Η εξόρυξη βαθέων υδάτων (DSM) είναι η πρακτική της εξόρυξης μετάλλων και ορυκτών από τον βυθό της θάλασσας. Μεταξύ πολλών άλλων κινδύνων για τον άνθρωπο και τη βιοποικιλότητα, θα προκαλέσει ανεπανόρθωτη ζημιά στους ωκεανούς, αφού απειλεί την ικανότητά τους να συμβάλλουν στην καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης. Μάθε παρακάτω όλα όσα πρέπει να ξέρεις για το DSM.
Τι είναι η εξόρυξη βαθέων υδάτων;
Η εξόρυξη βαθέων υδάτων είναι η πρακτική της αφαίρεσης μετάλλων και ορυκτών από τον βυθό του ωκεανού. Χιλιάδες μέτρα κάτω από την επιφάνεια, σε μία φυσική διαδικασία που διαρκεί εκατομμύρια χρόνια, αποθέματα αυτών των μετάλλων και ορυκτών όπως το μαγγάνιο, το νικέλιο και το κοβάλτιο έχουν συσσωρευτεί στον πυθμένα της θάλασσας, σε οζίδια μεγέθους πατάτας.
Για την εξόρυξη αυτών των μετάλλων, γιγαντιαία μηχανήματα που ζυγίζουν περισσότερο από μια γαλάζια φάλαινα θα αφαιρέσουν τα κοιτάσματα από τον πυθμένα. Στη συνέχεια θα αντλήσουν τα εξορυγμένα κοιτάσματα σε ένα πλοίο, χρησιμοποιώντας σωλήνες με μήκος αρκετά χιλιόμετρα. Ό,τι δεν είναι χρήσιμο, όπως η άμμος, το θαλασσινό νερό και άλλα μεταλλικά απόβλητα, θα επιστραφεί στη συνέχεια πίσω στο νερό.
To DSM είναι μια πολύ νέα βιομηχανία. Εκτός από μερικές μικρές δοκιμές, δεν έχει γίνει ακόμη καμία εμπορική εξόρυξη. Αλλά οι εμπλεκόμενες εταιρείες ετοιμάζονται να ξεκινήσουν την παραγωγή σε πλήρη κλίμακα.
Ποια είναι τα προβλήματα που δημιουργεί το DSM;
Όπως και η εξόρυξη στην ξηρά, έτσι και η εξόρυξη στον βυθό είναι εξαιρετικά καταστροφική και είναι επικίνδυνη για πολλούς λόγους.
Οι πλήρεις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της εξόρυξης βαθέων υδάτων είναι δύσκολο να προβλεφθούν. Όμως είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα είναι εξαιρετικά επιζήμιες, όχι μόνο για τις περιοχές που θα γίνει εξόρυξη αλλά και πέρα από αυτές.
Οι ωκεανοί αντιμετωπίζουν περισσότερες πιέσεις από κάθε άλλη φορά στην ανθρώπινη ιστορία και απειλούνται από την υπεραλίευση και την κλιματική κρίση. Όμως, χρειάζονται προστασία γιατί απορροφούν και αποθηκεύουν άνθρακα και παρέχουν σε περισσότερους από τρία δισεκατομμύρια ανθρώπους τα προς το ζην. Ας δούμε τους κινδύνους που προκαλεί το DSM αναλυτικά:
Κίνδυνος για τους οικοτόπους
Οι όζοι που περιέχουν τα κοιτάσματα μετάλλων χρειάστηκαν εκατομμύρια χρόνια για να σχηματιστούν και αποτελούν έναν από τους ακρογωνιαίους λίθους της ζωής στη βαθιά θάλασσα. Όταν εξαφανιστούν, δεν μπορούν να αντικατασταθούν, ούτε και τα οικοσυστήματα που ευδοκιμούν γύρω τους. Αυτό θα προκαλούσε διαταραχή σε όλη την τροφική αλυσίδα στην οποία βασίζονται οι αλιείς, όσοι ζουν από τη θάλασσα, αλλά και όλοι μας.
