Wat zijn de bronnen van te veel stikstof?
De stikstofdeken die over Nederland ligt, wordt veroorzaakt door de enorme uitstoot van ammoniak en van stikstofoxiden. De landbouw – en dan vooral de veehouderij – is de grootste nationale bron van stikstof in de vorm van ammoniak. De meeste uitstoot van de landbouwsector komt niet van een handjevol boerenbedrijven, maar alle bedrijven samen stoten simpelweg te veel uit. Stikstofoxiden komen vooral door verbranding van fossiele brandstoffen door het verkeer, de energiesector en de industrie. Schiphol en Tata Steel zijn de grootste bronnen van stikstofoxiden. Alle sectoren, dus ook verkeer, industrie en de luchtvaart moeten bijdragen aan de oplossing. Dat betekent dat ook deze grote vervuilers hun uitstoot snel terug moeten dringen om onze natuur te redden, en zeker niet mogen worden uitgezonderd.
Waarom is te veel stikstof een bedreiging voor onze natuur?
De decennialange overmaat aan stikstof maakt de natuur steeds stiller en eentoniger: de biodiversiteit stort in. Stikstof is dan ook de sluipmoordenaar van onze natuur. Nu denk je misschien, wat maakt één plant of diersoort nou uit? Maar als soorten uitsterven of verdwijnen, stort het kaartenhuis van de natuur in elkaar. Voorbeelden van natuur die ernstig onder druk staan zijn veengebieden zoals de Alde Feanen in Friesland. Maar ook oude eikenbossen en heischrale graslanden op de Veluwe dreigen te verdwijnen. In totaal zijn er 21 natuurtypen die al in 2025 ernstig beschadigd kunnen raken en zelfs kunnen verdwijnen. De Nederlandse natuurcrisis is dan ook niet los te zien van de wereldwijde natuurcrisis; overal sterven planten, dieren en insecten in rap tempo uit. Dit is een directe bedreiging voor onze voedselzekerheid en ons bestaan.
Wat doet de overmaat aan stikstof met onze natuur?
Voor sommige planten werkt te veel stikstof als een ‘fast-food’. Overwoekerende brandnetels en braamstruiken verdringen hierdoor kwetsbaardere soorten. Stikstof veroorzaakt ook ernstige verzuring waardoor de bodem voor veel planten ongeschikt is geworden. Zo zie je bijna geen bloemen meer op de heide. Maar ook vogels, slakken en insecten lijden onder te veel stikstof. Zo worden de eierschalen van vogels en reptielen te dun, de botten van jonge vogels te broos. Eieren komen niet meer uit, botten breken. Dit komt doordat in de verzuurde bodem essentiële mineralen zoals kalk oplossen en vervolgens uit de bodem spoelen. Er is simpelweg te weinig kalk.
Stikstof verstoort het ecosysteem op vele manieren. Het tekort aan kalk in de bodem is slechts een van de vele verstoringen. In de gehele voedselketen ontstaan problemen. Zo holt ook de dassenpopulatie achteruit, mede door een gebrek aan voedsel.
Waarom is de natuur zo belangrijk voor ons al mens?
Gezonde natuur is noodzakelijk voor schone lucht en voldoende schoon drinkwater, cruciaal voor ons welzijn, een gezonde leefomgeving en onze economie, en een voorwaarde voor een vitale landbouw en gezond voedsel. Want de natuur is het huis voor bijen en andere insecten, maar ook van vogels, die op hun beurt weer verantwoordelijk zijn voor de bestuiving van onze voedselgewassen en bestrijding van plaaginsecten. Gezonde natuur – waaronder goed functionerende veenmoerassen en bossen – is bovendien onze grootste bondgenoot tegen klimaatverandering. Bomen en planten bieden ons verkoeling tijdens een hittegolf. En tijdens de coronapandemie gingen we massaal op zoek naar de natuur. Verlies en aftakeling van de natuur heeft dan ook grote gevolgen voor ons als mens. Geen wonder dat uit onderzoek van I&O blijkt dat 88% van de Nederlanders natuur essentieel vindt.
Wat zijn de gevolgen van de stikstofcrisis voor mijn gezondheid?
