Tarımda kullanılan zehirli kimyasallar olarak tanımlanan pestisitler insan ve çevre sağlığına geri dönülmez zararlar veriyor.
Pestisitlerin anlık faydalarının kalıcı zararlara yol açtığı gerçeğiyle pestisitlere karşı kararlı bir mücadele gerekiyor.
İşte 5 soruda pestisitler hakkında merak edilenler:
Pestisit nedir?
Pestisitler (Pesticides) tarımda kullanılan zehirli kimyasal maddelerdir. Bir pestisit genellikle çeşitli kimyasal maddelerin karışımından oluşan bir formülasyondur. Bu bileşikler etki şekillerine, kimyasal yapılarına ya da kullanım alanlarına göre sınıflandırılır; örneğin insektisit (böcek öldürücü), herbisit (ot öldürücü), fungisit (mantar öldürücü), akarisit (akarları öldürücü) gibi. Kullanım sonrası gerek ürünlerde kalıntı bırakarak gerek çevreye yayılarak ciddi çevre ve sağlık sorunlarına yol açarlar.
Pestisitlerin zararları nelerdir?
Pestisit kalıntılarına maruz kalmak, akut zehirlenmeden kronik hastalıklara kadar birçok sağlık sorununa yol açar. Çocuklar gelişimsel özellikleri nedeniyle bu etkilere çok daha duyarlıdır. Ayrıca, pestisit kullanımı biyolojik çeşitlilik kaybına neden olur, su varlıklarını kirletir ve ekosistemi olumsuz etkileyerek sürdürülebilirliği tehlikeye atar.
Avrupa Çevre Ajansı, 2020 yılında, Avrupa’daki nehir ve göllerdeki tüm izleme alanlarının yüzde 22’sinde endişe eşiklerinin üzerinde bir veya daha fazla pestisit tespit edildiğini, 2019 yılında yapılan bir çalışmada ise test edilen tarımsal toprakların %83’ünde pestisit kalıntılarına rastlandığını belirtti. Ajansa göre yaygın pestisit kullanımı su, toprak ve havayı kirleten, biyolojik çeşitlilik kaybına yol açan, haşere direncine neden olan önemli bir kirlilik kaynağı.
İnsanların pestisitlere maruz kalması, kanser, kalp hastalıkları, solunum problemleri ve nörolojik sorunlar gibi çeşitli kronik hastalıklarla bağlantılı. Çocuklarda ise büyüme ve gelişme süreçlerini olumsuz etkileyerek fiziksel, zihinsel veya nörolojik gelişim üzerinde kalıcı hasarlara yol açabiliyorlar. Bu kimyasallara, özellikle fetüs, bebeklik ve çocukluk dönemi gibi hassas dönemlerde maruz kalındığında, gelişmekte olan organ ve sistemler zarar görebiliyor..
Örneğin, 2014-2021 yılları arasında beş Avrupa ülkesinde yürütülen bir araştırmada, test edilen katılımcıların %84’ünün vücudunda en az iki pestisit kalıntısı belirlendi. Belirlenen kalıntı miktarlarının çocuklarda yetişkinlere göre daha yüksek olduğu da tespit edildi.
Pestisitlere karşı nasıl önlemler alınabilir?
İçinde bulunduğumuz şartlarda, yeryüzündeki hayatın devamlılığını sağlamak için toksik kimyasal maddelerin kullanımına sınırlama/yasaklama getirilmeli.
Kamu idaresi etkin bir denetim ve kamuoyunu bilgilendirmede şeffaflığı sağlamalı. Tarımsal üretimde genel olarak pestisitlerin ve özellikle de yüksek derecede tehlikeli pestisitlerin kullanımına son verilmeli.
Çiftçiler, tarım işçileri, bebekler ve çocuklar gibi pestisitlere maruz kalma açısından daha büyük risk altındaki gruplar, karşılaştıkları pestisit maruziyetini belirlemek için Sağlık Bakanlığına bağlı Sağlık İl Müdürlüklerinde düzenli sağlık kontrolünden geçirilmeli.
