen overweg? Kijk eens of je ze kan voorlezen over klimaatverandering. Of laat je inner Marie Kondo los en ga de straat op met een afvalgrijper; ‘Does this piece of trash sparks joy?’
Wil je meer weten over dit onderwerp? Hieronder vind je een aantal interessante lees, luister- en kijktips van Greenpeace medewerkers.
- NRC | Drie klimaatwetenschappers over wat het met ze doet om dag in dag uit, met het onderwerp klimaatverandering bezig te zijn.
- Down to Earth Magazine | Klimaatpsycholoog Renee Lertzman over innerlijke conflicten die mensen ervan weerhouden om in actie te komen.
- Youth Climate Leaders | Waarom self-care en activisme hand in hand (zou moeten) gaan.
- Gouden Haas podcast | Theatermaker Gienke Deuten gaat op zoek gaat naar het antwoord op de vraag: Hoe kunnen we ervaringen van ecologische ontwrichting en gevoelens van angst en verwarring een plek geven in het klimaatdebat?
- Nieuwsuur | Ecorexia en klimaatstress. Wat is het? Nieuwsuur zocht het voor je uit en gaat in gesprek met onderzoekers en mensen die er last van hebben.
- De Stem van de Noordzee | Hoofdstuk: Waarom we moeten leren rouwen om ecologische ontwrichting: Op zoek naar een nieuwe gevoeligheid voor een nieuwe tijd.
- Collega Cas gaat in dit artikel dieper in op de onderliggende denkbeelden die gevoelens van onmacht veroorzaken en in stand houden.