Rabobank jaagt de intensieve vee-industrie aan, verdient daar miljoenen mee, maar draagt geen cent bij aan het oplossen van de gevolgen: natuurvernietiging in Nederland én wereldwijd. Voor Greenpeace is de maat vol.
We zitten in de shit van alle koeien’, zongen Niels van der Laan en Jeroen Woe in juni vorig jaar in hun zaterdagavondshow Even Tot Hier. Vier maanden later fileerde Arjen Lubach Rabobank op tv, omdat de bank jarenlang de schaalvergroting van boerenbedrijven heeft gestimuleerd, óók tijdens de stikstofcrisis. Het is dankbaar materiaal, waarmee de satirici miljoenen kijkers bereiken. Zo absurd dat je amper kunt geloven dat de cabaretiers en de talkshowhost zich baseren op de actualiteit.
Toch is dat precies wat er aan de hand is. Rabobank draagt al decennia bij aan natuurvernietiging, zowel in Nederland als wereldwijd. Greenpeace wil nu dat Rabobank concreet maakt hoe de bank die schade gaat herstellen. Greenpeace-campaigner Roos Benard: ‘Rabobank moet meebetalen aan het oplossen van de stikstofcrisis. De bank moet stoppen met het financieren van de vee-industrie en investeren in ecologische landbouw met minder dieren.’
Zoals we eind 2018 in ons rapport De vleeskoorts van de Rabobank lieten zien, financiert Rabobank klimaatverandering, achteruitgang van de natuur, gezondheidsproblemen en dierenleed. In 2020 berekende Ecorys in opdracht van Greenpeace dat de schade door de veehouderij aan natuur, klimaat en onze gezondheid ons als maatschappij jaarlijks zo’n € 5,5 miljard kost. Rabobank veroorzaakt een aanzienlijk deel van al deze schade: de bank financiert maar liefst 85% van de Nederlandse agro-industrie. Daarin zijn de kosten van ontbossing in onder meer de Amazone nog niet eens meegerekend.
Romantisch beeld
Over boeren bestond lang een romantisch beeld, waarbij ze middenin de natuur met plezier hun werk doen. Zwaaiend naar voorbijgangers, met een grasspriet in de mondhoek en een hooivork in de stevige knuisten. Dat beeld dateert uit de jaren 50, maar staat nog altijd in ons geheugen gegrift.
veefabrieken. De intensieve vee-industrie vormt volgens Roos Benard van Greenpeace niet alleen
een bedreiging voor dieren en natuur. ‘Onze lucht wordt minder schoon, ons drinkwater vuiler en
ons klimaat heter. En dan heb ik het nog niet eens over ziektes als de Q-koorts.’ © Paul Langrock / Greenpeace
We zijn inmiddels een industriële ‘vee’-revolutie verder, met een veestapel van maar liefst 115 miljoen dieren in Nederland. De Groene Amsterdammer schetste in september vorig jaar een treffend beeld van de agrarische werkelijkheid: ‘In veel opzichten is de Rabobank een spiegel van de Nederlandse landbouw. Kleinschalig en lokaal begonnen, en door de jaren heen uitgegroeid tot een gecentraliseerde wereldspeler.’
Die wereldspeler financiert natuurverwoesting in Brazilië met miljarden euro’s, zoals de Eerlijke Bankwijzer al eerder aantoonde. Want al die miljoenen Nederlandse kippen, koeien en varkens eten massaal soja, waarvoor in Brazilië enorme stukken regenwoud en waardevolle Cerrado tegen de vlakte gaan. Rabobank financiert bedrijven als multinational Cargill die deze
soja voor veevoer exporteren.
Wie betaalt, bepaalt
Rabobank is dé geldschieter van de Nederlandse boeren: vijf van de zes boeren heeft er een lening. Dat geeft de bank serieuze invloed op onze voedselproductie. En wat doet de bank met die invloed? Roos: ‘Rabobank investeert in wat het meeste geld oplevert: zoveel mogelijk dieren op zo’n klein mogelijke oppervlakte. Een verdienmodel met desastreuze gevolgen; het vergroten van de vee-industrie jaagt de klimaatcrisis, de natuurcrisis én de stikstofcrisis aan.’