De te hoge stikstofuitstoot heeft ook gevolgen voor de luchtkwaliteit. Het aantal schadelijke deeltjes dat we inademen neemt toe omdat er meer fijnstof en stikstofoxiden in de lucht komen. Fijnstof (met name uit de veeteelt) is schadelijk voor onze luchtwegen, hart en bloedvaten. Stikstofoxiden (uit verkeer en industrie) kunnen luchtwegklachten veroorzaken. Op de lange termijn kan verontreinigde lucht leiden tot hart- en vaatziekten. Miljoenen dieren op een kluitje zorgt ook voor risico’s op besmettelijke ziektes als hepatitis E, Q-koorts en vogelgriep. De industriële veehouderij is dan ook een ongezonde sector voor omwonenden én voor veehouders zelf. Omgekeerd is gezonde natuur van groot belang voor ons welzijn. Slechts 1,5 uur in de natuur boost je immuunsysteem 30 dagen lang. En patiënten herstellen sneller van een operatie als ze uitkijken op bomen.
Bullshitbingo
‘Stikstof is juist goed voor de natuur’ of ‘We kunnen de stikstofcrisis tegengaan met technische oplossingen’. Het zijn veelgehoorde ‘bullshit’-argumenten in het stikstofdebat. Wil jij goed voorbereid de discussie aan? Klik dan hier verder voor feiten, fabels en de grootste misvattingen rondom de stikstofcrisis.
Wie heeft baat bij het intensieve landbouwsysteem?
Het huidige landbouwsysteem dient vooral het verdienmodel van pesticiden-, kunstmest, en veevoerfabrikanten, maar ook dat van verwerkers als FrieslandCampina en banken als de Rabobank. Dankzij de ‘boerenleenbank’ – de lobby van partijen als LTO maar ook de Universiteit van Wageningen – zijn boeren de afgelopen jaren op het spoor van schaalvergroting en intensivering gezet, terwijl allang duidelijk was dat de intensieve landbouw en veehouderij zeer schadelijk is voor onze natuur en het klimaat. Onderzoek laat zien dat de veehouderij de maatschappij tussen 2008 en 2022 inmiddels al 100 miljard euro heeft gekost. Terwijl een omslag juist een goede maatschappelijke business case is! Het is dan ook hoog tijd dat de rekening eerlijk wordt verdeeld en Rabobank betaalt voor de schade die ze veroorzaakt heeft. Ook de boerenstand lijdt onder intensieve landbouw. Veel boeren zitten vast in het systeem door torenhoge leningen. Sinds het jaar 2000 is de boerenstand gehalveerd. Terwijl we boeren juist keihard nodig hebben voor een toekomstbestendig voedselysteem!
Wat is duurzame landbouw?
De stikstofcrisis staat niet op zichzelf, maar is slechts één van de vele symptomen van het huidige, uit zijn voegen gebarsten landbouwsysteem. Willen we voorkomen dat we de komende jaren van crisis naar crisis blijven hoppen, is de enige oplossing een omslag naar duurzame landbouw. Écht duurzame landbouw werkt met respect voor dier, natuur en biodiversiteit. Het zorgt voor gezond, meer plantaardig voedsel, draagt niet bij aan ontbossing elders en beschermt de bodem, het water en het klimaat doordat de veestapel drastisch krimpt. Het vervuilt het milieu niet met chemische stoffen of genetisch gemanipuleerde gewassen en er wordt geen gebruik gemaakt van krachtvoer voor de veedieren die we nog overhouden: die voeden we met gras en reststromen. In duurzame landbouw staan mensen centraal: dus boeren, consumenten en producenten, in plaats van de grote bedrijven die nu bepalen wat we eten.
#NietZonderNatuur
Met meerdere organisaties, waaronder natuurorganisaties, wetenschappers, verkeersorganisaties, banken, kerken, bouwbedrijven en boeren, namens miljoenen Nederlanders hebben we de afgelopen jaren de politiek opgeroepen om te bouwen aan een toekomst waarin ruimte is voor natuur, een gezond klimaat en natuurvriendelijke landbouw. Zo hebben we op 6 december 2023 nieuwe Tweede Kamerleden bij hun installatie een groene start toegewenst door ze een biologische kamerplant aan te bieden en op te roepen werk te maken van gezonde natuur. Want er is geen tijd meer te verliezen.