Door klimaatverandering kan een vijfde van Bonaire nog deze eeuw onder de zeespiegel verdwijnen. De Nederlandse staat onderneemt nauwelijks iets om dat rampscenario te voorkomen. Acht inwoners van het eiland stapten samen met Greenpeace naar de rechter om klimaatrechtvaardigheid voor Bonaire te eisen.
De redactie van Greenpeace Magazine sprak over de rechtszaak met Danique Martis, een van de eisers, en Eefje de Kroon, jurist en klimaatexpert bij Greenpeace Nederland.
Wat laat de Nederlandse staat volgens jullie na?
Doe mee
Danique: ‘De Nederlandse regering weet al jaren dat ons eiland extra kwetsbaar is, maar zegt desondanks: de inwoners van Bonaire kunnen wel wachten. We worden als tweederangsburgers behandeld. De staat moet een eerlijke bijdrage leveren aan het oplossen van deze crisis. Dat is zo ook afgesproken in het Klimaatakkoord van Parijs. Laten we niet vergeten dat de Nederlandse welvaart is gebaseerd op eeuwenlange uitbuiting en milieuvervuiling.’
Eefje: ‘Andere eisers delen dat gevoel een tweederangsburger te zijn. Inwoners van Bonaire worden ongelijk behandeld, terwijl het eiland sinds 2010 een bijzondere gemeente van Nederland is. Er was bijvoorbeeld nooit een sociaal minimum, ruim een derde van de bevolking leeft in armoede. De Nederlandse overheid vertikte het om de gevolgen van klimaatverandering verder te onderzoeken of passende maatregelen te nemen. Zo is Bonaire uitgesloten van klimaataanpassingsbeleid, zoals watermanagement, dat wel voor de rest van Nederland geldt.’
Wat schiet Bonaire ermee op als Nederland zijn CO2-uitstoot sneller terugdringt?
Eefje: ‘De Vrije Universiteit deed in september 2022 in opdracht van Greenpeace onderzoek naar de gevolgen van klimaatverandering op Bonaire. De onderzoekers keken naar drie scenario’s, een opwarming van 1,4, 2,7 en 4,4 graden. Op dit moment is het mondiaal 1,1 graad warmer dan in het pre-industriële tijdperk en nu al lijden inwoners van Bonaire onder de gevolgen van klimaatverandering, zoals hitte en droogte. In het meest pessimistische scenario kunnen onder andere de hoofdstad en het vliegveld onder water komen te staan. Natuurlijk is het niet genoeg als alleen Nederland zijn CO2-uitstoot snel terugdringt, dat moet wereldwijd gebeuren. Maar Nederland moet er zelf ook alles aan doen om de mensenrechten van burgers te beschermen.’
Wat merk jij persoonlijk van het veranderende klimaat, Danique?
Danique: ‘Vroeger liep ik veel, dat is nu een groot deel van de dag niet meer te doen. Het is gewoon te warm. Ook heb ik regelmatig last van brain fog, dan kan ik me moeilijk concentreren. Ik heb vier geitjes. Die kunnen normaliter goed tegen de hitte, maar ze liggen tegenwoordig vaak liever onder een boom dan dat ze lekker rondrennen. En ik heb een moestuin, maar door de droogte wordt het alsmaar moeilijker om gewassen te verbouwen. De weinige boeren die we op Bonaire hebben, lopen tegen hetzelfde aan.’
Beschermen én erger voorkomen
Op 11 januari 2024 dagvaardden acht inwoners van Bonaire samen met Greenpeace de Nederlandse Staat. Helen Angela, Jackie Bernabela, Judmar Emerenciana, Onnie Emerenciana, Danique Martis, Daniela Simal, Angelo Vrolijk, Kjelld Masoud Kroon en Greenpeace Nederland eisen het volgende: de staat moet alles doen wat nodig is om de bewoners van Bonaire te beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering, zoals hitte en de stijgende zeespiegel. Dat noemen we adaptatie, ons aanpassen aan het veranderende klimaat. Nederland moet véél sneller zijn CO2-uitstoot tot nul terugbrengen, ten opzichte van 1990. Dat heet mitigatie, het voorkomen van gevaarlijke klimaatverandering.
Wat vinden inwoners van Bonaire van de rechtszaak?
Danique: ‘Het bewustzijn van de gevolgen van de klimaatcrisis groeit, maar veel mensen hebben ook andere dingen aan hun hoofd. Voorafgaand aan de dagvaarding spraken we met staatssecretaris voor Koninkrijksrelaties Alexandra van Huffelen. Zij zei: “Ik zie de urgentie niet echt terug bij de mensen op Bonaire.” Ik antwoordde haar: “Mensen hebben ook andere zorgen, bijvoorbeeld of ze hun kinderen een voedzame maaltijd of een veilige slaapplek kunnen bieden.” Ikzelf heb de mentale ruimte om over klimaatverandering na te denken, mijn partner en ik hebben allebei een baan. Niet iedereen heeft die luxe.’
Eefje: ‘Mensen op Bonaire leggen steeds vaker de link tussen droogte, hittestress, zeespiegelstijging en klimaatverandering. De acht eisers hebben allemaal in korte tijd gezegd: “Dit wil ik doen, hier wil ik energie in steken.” Dat vind ik heel bijzonder. Inmiddels hebben 500 mensen van Bonaire onze petitie aan de overheid ondertekend, dat is indrukwekkend op een populatie van 24.000 mensen. Ook heeft de Eilandsraad, vergelijkbaar met een gemeenteraad, een motie aangenomen waarin hij de zaak steunt.’
Dit artikel verscheen in de lente-editie 2024 van Greenpeace Magazine.
Teken de petitie
Vind jij ook dat de Nederlandse staat Bonaire moet beschermen tegen de klimaatcrisis? Teken dan nu onze petitie via act.gp/bonaire. Ruim 24.000 supporters gingen je voor!