Sularda kalıcı kirliliğe yol açan toksik maddeler, özellikle de “sonsuz kimyasallar” olarak bilinen ve su varlıklarında kalıcı kirliliğe neden olarak suyun kullanılabilirliğini ciddi şekilde etkileyen PFAS (per- ve polifloroalkil maddeler) vb. kirleticilerin ya da bu tip kirleticileri içeren ürünlerin kullanımının acilen yasaklanmalı.
Pestisitlerin yasadışı ve aşırı kullanımı durumunda caydırıcı yaptırımlar artırılmalı.
Çocukların sağlığını korumak için ihtiyat ilkesi esas alınarak üreme ve gelişim bozucu olduğu kuşkusu taşıyan tüm pestisitlerin kullanımı acilen sonlandırılmalı.
Meyve ve sebze üretiminde pestisit kullanımı azaltacak veya tamamen ortadan kaldıracak organik-ekolojik üretim yöntemler kamusal olarak teşvik edilip ve yaygınlaştırılmalı.
Tarım ve Orman Bakanlığı gıdalardaki, Sağlık Bakanlığı ise sulardaki pestisit kalıntılarını belirlemek için yaptığı kalıntı izleme çalışmalarından elde ettiği sonuçları kamuoyu ile şeffaf bir şekilde paylaşmalı.
Sen neler yapabilirsin?
İşte pestisitlere karşı yapabileceklerin:
- Yerel ve mevsimlik ürünler satın almak.
- Ekolojik ve organik sertifikalara sahip ürünleri tercih etmek.
- Doğrudan üretici desteği sağlamak için üretim süreçlerini kontrol edebilecekleri gıda toplulukları oluşturmak.
- Gıda kooperatifleri aracılığıyla pestisitsiz üretim yapan çiftçilerle dayanışma geliştirmek.
- Çiftçilerle doğrudan anlaşma yaparak ürünlerin önceden satın alındığı ve sürdürülebilir yöntemlerle üretimin teşvik edildiği topluluk destekli tarım inisiyatifleri oluşturmak.
- Pestisitlerin zararları ve sürdürülebilir tarım yöntemleri konusunda farkındalık yaratacak kampanyalara destek vermek, tüketici grupları, gıda güvenliği ve sağlıklı beslenme konularında bilinçlendirme çalışmaları düzenlemek.
- Çiftçilerin agroekolojik yöntemler ve biyolojik pestisitler hakkında bilgi edinmesini destekleyecek eğitimlere katkıda bulunmak.
- Pestisit kullanımını sınırlandıran ve agroekolojik yöntemleri teşvik eden kamu politikalarının oluşturulması için lobi faaliyetleri yapmak.
Türkiye’de pestisit kullanımı ne durumda?
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın resmi verilerine göre, 2024 yılında Türkiye’de 53 milyon 515 bin litre pestisit kullanıldı. Bakanlık pestisit denetimlerini artırdığına dair açıklamalar yapsa da çeşitli gerekçelerle bu analizlerin sonuçlarını paylaşmıyor.
Greenpeace Türkiye Bakanlığın analiz sonuçlarını paylaşması için Zehir etme: Pestisit analizleri açıklansın kampanyası yürütüyor. Kampanya kapsamında hazırlanan, 14 tür sebze ve meyveye dair 155 ayrı örneği içeren pestisit analizlerini içeren rapora göre analiz edilen her 3 örnekten 1’inde mevzuata aykırı pestisit kullanımı tespit edildi. Örneklerin %61’inde birden fazla pestisit kalıntısı, %43’ünde ise en az bir PFAS’li pestisit kalıntısı belirlendi. Pestisitlere dair anlık bir tablo ortaya çıkaran bu analizler ülke genelindeki pestisit analizlerinin açıklanmasına yönelik ihtiyacı da gösteriyor.
Greenpeace destekçisi ol!
Greenpeace’in bağımsız ve cesur kampanyalar yürütmesini sağlayan tek güç sensin. Bağışınla sesimizi daha güçlü kıl, dünyanın geleceğine birlikte yön verelim!
Senin desteğinle daha güçlü, daha etkili ve daha cesuruz. Şimdi bize katıl!
Kaynaklar: