Greenpeace Akdeniz hava kalite izleme istasyonlarının verilerini analiz ederek hava kirliliğinin en yoğun olduğu 20 bölgesini belirledi. İlk sırada Hatay’ın İskenderun ilçesi (Merkez) yer alıyor.
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre hava kirliliği dünya genelinde dakikada 13 insanın ölümüne yol açıyor. Türkiye’de ise ölüme yol açan risklerde tütün, aşırı kilo, hipertansiyon (yüksek tansiyon) ve hipergliseminin (yüksek kan şekeri) ardından hava kirliliği 5’inci sırada yer alıyor.
Greenpeace Akdeniz hava kirliliğiyle mücadele için yürüttüğü çalışmalar kapsamında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın ulusal hava kalitesi izleme ağında yer alan istasyonlardan 2023 yılı boyunca elde edilen PM 10 verilerini analiz etti.
Buna göre havası en kirli 20 bölge sırasıyla şöyle: İskenderun Merkez (Hatay), Göztepe (İstanbul), Merkez (Iğdır), Merkez (Osmaniye), Elbistan (Kahramanmaraş), Kadirli (Osmaniye), Karatay (Konya), Nazilli (Aydın), Nilüfer (Bursa), Kestel (Bursa), Şehzadeler-Ulupark (Manisa), Karatay-Karkent (Konya), Akdeniz-İstiklal Cad. (Mersin), Merkez (Muş), Şahinbey-Beydilli (Gaziantep), Merkez (Hakkari), Merkez (Aydın), Merkez (Batman), Şahinbey-Gaski (Gaziantep), Merkez (Denizli).
İlk sırada yer alan Hatay’ın İskenderun Merkez ilçesindeki ölçüm istasyonu 2023 yılında Türkiye’nin en kirli havasını kayıtlara geçirdi. İlçede 235 gün boyunca PM 10 limit değerinin aşıldığı kirli hava solundu.
Bakanlığın 2023 yılına ait verilerinin analizi sonrası ortaya çıkan çarpıcı sonuçlardan bazıları şöyle:
2023 yılına PM 10 kirleticisi açısından bakıldığında Türkiye’de, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) standartlarına göre havası temiz şehir olmadığı görüldü.
İstanbul’un en kirli 10 ilçesinde yaşayan yaklaşık 4.6 milyon insan ulusal standartlara göre 2023 yılında kirli hava soludu. İstanbul’un havası en kirli semti Göztepe’de ulusal yönetmeliğe göre 222 gün boyunca kirli hava soludu.
Ankara’nın havası en kirli ilçesi Altındağ. İlçede Siteler bölgesinde yaşayanlar 172 gün, Ulus bölgesinde ise 135 gün boyunca PM 10 limitinin aşıldığı kirli havaya maruz kaldı.
İzmir’de PM 10’un yıllık ortalaması ulusal yönetmelikte belirlenen limitin üstünde. İzmir’in en kirli ilk üç bölgesi Torbalı’da 173 gün, Kemalpaşa 126 gün, Alsancak’ta ise 136 gün sağlıksız hava solundu.
Bursa’nın havası en kirli ilçesi Nilüfer’de yaşayanlar 199 gün boyunca PM 10 limitinin aşıldığı sağlıksız havaya maruz kaldı.
Temiz hava hakkını korumak ve soluduğu havanın kalitesini öğrenmek isteyenler Greenpeace Akdeniz’in hazırladığı havanasil.org adresinden Türkiye’de 2023 yılında yapılan hava ölçümü sonuçlarınının tamamına ulaşabiliyor.
İnsan sağlığını tehdit eden başlıca çevre sorunlarından biri hava kirliliğinin önlenmesi için elimizdeki en etkili araç, yönetmelikte yer alan “Koruma Bölgesi” mekanizması. Bakanlığın verileri birçok noktada hava kirliliğininin tehlike verici boyutlara ulaştığını gösterirken Koruma Bölgesi kararı alınmıyor. Greenpeace Akdeniz “Havanı Koru” kampanyasıyla düzenli limit aşımlarının olduğu ilçelerde koruma bölgeleri ilan edilmesini talep ediyor.
Hava kirliliğinin sorumlusu olarak fosil yakıtlara dikkat çeken Greenpeace İklim ve Enerji Uzmanı Gökhan Ersoy şunları söyledi: “Fosil yakıt merkezinde şekil alan ısınma, ulaşım ve sanayi politikalarımız kentlerimizi birer kirlilik kapanına çeviriyor ve temiz hava hakkımızı gasp etmeye devam ediyor. Son üç yıldaki bölge sıralamalarına baktığımızda, kentlerin kirlilik oranında radikal bir değişim olmazken sadece birkaç basamak ile yerlerinin değiştiğini ve hala yönetmelikte belirtilen yıllık ortalama limit değerin aşıldığını görüyoruz. Bu da kronik bir sorun halini alan hava kirliliğinin getirdiği sağlık riskini yükseltiyor. Deprem bölgesinden üç farklı kentin de bu yıl listede olması ve Hatay ile Osmaniye’nin ilk kez en kirli 10 bölge arasında yer alması ise enkaz kaldırma çalışmalarının neden olduğu ek kirlilik yükünün halk sağlığı açısında tolere edilemeyeceğini gösteriyor. Çünkü bu üç kentteki bütün istasyonlar yıllık limit değeri aştı.”
EDİTÖRE NOT:
Koruma Bölgesi nedir?
Koruma bölgesi, ısınma, ulaşım ve işletmelerden kaynaklanan hava kirliliği normal tedbirlerle ortadan kaldırılamadığında çevre ve insan sağlığını korumak adına uygulanacak bir temiz hava eylem mekanizması. Bu kavram, Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği’nin 30. maddesi altında düzenlenmiş durumda. Koruma bölgesi kararı sonrası tesislerin faaliyetlerinin durdurulması, yeni tesislerin kurulmaması ve gerekli durumlarda tesislerde kullanılan yakıtların yasaklanması veya kısıtlanması gibi düzenlemeleri içeriyor.
Bölge Sıralaması
Hava kalitesi ölçüm istasyonları kurulduğu bölgedeki 100 km²’lik alanı temsil etmektedir.
PM 10 nedir?
Partikül madde (PM), atmosferde asılı duran küçük sıvı veya katı parçacık formundaki kirliliktir. PM kirliliği parçacıkların boyutuna göre tanımlanır. PM 10, 10 mikrometre ve daha küçük partikülleri tanımlamak için kullanılır. Türkiye’de PM 10 için belirlenen günlük limit değer 50 µg/m3’tür.
Detaylı bilgi için
Gökhan Ersoy, Greenpeace Akdeniz İklim ve Enerji Uzmanı, [email protected]