Neem de melkveehouderij. Toen de overheid in 2007 aankondigde dat in 2015 het melkquotum zou worden opgeheven, roken bankiers geld: er kon weer volop melk
‘geproduceerd’ worden. Steeds dwingender dicteerde Rabobank wat ‘goed boeren’ (lees: winstgevend voor de bank) inhield. Met aantrekkelijke voorwaarden, klinkende rapporten en het vooruitzicht op gouden bergen verleidde de bank boeren om steeds meer koeien te houden. En dus nam het aantal koeien per boerderij razendsnel toe.
Met veestapel groeide ook de winst
Het waren niet alleen de koeien waarin Rabobank meer geld zag. Andere veehouders werden ook aangespoord om op te schalen. Met advies én kapitaal van Rabobank bouwden boeren in Nederland hun boerderijen om naar fabrieken tjokvol koeien, varkens en kippen. Onze veestapel is een van de grootste van Europa. Dat je die nooit ziet of hoort, spreekt volgens Roos boekdelen over de levensruimte en het daglicht die veedieren krijgen. Terwijl het leven van de veedieren steeds armzaliger werd, groeide de winst van Rabobank.
Uit de mest van de miljoenen Nederlandse veedieren komt veel stikstof vrij en die verstikt als een stille sluipmoordenaar onze natuur. Daardoor staat de Nederlandse natuur er slechter voor dan ooit. Zo is Rabobank medeverantwoordelijk voor de stikstofcrisis in Nederland én de verwoesting van natuurgebieden in Brazilië.
Boeren in de schulden
Sommige boeren varen wel bij de intensieve vee-industrie. Maar voor veel boeren werkt het helemaal niet, die zijn gestopt of knopen met moeite de eindjes aan elkaar. Onze boerenstand is bijna gehalveerd in de afgelopen twintig jaar en de overgebleven boerenbedrijven zijn veranderd in veefabrieken. De uitbreiding die Rabobank aan hen verkocht, is niet goedkoop. De benodigde technologie is peperduur, denk aan computers, robots en machines. Daardoor hebben veel boeren hoge schulden bij Rabobank.
Inmiddels leven boeren met een nieuwe angst. De schaalvergroting die Rabobank zo winstgevend achtte, is niet houdbaar voor onze natuur en voor het klimaat. Veel boerenbedrijven moeten daarom het aantal veedieren verminderen en een omslag maken naar meer ecologisch boeren, of stoppen. Een hard gelag, na jarenlang investeren en hard werken.
Het gros van de boeren wil wel duurzamer werken, maar zit klem in het huidige systeem. Onderzoek van dagblad Trouw wees in 2018 uit dat meer dan 80% van de Nederlandse boeren en boerinnen graag wil overstappen op natuurvriendelijke methoden. Zij krijgen bij Rabobank geen voet aan de grond: de bank investeert in Nederland slechts 3% van zijn geld in biologische boeren.
Rabobank spekkoper stikstofcrisis
Deelt Rabobank de angst van de boeren voor de afloop van de stikstofcrisis? ‘Dat waag ik te betwijfelen. De samenleving vangt immers alle klappen op’, zegt Roos. ‘Nu natuur echt op omvallen staat, maakt de overheid bijna € 25 miljard vrij om de landbouw te hervormen en een flink aantal boeren uit te kopen. Met dat geld kunnen de boeren hun bankleningen netjes aflossen. Gemeenschapsgeld gaat dus regelrecht van de belastingbetaler naar Rabobank.’
De stikstofcrisis
De stikstofcrisis maakt pijnlijk duidelijk dat de landbouw zoals we die in Nederland kennen niet houdbaar is. De stikstofuitstoot in Nederland is al bijna vijftig jaar te hoog, deze moet zo snel mogelijk omlaag om onze kostbare natuur te redden. De uitstoot komt vooral door de enorme bergen mest van de miljoenen veedieren in ons land. Volgens Europese afspraken is Nederland verplicht om de natuur in 162 ‘Natura 2000’-gebieden te beschermen. Maar in plaats daarvan probeerden opeenvolgende regeringen juist de Europese regels te omzeilen in plaats van de mestberg in te perken. Dat breekt ons nu op, met de natuur en boeren als belangrijkste slachtoffers.
Al zo’n 30 jaar weet Rabobank dat de grote veestapel en de bijbehorende stikstofuitstoot een probleem is voor de natuur. Toch bleef de bank aanmoedigen tot schaalvergroting, zelfs bij boerenbedrijven die pal naast beschermde natuurgebieden liggen. Neem de boer die in oktober 2021 midden in de stikstofcrisis een lening van € 30 miljoen (!) ontving van Rabobank voor zijn bedrijf. In het artikel in De Groene Amsterdammer zegt hij dat er tijdens de financieringsgesprekken met de bank met geen woord over stikstof werd gerept. De bank had aan het begin van datzelfde jaar nota bene in het tv-programma Zembla gezegd: ‘Wij zijn medeverantwoordelijk voor de problemen.’
Profiteurs moeten betalen
Voor Greenpeace is het duidelijk: de profiteur van de stikstofcrisis betaalt mee aan de oplossing. En die oplossing is ecologische landbouw met minder veedieren. Roos: ‘Rabobank laat de gemeenschap het probleem oplossen dat de bankiers bewust hebben gecreëerd. Terwijl de bank zijn rol in de stikstofcrisis heeft toegegeven en daar ook excuses voor maakte. Dat de bank daar snel weer van terugkwam – wellicht uit vrees voor claims – neemt niet weg dat het de hoogste tijd is de rekening te vereffenen.’
Gelukkig vindt ook een meerderheid in de Tweede Kamer het niet eerlijk om alleen boeren en belastingbetalers te laten opdraaien voor de kosten van de stikstofcrisis. Het kabinet moet van de volksvertegenwoordigers onderzoeken hoe het banken, leveranciers en afnemers kan verplichten mee te betalen aan de oplossing. Maar effectief ingrijpen door de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit blijft uit. Roos: ‘Hij laat het vooralsnog aan de banken zelf over om met plannen te komen.’
In eigen land en internationaal in actie
De maat is vol, vindt Greenpeace. Daarom komen we dit jaar in actie. We hebben al diverse prikacties uitgevoerd en begin maart een demonstratie georganiseerd bij het Rabo-hoofdkantoor. Ook onderzoeken we hoeveel schade Rabobank heeft veroorzaakt met zijn leningen en investeringen in Brazilië. De bank moet ook verantwoordelijkheid dragen voor alle schade die daarmee is aangericht. Greenpeace wil dat het vernietigen van levensbelangrijke natuur, zonder deze te herstellen, straks gewoon niet meer mag.
Meer lezen?
Kijk op act.gp/ecoboeren en download De Vleeskoorts van de Rabobank via act.gp/vleeskoorts.
Vind jij ook dat Rabobank zijn rekening moet betalen? Volg onze acties via onze website of abonneer je op de nieuwsbrief via act.gp/nieuwsbrief. Alvast een tipje van de sluier: in mei gaan we samen met collega-organisaties demonstreren bij Rabo’s certificaathoudersvergadering (‘aandeelhouders’).
Dit artikel verscheen in de lente-editie 2023 van Greenpeace Magazine.
Rabobank is al jarenlang trotse sponsor van natuurverwoesting, dierenleed en veel te veel stikstof. De bank loopt lachend weg met de winst en wie draait hiervoor op? De boer, de samenleving en het klimaat. Vind jij ook dat dit moet stoppen?