Η εξόρυξη αυτών των κοιτασμάτων θα καταστρέψει τη βιοποικιλότητα και τα οικοσυστήματα, που προσφέρουν πολλά οφέλη για όλη τη ζωή στη Γη και δεν τα έχουμε καν κατανοήσει όλα, αφού η επιστήμη ακόμα τα μελετά. Ο βαθύς ωκεανός είναι μια τεράστια δεξαμενή βιοποικιλότητας, από λαμπερούς καρχαρίες μέχρι μικρά σαλιγκάρια, με νέα είδη να ανακαλύπτονται κάθε χρόνο.
Επιπτώσεις στο κλίμα
Ο βαθύς ωκεανός είναι ζωτικής σημασίας για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Απορροφά και αποθηκεύει πάνω από το 90% της πλεονάζουσας θερμότητας και σχεδόν το 40% του διοξειδίου του άνθρακα που παράγει η ανθρωπότητα. Η διακινδύνευση αυτού του ευαίσθητου συστήματος την ώρα που βρισκόμαστε σε κλιματική κρίση μπορεί να έχει μη αναστρέψιμες επιπτώσεις στο κλίμα.
Πρόσφατα, η επιστημονική κοινότητα έκανε μια ανακάλυψη που αλλάζει τα δεδομένα. Στα βάθη της θάλασσας, στα περισσότερα από 4.000 μέτρα, υπάρχουν πετρώματα που παράγουν οξυγόνο. Αυτό το “σκοτεινό οξυγόνο” παράγεται χωρίς ήλιο, ανατρέπει τα όσα ξέραμε ως τώρα, είναι πιθανό να στηρίζει όλη τη ζωή στον βυθό και απαιτεί χρόνια έρευνας για να κατανοήσουμε πώς λειτουργεί.
Υποβρύχιος θόρυβος
Ο θόρυβος από την εξόρυξη σε μεγάλα βάθη θα ταξιδέψει μακριά και θα είναι εξαιρετικά ενοχλητικός για τα θαλάσσια θηλαστικά που χρησιμοποιούν τον ήχο ως κύριο μέσο υποβρύχιας επικοινωνίας και ανίχνευσης τροφής. Πολλά από αυτά έχουν το δικό τους σύστημα ηχοεντοπισμού ώστε να βρίσκουν τροφή στα μεγάλα βάθη, όπου δεν υπάρχει φως, και να προσανατολίζονται, ενώ είναι εξαιρετικά ευαίσθητα στην ανθρωπογενή θαλάσσια ηχορύπανση.
Νέφη ρύπανσης
Οι εταιρείες εξόρυξης βαθέων υδάτων δεν έχουν αποδείξει ότι μπορούν να το κάνουν χωρίς να βλάψουν το περιβάλλον. Έχουν ένα τεράστιο μηχάνημα κολλημένο στον βυθό και οι δοκιμές τους ήδη έχουν δημιουργήσει νέφη ρύπανσης στον Ειρηνικό. Αυτά τα νέφη μπορούν να εξαπλωθούν για πολλά, πολλά χιλιόμετρα, βλάπτοντας όλα τα είδη της ωκεάνιας ζωής.
Ποιοι θα επηρεαστούν από το DSM;
Οι ευάλωτες παράκτιες κοινότητες, ιδίως στον Παγκόσμιο Νότο, θα πληρώσουν το υψηλότερο τίμημα. Οι επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι η εξόρυξη βαθέων υδάτων είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα προκαλέσει μόνιμη ζημιά στα οικοσυστήματα της βαθιάς θάλασσας. Αυτό σημαίνει σοβαρές επιπτώσεις σε χώρες και κοινότητες που εξαρτώνται από τον Ειρηνικό Ωκεανό.
Η εξόρυξη βαθέων υδάτων μπορεί επίσης να βλάψει τους πληθυσμούς ψαριών που παρέχουν τροφή και βιοπορισμό σε πολλές παράκτιες κοινότητες. Οι κοινότητες αυτές έχουν βαθύτατους πολιτιστικούς και πνευματικούς δεσμούς με τη θάλασσα.
Αντίθεση στην εξόρυξη βαθέων υδάτων
Η παγκόσμια αντίθεση στη βιομηχανία αυτή συνεχίζει να αυξάνεται.
- Επιχειρήσεις όπως οι αυτοκινητοβιομηχανίες, η Google, η Samsung και η Ecotricity έχουν δεσμευτεί να αποφεύγουν τα μέταλλα και ορυκτά που εξορύσσονται στους ωκεανούς.
- Οι επιστήμονες σε όλο τον κόσμο έχουν επίσης εναντιωθεί στη βιομηχανία. Περισσότεροι από 900 ειδικοί από 70 χώρες υπέγραψαν μια ανοιχτή έκκληση για την παύση της εξόρυξης βαθέων υδάτων.
- Ήδη 32 κυβερνήσεις είναι ενάντια στις εξορύξεις αυτές, υποστηρίζουν την προληπτική παύση τους ή έχουν ζητήσει μορατόριουμ, όπως η Γαλλία, η Γερμανία, η Ισπανία, η Νέα Ζηλανδία,ο Καναδάς και πολλά νησιωτικά κράτη του Ειρηνικού. Την άνοιξη του 2024, η Ελλάδα προσχώρησε στις κυβερνήσεις αυτές, ζητώντας την προληπτική παύση τους. Θα πρέπει τώρα να προχωρήσει περαιτέρω και να υποστηρίξει μια μόνιμη απαγόρευση.
Ποιοι εμπλέκονται;
Η μυστικοπαθής βιομηχανία εξόρυξης βαθέων υδάτων αποτελείται από εταιρείες εξόρυξης με έδρα τον Παγκόσμιο Βορρά, σε συνεργασία με κυβερνήσεις. Οι εταιρείες εξόρυξης, όπως η The Metals Company, πιέζουν τις χώρες να τις βοηθήσουν ώστε να ανοίξει ο δρόμος για την εξόρυξη στον βυθό. Επίσης, η νορβηγική εταιρεία Loke Marine Minerals θέλει να κάνει τέτοιες εξορύξεις στα νερά της Αρκτικής. Οι χώρες μπορούν να στηρίξουν τις αιτήσεις των εταιρειών για συμβόλαια έρευνας και εξόρυξης στη Διεθνή Αρχή Θαλάσσιων Βυθών, την ISA.
Η ISA ιδρύθηκε το 1994 μέσω της Σύμβασης του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας και έχει την έδρα της στο Κίνγκστον της Τζαμάικα. Αυτή θεσπίζει τους κανόνες για την εξόρυξη στη βαθιά θάλασσα, επειδή ο βυθός βρίσκεται εκτός των εθνικών συνόρων των χωρών.
Οι αξιωματούχοι της ISA φαίνεται ότι επίσης πιέζουν ώστε να επιτραπεί στις εταιρείες να ξεκινήσουν την εξόρυξη βαθέων υδάτων, παρόλο που η ISA έχει την εντολή να προστατεύει τους παγκόσμιους ωκεανούς και να επιτρέπει την έναρξη της εξόρυξης μόνο εάν ωφελεί την ανθρωπότητα.
Γιατί οι εταιρείες θέλουν να εξορύξουν τον βυθό;
Οι εταιρείες θέλουν να εξάγουν ορυκτά και μέταλλα από τον βυθό της θάλασσας για να τα πουλήσουν σε βιομηχανίες που χρειάζονται όλο και μεγαλύτερες ποσότητες μαγγανίου, κοβαλτίου, νικελίου και χαλκού για έναν απλό λόγο: για να βγάλουν κέρδος. Γι’ αυτούς, η θάλασσα είναι ένα ακόμη μέρος που μπορούν να εκμεταλλευτούν για να κερδίσουν χρήματα.
Οι εταιρείες εξόρυξης λένε ότι πρέπει να εξορύξουν τον βυθό της θάλασσας για να κατασκευάσουν μπαταρίες που χρειάζονται για την ενεργειακή μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα, αλλά η εξόρυξη ενός από τα τελευταία ανέγγιχτα οικοσυστήματα στη Γη δεν μπορεί να γίνει ποτέ “πράσινη”.
Το χειρότερο; Τελικά, τα ορυκτά και μέταλλα που εξορύσσονται από τον βυθό θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε οποιαδήποτε βιομηχανία. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ, για παράδειγμα, αποφάσισε ότι η εξόρυξη του βυθού θα βοηθήσει στην εξασφάλιση μετάλλων για χρήση σε όπλα. Το να καταστρέψουμε λοιπόν τον βυθό, την πολύτιμη ζωή που φιλοξενεί και κατ’ επέκταση το κλίμα του πλανήτη για υλικά που θα χρησιμοποιηθούν στον πόλεμο, είναι απλά απαράδεκτο.
Εναλλακτικές λύσεις για την ενεργειακή μετάβαση, αντί του DSM
Οι εταιρείες εξόρυξης βαθέων υδάτων προσπαθούν να ξεγελάσουν τον κόσμο, ώστε να πιστέψει ότι η εξόρυξη θα χρειαστεί για την προμήθεια ορυκτών και μετάλλων που απαιτούνται για την αποθήκευση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τις μπαταρίες συσκευών και ηλεκτρικών αυτοκινήτων.
Υπάρχουν όμως τεράστιες αβεβαιότητες σχετικά με τις ποσότητες μετάλλων που τελικά θα χρειαστούν, ειδικά αν ελαχιστοποιήσουμε τη ζήτηση και αυξήσουμε σημαντικά την ανακύκλωση και τη χρήση ανακυκλωμένων υλικών στις μπαταρίες. Οι εταιρείες εξόρυξης δεν το θέλουν αυτό, αφού θα έχαναν κέρδος, γι’ αυτό και προβλέπουν μέγιστη ζήτηση για τα προϊόντα τους.
Ακολουθούν τρεις λόγοι για τους οποίους η εξόρυξη βαθέων υδάτων δεν είναι απαραίτητη για τη μετάβαση στα ηλεκτρικά οχήματα:
- Όλο και περισσότερο, οι πόλεις βλέπουν τα οφέλη του να υπάρχουν λιγότερα αυτοκίνητα, είτε ηλεκτρικά είτε όχι. Τα προσβάσιμα μέσα μαζικής μεταφοράς, το περπάτημα, η ποδηλασία και οι κοινές μετακινήσεις κάνουν τις πόλεις καθαρότερες, ασφαλέστερες και υγιέστερες. Αυτό θα μειώσει τη ζήτηση για μέταλλα για μπαταρίες.
- Οι αυτοκινητοβιομηχανίες χρησιμοποιούν πλέον μια νέα χημεία για τις μπαταρίες ηλεκτρικών οχημάτων χωρίς κοβάλτιο και νικέλιο – δύο από τα μέταλλα που θέλουν να εξορύξουν οι εταιρείες. Θα μπορούσαν επίσης να κατασκευάσουν μικρότερα, πιο αποδοτικά αυτοκίνητα με μικρότερες μπαταρίες.
- Η βελτίωση της ανάκτησης και της ανακύκλωσης των υλικών των μπαταριών (όπως απαιτεί η ΕΕ με νέο νόμο) σημαίνει λιγότερες ανάγκες για νέες εξορύξεις.
Ο μόνος τρόπος για δίκαιη μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα είναι η μείωση των απαιτήσεων από τον εξαντλημένο πλανήτη μας κι όχι οι εξορύξεις και οι εκσκαφές σε μερικά από τα τελευταία ανέγγιχτα μέρη της Γης.
Πού συμβαίνει το DSM;
Αν και η δοκιμαστική εξόρυξη βρίσκεται σε εξέλιξη, η εμπορική εξόρυξη βαθέων υδάτων δεν επιτρέπεται ακόμη από το διεθνές δίκαιο. Η Διεθνής Αρχή Θαλάσσιων Βυθών έχει χορηγήσει 31 συμβόλαια για έρευνα. Αυτά καλύπτουν πάνω από 1,5 εκατομμύρια km² – μια έκταση τετραπλάσια από το μέγεθος της Γερμανίας.
Τα περισσότερα από τα συμβόλαια καλύπτουν την εξερεύνηση κοιτασμάτων στη Ζώνη Clarion-Clipperton (CCZ), μια περιοχή στον Ειρηνικό Ωκεανό μεταξύ Χαβάης και Μεξικού. Η περιοχή είναι πλούσια σε κοιτάσματα μετάλλων και ορυκτών, που περιέχουν χαλκό, νικέλιο, μαγγάνιο και άλλα μέταλλα. Βρίσκονται στον βυθό σε τεράστια πεδία.
Ποιοι είναι οι κανόνες για την εξόρυξη βαθέων υδάτων;
Τον Ιούλιο του 2021, η κυβέρνηση του Ναουρού ανακοίνωσε τις προθέσεις της να αρχίσει την εξόρυξη βαθέων υδάτων, σε συνεργασία με μια καναδική εταιρεία. Η ανακοίνωση ενεργοποίησε έναν ασαφή “κανόνα δύο ετών” στο διεθνές δίκαιο, που σημαίνει ότι από τον Ιούλιο του 2023 θα μπορούσε να ξεκινήσει η εξόρυξη, με τους όποιους κανόνες ίσχυαν (ή δεν υπήρχαν).
Η Διεθνής Αρχή Θαλάσσιων Βυθών (ISA) συνεδρίασε στη Τζαμάικα για να προσπαθήσει να συμφωνήσει ποιοι είναι αυτοί οι κανόνες. Ωστόσο, χάρη στην αυξανόμενη αντίθεση στην εξόρυξη βαθέων υδάτων, στην οποία συμμετείχε και η Greenpeace, δεν μπόρεσαν να συμφωνηθούν τέτοιοι κανόνες. Ο όγκος των αντιδράσεων ήταν τέτοιος που η ISA συμφώνησε να συζητήσει ακόμη και ένα μορατόριουμ στη συνάντηση του επόμενου έτους. Το 2024 λοιπόν, στην επόμενη Διάσκεψη της ISA, η διαφωνία συνεχίστηκε, κι απ’ ό,τι φαίνεται η αντίθεση στο DSM όλο και μεγαλώνει: η στιγμή ποτέ δεν ήταν ιδανικότερη για την προστασία του ωκεανού από τις εξορύξεις βυθού.
Πρέπει να σταματήσουμε την εξόρυξη βαθέων υδάτων
Αυτή είναι μια κρίσιμη στιγμή. Πρέπει να σταματήσουμε τις εταιρείες που κερδοσκοπούν και να μην τις αφήσουμε να καταστρέψουν τους ωκεανούς. Οι συναντήσεις της Διεθνούς Αρχής Θαλάσσιων Βυθών, όπου η αντίσταση στο DSM όλο και αυξάνεται, είναι μία νίκη. Πρόσφατα, είχαμε και μια μεγάλη δικαστική νίκη: η θυγατρική της The Metals Company, NORI, έχασε την έφεση που είχε ασκήσει εναντίον της Greenpeace με την οποία προσπαθούσε να εμποδίσει την ειρηνική διαμαρτυρία στη θάλασσα.
Όμως, δεν έχουμε ξεφύγει ακόμα. Είναι ακόμα πιθανό να εγκριθεί ένα αίτημα για εξόρυξη στον βυθό, παρόλο που είναι δύσκολο. Θα συνεχίσουμε μέχρι να εξασφαλίσουμε την απαγόρευση αυτής της καταστροφικής διαδικασίας, πριν καν ξεκινήσει.
Έλα μαζί μας!
